Kamuda İç Kontrol Sisteminin COSO Modeli Bağlamında Taşrada Uygulanabilirliği: İhalelerde Uygulanmasına Yönelik İki Vaka Analizi

Yıl 2013, Sayı: 91, 5 - 31, 01.12.2013

Mustafa Kemal Topcu

Öz

Kamuda iyi yönetim uygulamaları kapsamında yapılan düzenlemeler ile kurumsal yönetim ilkeleri yerleştirilmiş, değer katan süreçlere yoğunlaşılmış ve alınan dersler ile sürekli gelişim hedefi benimsenmiştir. Anılan uygulamalar çerçevesinde getirilen düzenlemelerden birisi de kamu idarelerinde iç kontrol sisteminin kurulması olmuştur. Mali hizmetler birimlerinde teşkil edilen bir şube ile yapılandırılmaya çalışılan sistem esasen, alt kademe çalışanlardan üst kademe yöneticilere kadar bütün personelin içinde yer aldığı, gerçek zamanlı veri paylaşımı, risk kontrolü ve düzenleyici müdahaleye izin veren bir yapıyı öngörmektedir. Ancak, merkezde yapılanma çalışmaları sürmesine rağmen taşralarda iç kontrol sisteminin henüz kavranamadığı anlaşılmaktadır. Makalede, bu durumu yansıtan iki vaka incelenerek iç kontrol sisteminin uygulanabilirliği tartışılmaktadır. Sonuç olarak teşkilat etkinliğinin sağlanamadığı, kontrol ortamının yeterli seviyede tesis edilemediği, risklerin etkin olarak yönetilemediği, merkez teşkilat ile taşra teşkilatı arasında zaman zaman kopukluk yaşandığı ve taşradaki uygulamanın arzu edilen sıklıkla izlenemediği görülmektedir. Bu kapsamda, iç kontrol sisteminin etkinliğini artırıcı yönde bazı tespitlerde bulunulmakta, kamu idarelerince alınacak tedbirler ele alınmakta ve bazı önerilerde bulunulmaktadır

Anahtar Kelimeler

İç denetim, İç Kontrol, Kamu İhaleleri, Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi

APPLICABILITY OF PUBLIC INTERNAL CONTROL SYSTEM AT PROVINCIAL LEVEL IN THE CONTEXT OF COSO MODEL: TWO CASE STUDIES REGARDING PUBLIC TENDERS

Öz

Corporate governance principles are formed, processes that add value are focused on, and continuous development target is adopted with lessons learned in concordance with regulations made within the scope of public good governance applications. The establishment of internal control system is one of those regulations brought within the framework of the said applications. The system, which is tried to be structured with a branch situated in financial services units, actually foresees a structure which includes all personnel from the low levels to the upper level managers and which allows real time data sharing, risk control and regulatory intervention. However, it is understood that the concept of internal control could not be understood by the provincial units although structuring efforts are still continuing at central units. In this study, two case studies are evaluated to discuss the applicability of the internal control system. As a consequence, it is seen that organizational efficiency cannot be achieved, control environment cannot be established at an adequate level, risks cannot be managed effectively, a discrepancy between central unit and provincial unit is experienced, and the provincial application cannot be monitored with the desired frequency. In this scope, some observations are made to increase the effectiveness of the internal control system, measures to be taken by public authorities are discussed, and some recommendations are made

