Kamu Satın Alımları Kapsamında Doğrudan Temin Uygulamalarının Değerlendirilmesi ve Bir Vaka Analizi

Yıl 2018, Sayı: 110, 91 - 123, 01.09.2018

Mustafa Atuğ Mustafa Taytak

Öz

Kamu alımlarını düzenleyen mevzuatla korunmaya çalışılan ilke, kamu faaliyetlerinin kamu yararı adına sağlıklı bir biçimde yürütülmesini sağlamaktır. Bu doğrultuda yapılan değişikliklerden birisi de doğrudan temin usulünün ihale usullerinden çıkarılmasıdır. Böylece ihale sürecinin katı hükümleri ve bürokratik işlemler aşılarak ihtiyaçların daha kolay yöntemlerle karşılanmasına çalışılmıştır. Ancak doğrudan temin sürecine sağlanan kolaylıklar, iyi niyetle yürürlüğe konulmasına rağmen, harcama sürecinde rol alan yetkililerin farklı tutumlar sergilemeleri, kamu aleyhine bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda çalışmada doğrudan temin usulünde karşılaşılma ihtimali yüksek olan riskler ortaya konularak bunların minimize edilmesine yönelik öneriler getirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada bir kamu idaresinin son bir yıl içerisinde gerçekleştirdiği doğrudan temin alımları belge tarama yöntemiyle incelenmiştir. Bu inceleme sonunda doğrudan temin usulünün birçok yönden idarelerin kamu yararı sağlayabilmesi açısından alıma konu işlerini kolaylaştırdığı fakat alımlarda yer alan görevlilere sağladığı inisiyatiflerin denetim mekanizmasıyla etkin denetlenmediği görülerek kanuna aykırı davranış riskini arttırdığı tespit edilmiştir. Bu riskin önlenmesi adına, gelişen teknolojiye paralel, kamu idarelerinde etkin bir iç kontrol mekanizmasının tesisinin, söz konusu risklerin ve kırılganlıkların önüne geçeceği görüşü üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kamu Alımları, Kamu İhale Sistemi, Doğrudan Temin Usulü.

AN EVALUATION OF DIRECT PROCUREMENT APPLICATIONS UNDER PUBLIC PURCHASES AND A CASE STUDY

Öz

The main aim of the legislation governing public procurement is to ensure that public activities are conducted in a sound manner in the name of the public interest. One of the amendments made in this respect is the exclusion of the direct procurement method from procurement procedures. In this way, it is attempted to overcome strict provisions of the procurement process as well as bureaucratic procedures and to meet the needs with easier methods. However, despite the fact that the facilities provided to the direct procurement process are implemented in good faith, some risks may arise against the public due to the different attitudes of the authorities involved in the spending process. In this context, this study aims to present risks that are highly probable to be encountered in the direct procurement process along with suggestions for the minimisation of these risks. In the study, the direct procurements made by a public administration within the last year has been examined through document screening. It has been determined that the direct procurement method facilitates the procurement processes in many aspects by enabling them to serve the public interest but also increases risks of illegal acts due to the fact that the initiatives given to the public officials engaged in the procurements are not audited through audit mechanisms. It has been emphasized that the establishment of effective internal control mechanisms in public administrations in parallel with the advancing technology will prevent such risks and fragilities.

Anahtar Kelimeler

Public Procurement, Public Procurement System, Direct Procurement Method.

Kaynakça

• 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, RG. T: 22.01.2002, No: 24648.
• 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, RG. T. 22.01.2002, No: 24648.
• 4964 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, RG. T: 15.08.2003, No: 25200.
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.
• 5020 sayılı Bankalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun, RG. T: 26.12.2003, No: 25328.
• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu.
• 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Hakkında Kanun, RG. T: 26.05.2008, No: 26887.
• 5812 sayılı Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, RG. T: 05.12.2008, No: 27075.
• Acar, Şafak Birol (2007), İyi Uygulama Örnekleri Çerçevesinde Kamu Yönetiminde Mali Saydamlık ve Kamuoyu Denetiminin Etkinleştirilmesi, T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, Ankara.
• Aksoy, Mehmet (2015), “Finansmanı Bütçeden Karşılanan Kamu Alımlarında Ön Mali Kontrol Çatışma Alanı ve Çözüm Önerileri”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S.1, Haziran 2015, ss. 13-46.
• Aksoy, Mehmet ve Erbay, Eray Kerem (2006), Kamu Alımlarında İhale ve Sözleşme Süreci, Muhasebat Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara.
• Arslan Ahmet (2004), “5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Kamu Harcama Sisteminde Yapılan Düzenlemeler’’, Maliye Dergisi, S. 145, (Ocak Nisan 2004).
• Bilir, Hakan (2004), İhale Piyasalarında Rekabet Politikaları, Rekabetin Sağlanması ve Korunması. Ankara: Rekabet Kurumu Yayını No:142.
• Gök, Yaşar (2010), “Kamu İhale Hukukuna Hâkim Olan Temel İlkeler”, Dış Denetim Dergisi, Sayı 2, Y.1, ( Ekim-Kasım-Aralık 2010), ss. 12-23.
• Gül, Hasan (2010), “Türk Kamu Alımları Sistemindeki Kamu İhale Kurumunun Yeri ve Artan Önemi”, Dış Denetim Dergisi, S.2, Y.1, (Ekim-Kasım-Aralık 2010), ss. 4-11.
• HSYK (2013), Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Hukuki Müzakere Toplantıları, “İhaleye Fesat Karıştırmak Suçu Yönünden Yapılan Değerlendirmeler”, Zonguldak, 14-17 Kasım 2013, Ceza 5.grup, www. hsyk.gov.tr/hmk toplantıları (Erişim Tarihi 28.10.2016).
• Karatoprak, Ertuğrul (2011), “Kamu İhalelerinde ve Sözleşme Yönetimi Süreçlerinde Görevlendirilen Kamu Personelinin Sorumlulukları”, Maliye Dergisi, Sayı 160, Ocak –Haziran, ss.411-422.
• Kartalcı, Kadir (2010), “Devlet Malzeme Ofisi ve Kamu İhale Sistemimiz”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 32, ss. 133-149.
• Küçükçakırlar, Işıl (2010), 4734 Sayılı Kanunun 22 nci Maddesinin (a) ve (b) Bentleri Kapsamında Tek Kaynaktan Yapılan Alımlar, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Methibay, Yaşar (2014), Harcama Hukuku (Kamu Harcamalarının Hukuki Analizi), Orion Kitabevi, Ankara.
• Mustafa Kemal Üniversitesi (2013), Mali İşlemler Süreç Akış Şeması, Hatay: Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı.
• Özgenç, İzzet (2012), İhale Sürecinde İşlenen Suçlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Özhan, Denizhan Burak (2012), 5018 Sayılı Kanun Açısından Kamu Harcamalarında Denetimin İşleyişi ve Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi S.B.E. Maliye Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Pınar, Burak (2009), Türk Bütçe Hukuku Açısından Kamu Mali Yönetim Sisteminin Hukukî Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi, S.B.E. Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Serdar, Ali (2010), “Kamu İhale Mevzuatı Hakkında Genel Değerlendirme”, Dış Denetim Dergisi, Sayı 2, Y.1, ( Ekim-Kasım-Aralık 2010), ss. 34-43.