Başkanlık Sisteminde Denge ve Denetim: Parlamentonun Yürütmeyi Denetleme İşlevi ve Parlamento Adına Yürütülen Sayıştay Denetiminin Önemi

Yıl 2019, Sayı: 114, 7 - 31, 01.09.2019

Hacı Ömer Köse

Öz

Erkler sisteminde iyi tasarlanmış denge ve denetim mekanizmalarının varlığı, etkin işleyen, demokratik ve istikrarlı bir yönetimin temel koşuludur. Erklerin katı ayrılığına dayanan başkanlık sisteminde her erk daha bağımsız, hızlı ve etkin hareket etme kabiliyetine kavuşmakta; karşılıklı denge ve denetim mekanizmaları ise sistemin daha demokratik bir yapıda sürdürülmesini güvence altına almaktadır. Yasamanın yürütme üzerindeki denetiminde en büyük destekçisi olan Sayıştaylar, tamamlayıcı denge ve denetim mekanizması olarak bu sistemde parlamento ile yakın bir ilişki içinde etkili işlevler üstlenmektedir. Etkin bir Sayıştay, kamu yönetiminin hukuk devletinin gerekleri doğrultusunda, verimli ve etkin şekilde işlemesini sağlarken, aynı zamanda adına denetim yaptığı yasamanın yürütme üzerindeki demokratik gözetimini güçlendirmektedir. Kendine özgü nitelikleri olmakla birlikte büyük ölçüde dünyadaki başkanlık sistemlerinden esinlenilerek tasarlanan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin Türkiye’de başarıya ulaşması da erkler arasındaki denge ve denetimin etkili şekilde işlemesi ile mümkün olabilecektir. Bu nedenle yeni sistemde gerek TBMM’nin denetim ve gözetim kapasitesinin artırılmasında, gerekse kamu yönetiminde ihtiyaç duyulan yeniden yapılanma sürecinin sağlıklı yönetilmesinde Sayıştaya önemli görevler düşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Denge ve Denetim, Başkanlık Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Yüksek Denetim Kurumları, Sayıştay

CHECKS AND BALANCES IN PRESIDENTIAL SYSTEM: OVERSIGHT ROLE OF PARLIAMENT ON EXECUTIVE BRANCH AND IMPORTANCE OF AUDITS CARRIED OUT BY SUPREME AUDIT INSTITUTIONS ON BEHALF OF THE PARLIAMENT

Öz

The existence of well-designed check and balance mechanisms in the powers system is a main condition for an effective, democratic and stable administration. In the presidential system, which is based on the strict separation of powers, each power gains the ability to act more independently, faster and more effectively; mutual checks and balances mechanisms ensure the system is sustained in a more democratic structure. Supreme Audit Institutions SAIs , which are the pillars of support for the oversight of legislature on the executive play effective roles as a complementary balance and control mechanism in a close relationship with the parliament. An effective SAI ensures both the efficient and effective functioning of the public management in line with the requirements of the rule of law and strengthens the democratic oversight of the legislature, on whose behalf it performs audits, on the executive. The success of the presidential system in Turkey, which was mainly designed with inspirations from the presidential systems around the world, although it has unique characteristics, will be possible with the effective functioning of the checks and balances among the powers. Therefore, in the new system, the Turkish Court of Accounts has important duties both in increasing the audit and oversight capacity of the Turkish Grand National Assembly and in properly managing the restructuring process needed in public management.

Anahtar Kelimeler

Checks and Balances, Presidential System, Supreme Audit Institutions SAIs , Turkish Court of Accounts