Anahtar Kelimeler

Internal Audit, Internal Control, Public Tenders, Corporate Governance

Kaynakça

• AB Komisyonu (2013), Turkey 2013 Progress Report, Commission Staff Working Document, SWD (2013) 417 Final, ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_ documents /.../tr_rapport_2013.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Ekim 2013).
• Akbulut, Emre (2012), İşletmelerde İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinin İncelenmesi ve Trakya Bölgesindeki Ayçiçek Yağı Sektöründe Bir Araştırma, Electronic Journal of Vocational Colleges, Cilt 2, Sayı 1, 174-187.
• Akyel, Recai (2010), Günümüzde İç Kontrol Anlayışı ve Türkiye’ye Yansıması, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 43, Sayı 4, 167-191.
• Alpman, Gökhan (2007), İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinin Sağlanması, 8. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu, http://www.istanbulsmmmodasi.org.tr/ html.asp?id=7201, (Erişim Tarihi: 15 Mart 2013)
• Atmaca, Metin (2012), Muhasebe Skandallarının Önlenmesinde İç Kontrol Sisteminin Etkinleştirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, C.XIV, S I, 191-204.
• COSO (1994), Internal Control – Integrated Framework, Two-Volume Edition, New Jersey: American Institute of Certified Public Accountants, http://www.snai. edu/cn/service/ library/book/0-framework-final.pdf, (Erişim Tarihi: 15 Mart 2013)
• COSO (2009), Guidance on Monitoring Internal Control Systems, Durham: American Institute of Certified Public Accountants.
• Dabbağoğlu, Kadir (2009), İç Kontrol Sistemi, Journal of Qafqaz University, Sayı 26, 109-115.
• Duman, Songül (2006), İç Kontrol Sisteminin Oluşturulmasında Etkili Olan Faktörler ve Tekstil Sektöründe Örnek Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ECIIA (2005), Avrupa’da İç Denetim-Konum Raporu, Avrupa İç Denetim Enstitüleri Konfederasyonu, Brüksel.
• Ernst&Young (2010), Business Risk Report 2010: The Top 10 Risks for Business, EYGM Limited.
• Eryılmaz, Bilal ve Biricikoğlu, Hale (2011), Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik ve Etik, İş Ahlakı Dergisi, Cilt 4, Sayı 7, 19-45.
• Gönen, Seçkin (2009), İç Kontrol Sisteminin Unsurlarından Kontrol Ortamının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Sayı:1, 192-217.
• Gönen, Seçkin ve Ergun, Ülkü (2008), Otel İşletmelerinin Yiyecek İçecek Bölümünde İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış, Cilt:8, Sayı:1, 183-204.
• Gummesson, Evert (1991), Qualitative Methods in Management Research, Sage Publications, Newbury Park, California.
• Güner, M. Fatih (2009a), Kamu İdarelerinin Etkin Yönetiminde İç Kontrol Uygulamalarının Rolü, Maliye Dergisi, Sayı 157, 183-195.
• Güner, M. Fatih (2009b), Kamu Yönetiminde İç Denetime Geçiş Süreci ve Karşılaşılan Sorunlar: Kamu İç Denetiminin Değişimi Üzerine Bir Araştırma, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, 209-227.
• Güner, M. Fatih (2010), Kontrol Ortamının Değerlendirilmesi: Bir Kamu İdaresinde Uygulama, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 46, 189-200.
• Gürkan, Nazmi Zarifi (2009) Türk Kamu Mali Yönetiminde İç Denetim ve İç Denetim Algısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Güzelsarı, Selime (2003), Neo-Liberal Politikalar ve Yönetişim Modeli, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 36, Sayı 2, 17-34.
• Holmes, Sarah A., Langford, Margaret, Welch, O. James ve Welch, Sandra T. (2002), Associations between Internal Controls and Organizational Citizenship Behaviors, Journal of Managerial Issues, Vol.XIV, Number 1, 85-99.
• INTOSAI (2004), INTOSAI GOV 9100: Guidelines for Internal Control Standards for the Public Sector, Avusturya, http://www.issai.org/media%28574,1033%29/ INTOSAI_ GOV_9100_E.pdf, (Erişim Tarihi: 15 Mart 2013).
• İbiş, Cemal ve Çatıkkaş, Özgür (2012), İşletmelerde İç Kontrol Sistemine Genel Bakış, Sayıştay Dergisi, Sayı:85, 95-121.
• İç Denetim Koordinasyon Kurulu (2012), 2011 Yılı Kamu İç Denetim Genel Raporu, http://www.idkk.gov.tr/SiteDokumanlari/Faaliyet%20Raporlar%C4%B1/201 1KamuIcDenetimGenelRaporu.pdf, (Erişim Tarihi: 15 Temmuz 2013)
• İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar, Resmi Gazete Nu.: 26040, Tarih: 31 Aralık 2005.
