Obezite Vergisinin Kabul Edilebilirliğine İlişkin Yapısal Eşitlik Modeli Analizi

Yıl 2019, Sayı: 113, 71 - 102, 01.06.2019

Ulvi Sandalcı Güner Tuncer

Öz

Obezite önemli sağlık sorunları ile birlikte ekonomik ve sosyo-psikolojik birçok soruna neden olan ve dünyada yaygın olarak görülen bir hastalıktır. Obezitenin neden olduğu bu sorunlar obezite yaygınlığıyla birlikte önemli boyutlara ulaşmış bulunmaktadır. Obeziteye neden olan gıdalar üzerinden ek bir vergi alınması olan obezite vergisi yoluyla bireylerin daha sağlıklı gıdalara yönelmesi ve bu yolla obezitenin azaltılması amaçlanmaktadır. Obezite vergisinin başarıya ulaşmasında birçok faktör etkili olmakla beraber bireylerin bu vergiyi kabul etmesi/benimsemesi önem arz etmektedir. Obezite vergisinin kabul edilebilirliğinde ise birçok faktör etkili olmaktadır.Türkiye’de henüz uygulanmamakla beraber gelecekte uygulanması muhtemel obezite vergisinin kabul edilebilirliğini etkileyen faktörleri yapısal eşitlik modeli ile incelediğimiz çalışmada ekonomik, sosyo-psikolojik, sağlık ve siyasi faktörlerin kabul edilebilirlik üzerinde etkili olduğu; ayrıca kabul edilebilirlik düzeyini etkileyen bu faktörlerin birbirleri ile ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Obezite vergisinin kabul edilebilirlik düzeyi üzerinde en fazla etkili faktör sağlık, ikincisi ekonomi, üçüncüsü sosyo-psikolojik faktör iken sonuncu sırada siyasi faktör yer almaktadır. Ekonomik faktör ile siyasi faktör kabul edilebilirliği negatif etkilerken sağlık ve sosyo-psikolojik faktörler pozitif yönde etkilemektedir

Anahtar Kelimeler

Obezite, Obezite Vergisi, Yapısal Eşitlik Modeli

STRUCTURAL EQUATION MODEL ANALYSIS FOR ACCEPTABILITY OF FAT TAX

Öz

Obesity is a common disease in the world, which causes many economic and sociopsychological problems along with important health problems. These problems caused by obesity have reached significant dimensions with the prevalence of obesity. Fat tax, which is an additional tax on the foods that cause obesity, aims to orientate people to healthier alternatives and to decrease the obesity among individuals. While many factors are effective in the success of fat tax, it is important that individuals accept/adopt this tax. Many factors are effective in the acceptability of fat tax, as well.In the present study where the factors effective on the acceptability of the fat tax, which has yet to be applied but will possibly be implemented in the future in Turkey, were examined by means of structural equation model, it was determined that economic, sociopsychological, health and political factors are influential on the acceptability of this tax. In addition, these factors affecting acceptability were found to be related to each other. The most influential factor on the acceptability of fat tax is health and it is followed by economy, socio-psychological factor and political factor. Economic factor and political factor negatively affect acceptability while health and socio-psychological factors positively affect it