Kaynakça

• Alkan, Haluk (2017), Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yasama Denetimi, Yeni Türkiye, Sayı: 94.
• Ateş, Hamza ve Öznur Yavuz (2017), Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Denetimin Geleceği, Uluslararası Ekonomi, Siyaset ve Yönetim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Diyarbakır.
• Bağlı, M. Selim (2012), Teorik ve Tarihsel Açıdan Bütçe Hakkı, Yasama Dergisi, Sayı: 20 (Ocak-Nisan).
• Cook, Charles S. (2015), The Odds of Getting Off GAO’s High-Risk List Aren’t Good, Government Executive Magazine, May 12.
• Centellas, Miguel (2008), From “Parliamentarized” to “Pure” Presidentialism: Bolivia after October 2003, The Latin Americanist 52: 3.
• Durgun, Şenol (2005), Batı Demokrasilerinde ve Türkiye’de Parlamenter Yapılar ve Parlamenterlerin Temsil Gücü, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Duverger, Maurice (1999), Siyasi Rejimler, (Çev. Yaşar Gürbüz), 2. Baskı, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Erdoğan, Mustafa (2016), Başkanlık Sistemi, Latin Amerika Tecrübesi ve Türkiye, Liberal Perspektif Analiz, Sayı: 3 (Aralık).
• Eren, Veysel ve Akıncı, Berat (2018), Yasama Yürütme İlişkileri Açısından Başkanlık Sistemi ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Karşılaştırılması, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sitemi: Kamu Yönetiminde Değişim (Ed. Yüksel Demirkaya), Hiperyayın, İstanbul, ss. 37-72
• Fendoğlu, Hasan Tahsin (2017), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Yeni Türkiye Dergisi (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Özel Sayısı), Yıl: 23, Sayı: 94, (Mart-Nisan), ss. 90-109.
• Ginsburg, Tom; Jose Antonio Cheibub ve Zachary Elkins (2013), Beyond Presidentialism and Parliamentarism, Coase-Sandor Institute for Law & Economics Working Paper, No. 668.
• Gülener, Serdar (2016), Başkanlık Sistemlerinde Denge ve Denetleme, SETA Yayınları.
• Güler, Tahsin (2018), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Kamu Yönetimine Etkileri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 21, Sayı 39.
• Jacobi, Tonja (2006), The Impact of Positive Political Theory on Old Questions of Constitutional Law and the Separation of Powers, Northwestern University Law Review, Vol 100, No. 1.
• Kamarck, Elaine C. (2016), A Congressional Oversight Office: A proposed early warning system for the United States Congress, https://www.brookings. edu/wp-content/uploads/2016/07/Congressional-Oversight.pdf
• Karatepe, Şükrü (2013), Hükümet Sistemleri ve Türkiye, Yeni Türkiye, Sayı 51, ss. 223-235.
• Köse, H. Ömer (2001), Parlamento Adına Denetim İşlevi ve Yüksek Denetim Kurumlarının Parlamento ile İlişkileri, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, Kırkıncı Seri, İstanbul.
• Köse, H. Ömer (2013), Kamu Harcamalarında Etkinlik Arayışı ve Performans Denetiminin Gelişimi, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, Sayı: 48.
• Mazur, Jacek (2016), Contribution of the Supreme Audit Office of Poland to Legislation and Experiences of Some Other SAIs, Public Finance Quarterly, 2016/3 ss.343-359
• Miş, Nebi; Ali Aslan; M. Erkut Ayvaz; Hazal Duran (2016), Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları, 2. Baskı, SETA Yayınları, No: 62.
• Mutluer, Kamil; Öner, Erdoğan ve Kesik, Ahmet (2007), Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Özbudun, Ergun (2008), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Özbudun, Ergun (2015), “Başkanlık Sistemi ve Türkiye”, Liberal Perspektif: Analiz, http://www.ozgurlukarastirmalari.com/pdf/rapor/OAD_Nr7UeOc.pdf
• Petersson, Olof (2013), The Global Rescue of the Nation State: How Supreme Audit Institutions Can Improve Accountability in Democratic Governance, The Swedish National Audit Office, Stockholm.
• Posner, Eric A. (2016), Balance-of-Powers Arguments, the Structural Constitution, and the Problem of Executive “Underenforcement”, University of Pennsylvania Law Review, Vol. 164.
• Posner, Paul ve Park, Chung-Keun (2007), Role of The Legislature In The Budget Process: Recent Trends and Innovations, OECD Journal on Budgeting. Vol.7, No.3.
• Rose-Ackerman, Susan; Desierto, Diane A.; Volosin, Natalia (2011), HyperPresidentialism: Separation of Powers without Checks and Balances in Argentina and the Philippines, Berkeley Journal of International Law, Vol. 29: 1.
• SIGMA (2016), Parlamentolar ve Parlamenter Gözetimi ve Denetim: Seçili Avrupa Ülkesi Tecrübelerinin Karşılaştırılması, SIGMA Raporu Çevirisi (Çev: M.E. Güzel ve A. Sığırtmaç), TBMM Basımevi.
• Tunçkaşık, Halit (2017), Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik ve Tartışmalar, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri - Başkanlık Sistemi, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları No: 7
• Yazıcı, Serap (2011), Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
• Zengin, Mehmet Ali (2016), ABD Başkanlık Sisteminde Fren ve Denge Mekanizması Üzerine Bir İnceleme, TAAD, Yıl 7, Sayı 28.