• Johnston, Jennifer (2008), Internal Control Failure? What Your External Auditor Should Have Told You? Forensic Services News and Events, Expert Perspective, Winter 2008, 7-10.
• Kamu İç Denetim Standartları, Kurul Kararı, İç Denetim Koordinasyon Kurulu, Resmi Gazete Nu.: 28027, Tarih: 16 Ağustos 2011.
• Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği, Maliye Bakanlığı, Resmi Gazete Nu.: 26738, Tarih: 26 Aralık 2007.
• KMPG (2009), Internal Control: A Practical Guide, UK: Service Point Ltd.
• Lightle, Susan S., Castellano, Joseph F. ve Cutting, Benjamin T. (2007), Assessing the Control Environment, Internal Auditor, 51-56.
• Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, Resmi Gazete Nu.: 27159 Mükerrer, Tarih: 04 Mart 2009.
• Mal Alımları Denetim, Muayene ve Kabul İşlemlerine Dair Yönetmelik, Resmi Gazete Nu.: 24968, Tarih: 19 Aralık 2002.
• OECD (2004), OECD Principles of Corporate Governance, Fransa: OECD Publications Service.
• Ömürbek, Vesile ve Altay, Sevil Özge (2011), Turizm İşletmelerinde İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinin İncelenmesi ve Manavgat Bölgesindeki Beş Yıldızlı Otellerde Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.16, S.1, 379-402.
• Özbilgin, İzzet Gökhan (2010), Aracı Kurumların İç Kontrol Sistemi ve İlgili Düzenlemenin Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 12/2, 219-242.
• Önen, S. Mustafa ve Özmen, Bedrettin (2011), Kamu Mali Yönetiminde Kontrol ve Sorumluluk, Sayıştay Dergisi, Sayı: 81, 91-110.
• Patton, Eric ve Appelbaum, Steven H. (2003) The Case for Case Studies in Management Research, Management Research News, Vol.26, No.5, 60-71.
• Rowley, Jennifer (2002), Using Case Studies in Research, Management Research News, Vol.25, No.1, 16-27.
• Sayer, Ahmet ve Barutçu, Abdülkadir (2010), Kamu İhaleleri ve Etik Dışı Uygulamalar, Dış Denetim, 76-83.
• Sevim, Adnan ve Mustafa Gül (2012), Elektronik İşletmelerde (e-İşletmelerde) Satın Alma İşlemleri ve İç Kontrol İlişkisi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt XIV, Sayı II, 91-118.
• Türedi, Hasan (2011), Türk Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: İç Kontrol, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16, 99-127.
• Türedi, Selda (2012), İç Kontrol Sistemi ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 27-37.
• Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (2011), Global Survey on Risk Management and Internal Control, http://www.ifac.org/publications-resources/global- survey-risk-management-and-internal-control (Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2013).
• Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (2013), Good Governance in the Public Sector-Consultation Draft for an International Framework, http://www.ifac. org/sites/default/files/ publications /files/Good-Governance-in-the-Public- Sector.pdf (Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2013).
• Usul, Hayrettin, Titiz, İsmet ve Ateş, Burcu A. (2011), İç Kontrol Sisteminin Kurumsal Yönetimin Oluşumundaki Etkinliği: Marmara Bölgesi Belediye İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:49, 48-54.
• Uzay, Ş. (2009) Küreselleşmenin İşletmelerde Muhasebe ve Denetim Uygulamalarına Etkisi, 1-15.
• Vijayakumar, A. N. ve Nagaraja, N. (2012), Internal Control Systems: Effectiveness of Internal Audit in Risk Management at Public Sector Enterprise, BVIMR Management Edge, Vol.5, No.1, 1-8.
• Walton, Michael (2007), Leadership Toxicity—An Inevitable Affliction of Organisations? Organisations & People, Vol 14. No 1, 19-27.
• Waters, James A. ve Chant, Peter D. (1982), Internal Control of Managerial Integrity: Beyond Accounting Systems, California Management Review, Vol. XXIV, No. 3, 60-68.
• Weaver, Charles (2003), Toplam Kalite Yönetiminin Dört Aşaması, Çeviren: Tuncay Birkan ve Osman Akınhay, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Yiğittop, Veysel Murat (2008), Özel Hastane İşletmelerinde Muhasebe Uygulamaları ve İç Kontrol Sistemi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yin, Robert K. (1984), Case Study Research - Design and Methods, Sage Publications, Beverly Hills.
• 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu.
• 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu.
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.