Yüksek Denetim Kurumlarının Yargısal İşlevleri ve INTOSAI Standartlarında Yargının Temel İlkeleri

Yıl 2020, Sayı: 117, 9 - 38, 01.06.2020

Hacı Ömer Köse

Öz

Parlamento adına yürüttükleri denetimler aracılığıyla kamu yönetiminde verimlilik, etkinlik, hesap verebilirlik ve saydamlığın güvence altına alınmasında kilit rol oynayan yüksek denetim kurumları YDK’lar , birçok ülkede sahip oldukları yargısal işlevleri aracılığıyla uyguladıkları ilave yaptırımlarla hesap verme sorumluluğunun daha da güçlendirilmesine ve yönetimin hukuk içinde hareket etmesine katkı sağlamaktadır. INTOSAI tarafından geliştirilen YDK’ların Yargısal Faaliyetlerine İlişkin İlkeler INTOSAI-P 50 , bu kurumların yargısal işlevlerinin çerçevesini ortaya koymakta, aynı zamanda bu işlevlerin evrensel normlar doğrultusunda daha etkin ifası için önemli bir temel oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu ilkelerin YDK hesap yargısının etkinliğinin ve evrensel normlara uygunluk düzeyinin artırılmasına etki potansiyelini analiz ederek, özellikle Türkiye Sayıştayı için mevcut uygulamaların bu ilkelerle kıyaslanması suretiyle geliştirilmesi gereken alanları ve hesap yargısının güçlendirilmesi için yapılması gerekenleri ortaya koymaktır. Sayıştayın yargısal faaliyetleri bu ilkelerle kıyaslandığında, yargı yetkisinin anayasal ve yasal düzenlemelerde açık ve güçlü dayanaklara sahip kılındığı; Sayıştay üyelerinin bağımsızlığı, bilgiye erişim, zamanaşımı, kanun yollarının varlığı, aynı aykırılık için tek yaptırım gibi ilkelerin de aynı şekilde yasal düzenlemelerde yeterince karşılık bulduğu görülmektedir. Adil ve tarafsız yargılama, yargısal faaliyetlerin etkinliği, kalite kontrolü, makul sürede yargılama ve halkla iletişim gibi sübjektif değerlendirmelere fırsat verecek ilkelerin ise belirli düzeyde karşılandığı açık olmakla birlikte, kurumsal dönüşüm çalışmaları kapsamında kaydedilen gelişmelerin sürekliliğinin sağlanması ve bu alanların kurumsal gelişim stratejisinin bir unsuru haline getirilmesi ile bu ilkelerin daha ileri düzeyde karşılanabileceği değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Yüksek Denetim Kurumları YDK’lar , Sayıştay Yargısı, Hesap Yargısı, Yargı Etiği, INTOSAI-P 50

JURISDICTIONAL FUNCTIONS OF SUPREME AUDIT INSTITUTIONS AND FUNDAMENTAL PRINCIPLES FOR JUDICIARY IN INTOSAI STANDARDS

Öz

Supreme Audit Institutions SAIs , which play a key role in ensuring efficiency, effectiveness, accountability and transparency in public administration through the audits they carry out on behalf of the Parliament, contribute to the further strengthening of accountability and the functioning of management within law with the additional sanctions they impose through their judicial functions in many countries. The Principles of Jurisdictional Activities of SAIs INTOSAI-P 50 developed by INTOSAI reveals the framework of the judicial functions of these institutions, and provides an important basis for a more effective performance of these functions in line with universal norms. The purpose of this study is to analyze the potential of these principles to increase the effectiveness of the judgement of accounts by SAIs and the level of compliance with universal norms and determine the areas that needs improvement and what need to be done to strengthen judgment of accounts especially by comparing the current practices of Turkish Court of Accounts TCA with these principles. When the judicial activities of the TCA are compared with these principles, it is seen that the jurisdiction power has clear and strong basis in constitutional and legal regulations; principles such as the independence of the SAI members, access to information, statute of limitations, the existence of legal remedies, and accumulation of sanctions for the same irregularity have strong basis in legal regulations as well. While it is clear that the principles that will enable subjective evaluations such as fair and impartial judgment, effectiveness of jurisdictional activities, quality control, judgement in a reasonable period and communication to the public are met at a certain level, it has been evaluated that ensuring the continuity of the developments within the scope of the institutional transformation studies can be achieved by making these areas an element of the corporate development strategy

Anahtar Kelimeler

Supreme Audit Institutions SAIs , SAI’s jurisdiction, Judgement of Accounts, Ethics of Jurisdiction, INTOSAI-P 50