Anahtar Kelimeler

Obesity, Fat Tax, Structural Equation Modelling

Kaynakça

• Ajjajı, Fadoua ve Ong, Jaimy (2015), “The Sugar Tax in Holland”, Bachelor Thesis Economics and Business Economics Social Sciences, Utrecht School of Economics Utrecht University, Utrecht.
• Alemanno, Alberto ve Carreno, Ignacio (2013), “Fat Taxes in Europe – A Legal and Policy Analysis Under EU and WTO Law”, European Food and Feed Law Review, 2/2013, ss: 97-112.
• Ayyıldız, Yaşar ve Demirli, Yunus (2015), “Obezite Vergisine İlişkin Halkın Düşünceleri: Türkiye’de Bir Alan Araştırması”, Business and Economics Research Journal, Volume 6, Number 2, ss. 59-78.
• Bademci, Vahit (2011), “Kuder-Richardson 20, Cronbach’ın Alfası, Hoyt’un Varyans Analizi, Genellenirlik Kuramı ve Ölçüm Güvenirliği Üzerine Bir Çalışma”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17: ss.173-193.
• Barry, Colleen L., Niederdeppe, Jeff ve Gollust, Sarah E. (2013), “Taxes on Sugar-Sweetened Beverages Results from a 2011 National Public Opinion Survey”, American Journal of Preventive Medicine, 44(2): ss.158 –163.
• Bartlett, Maurice Stevenson (1950), Test of Significance in Factor Analysis, British Journal of Psychology, Statisticala, Section 3, ss.77-85.
• Bayram, Nuran (2016), Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Amos Uygulamaları, 3. Baskı, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Bektaş, Hakan (2017), Açıklayıcı Faktör Analizi, Beta Yayınevi, İstanbul.
• Büyüköztürk, Şener (2002), “Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Sayı 32, Güz.
• Byrne, Barbara, M. (2010), Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming, Routledge, New York.
• Cornelsen, Laura, Green, Rosemary, Dangour, Alan ve Smith, Richard (2014), “Why Fat Taxes Won’t Make Us Thin”, Journal of Public Health, 37(1), ss.18-23.
• George, Darren ve Mallery, Paul (2003), SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 14.0 update, (7th ed.), Allyn & Bacon, Boston, USA.
• Gergerlioğlu, Ufuk (2014), Davranışları Etkilemeye Yönelik Özel Tüketim Vergilerinin Tutum ve Davranışlar Üzerindeki Etkilerinin Ampirik Analizi (İstanbul İli Örneği), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hair Jr, Joseph F., Anderson, Rolph E., Babin, Barry J. ve Black, William (1998), Multivariate Data Analysis, Prentice Hall International Inc., New Jersey.
• Hair Jr, Joseph F., Black, William C., Babın, Barry J. ve Anderson, Rolph E. (2014), Multivariate Data Analysis (7th Edition), Pearson New International Edition, Pearson Education Limited, USA.
• Hinton, Perry R. (2004), Statistics Explained, New York: Routledge
• Ho, Robert (2006), Handbook of Univariate and Multivariate Data Analysis and Interpretation with SPSS, New York: CRC.
• Jayarajan, Nandini, (2011), The Fat’s on Fire: Curbing Obesity in Japan, BOSTON U. SCH. PUB. HEALTH, http://www.bu.edu/themovement/2011/05/29 / the-fats-on-fire/.
• Kaiser, Henry, F. (1974), “An Index of Factorial Simplicity”, Psychometrika, 39(1), ss. 31–36.
• Karagöz, Yalçın ve Ağbektaş, Ali (2016), “Yapısal Eşitlik Modellemesi ile Yaşam Memnuniyeti Ölçeğinin Geliştirilmesi: Sivas İli Örneği”, Bartın Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13.
• Karagöz, Yalçın (2016), SPSS ve AMOS Uygulamalı İstatistiksel Analizler, Nobel Yayınevi, 1. Baskı, Ankara.
• Kline, Paul (1994), An Easy Guide to Factor Analysis, DK: Routledge.
• Meydan, Cem Harun ve Şeşen, Harun (2015), Yapısal Eşitlik Modellemesine AMOS Uygulamaları, Detay Yayınları, Ankara
• Mytton, Oliver, Alastair, Gray, Mike, Rayner ve Rutter, Harry (2007), “Could Targeted Food Taxes Improve Health?”, J Epidemiol Community Health, 61: ss.689-694.
• Mytton, Oliver, Clarke, Dushy ve Rayner, Mike (2012), “Taxing Unhealthy Food and Drinks to Improve Health”, BMJ (online), 344: e2931. 101
• Thow, Am, Jan S., Leeder S, Swinburn B., (2010), “The Effect of Fiscal Policy on Diet, Obesity and Chronic Disease: A Systematic Review”, Bull World Health Organ, 88(8):ss. 609–14.
• Timmins, Kate (2011), On with the Pennies, off with the Pounds? The Use of Taxation Policies in Obesity Prevention, Perspectives in Public Health, Royal Society for Public Health, Vol. 131, No. 4l, ss. 155–157.
• Tuncer, Güner ve Sandalcı, Ulvi, (2018), “Obezite Vergisi Algısını Belirleyen Faktörlerin Analizine Yönelik Bir Uygulama”, 4rd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), 28-30 June, Venice/ Italy.
• http://www.tuik.gov.tr/basinOdasi/haberler/2015_58_20151008.pdf, (Erişim Tarihi: 02/07/2018).
• http://www.who.int/gho/countries/en/, (Erişim Tarihi: 23/09/2018).
• http://www.who.int/growthref/who2007_bmi_for_age/en/, (Erişim Tarihi: 17/09/2018).
• http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059, (Erişim Tarihi: 22/05/2018).