Kaynakça

• Akyel, Recai (2015), Bir Hesap Yargısı Olarak Sayıştay, TAAD, Yıl: 6, Sayı: 23 (Ekim), s.1-22.
• Arslan, Ahmet (2016), 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Diğer Mevzuatla Düzenlenen Yeni Kamu Mali Yönetimi, 3. Baskı, Hermes Matbaacılık, Ankara.
• Blume, Lorenz and Voigt, Stefan (2011), Does Organizational Design of Supreme Audit Institutions Matter? A Cross-Country Assessment, European Journal of Political Economy, 2011, vol. 27, issue 2, 215-229.
• Demirbaş, Tolga ve Çetinkaya, Özhan (2018), Kamu Mali Yönetiminde Kontrol ve Denetim, Ekin Kitabevi, Bursa.
• DFID (2004), Characteristics of Different External Audit Systems, Department for International Development Policy Division Briefing Paper, PD Info 021, London.
• Duran, Lütfi (1970), “Bir Yüksek Mahkeme Daha: Sayıştay”, İmran Öktem’e Armağan, Ankara.
• ECA (2019), Public Audit in the European Union, European Court of Auditors, Publications Office of the European Union.
• Gözler, Kemal (2000), Türk Anayasa Hukuku, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Gözübüyük, A. Şeref (1989), Yönetim Hukuku, Sevinç Matbaası, Ankara.
• INTOSAI (2017), Strategic Plan 2017-2022, https://www.intosai.org/fileadmin/ user_upload/EN_INTOSAI_Strategic_Plan_2017_22.pdf
• INTOSAI (2019), INTOSAI-P 50: Principles of jurisdictional activities of SAIs, https://www.intosai.org/fileadmin/downloads/documents/open_access/ INT_P_11_to_P_99/INTOSAI_P_50/INTOSAI_P_50_en.pdf
• INTOSAI PSC (2020), Strategic Development Plan 2020-2025, INTOSAI Professional Standards Commitee, http://www.psc-intosai.org/data/ files/D2/05/8B/25/313BE610C42897E6E18818A8/11_SDP%20-%20 FIPPs%20inputs.pdf
• Kent, Bülent (2007), Türk ve Alman Sayıştayları, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XI, Sayı: 1-2.
• Kontogeorga, Georgia N. (2019), Juggling Between Ex‐Ante and Ex‐Post Audit in Greece: A Difficult Transition to A New Era, Int J Audit, Issue 23, pp. 86–94.
• Köse, H. Ömer (2004), Küreselleşme Sürecinde Uluslararası Denetimin Artan Önemi ve Kamusal Denetimin Uluslararasılaşması Sorunu, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 37, Sayı 3, s. 37-62.
• Köse, H. Ömer (2019), Başkanlık Sisteminde Denge ve Denetim: Parlamentonun Yürütmeyi Denetleme İşlevi ve Parlamento Adına Yürütülen Sayıştay Denetiminin Önemi, Sayıştay Dergisi, Sayı: 114.
• NAO (2020), History of the NAO, https://www.nao.org.uk/about-us/our-work/ history-of-the-nao/ Erişim: 11.05.2020
• Onar, S. Sami (1970), Bir Yüksek Mahkeme Daha: Sayıştay, İmran Öktem’e Armağan, Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Sayıştay (2017), Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Standartları (ISSAI), Sayıştay Başkanlığı.
• Şahin İpek, E.Ayşe ve Hepaksaz, Engin (2018), Mali Yönetim Sisteminde Sayıştay Hesap Yargısı Açısından Kamu Zararı Unsurlarının Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı: 51, ss. 93-114.
• Schafer, Hans (1981), Constitutional Position of Supreme Audit Institutions with Special Reference to the Federal Republic of Germany, State AuditDevelopment in Public Accountability, State Comproller’s Office (Israel).
• Tan, Turgut (2013), İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Tara, Ioan G.; Gheira, Dana S.; Droj, Laurentiu and Matica, Diana E. (2016), The Social Role of the Supreme Audit Institutions to Reduce Corruption in the European Union, Revista de Cercetare, vol. 52, pp. 217-240.
• TCU (2020), INTOSAI-P 50 - Endorsement Version Principles of Jurisdictional Activities of SAIs, https://portal.tcu.gov.br/data/files/5B/52/52/ C5/0EB0C6105B9484B6F18818A8/FIPP_s%20conclusions%20on%20 INTOSAI%20P%2050.pdf, Access: 12.05.2020
• Tüğen, Kamil (2016), Devlet Bütçesi, Başsaray Matbaası, İzmir.
• United Nations (2011), “Promoting the Efficiency, Accountability, Effectiveness and Transparency of Public Administration by Strengthening Supreme Audit Institutions.” Resolution Adopted by the General Assembly of United Nations (GA-Resolution A/66/209), http://daccess-ods.un.org/ TMP/4913941.32375717.html.
• World Bank (2020), The Basics of Supreme Audit Institutions-Citizen Engagement, https://www.e-participatoryaudit.org/module-01/audit101-4.php, Erişim: 21.03.2020
• Yereli, Ahmet Burçin ve Bülbül, Duran (2013), Mali Yönetim ve Mali Denetim Açısından Kamu Zararı, VI. Yerel Yönetimlerin Mali Yönetimi Forumu, 11- 12 Aralık, Ankara.