Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi İle Değişen Kamu Mali Yönetim Sisteminde Program Bazlı Bütçe Sistemine Yönelik Bir Yapılandırma Önerisi

Yıl 2020, Sayı: 117, 87 - 114, 01.06.2020

Hakkı Hakan Yılmaz İbrahim Akdeniz

Öz

Türkiye, ekonomik krizlerin yarattığı ortamda 2000’li yılların başında kamu mali yönetim sistemini kapsamlı bir reforma tabi tutmuştur. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile yasal zemine oturan bu reform ile 2006 yılından itibaren Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Uygulamada belli bir başarıya ulaşılmasına rağmen özellikle politikaların bütçelere yansıması, plan-program-bütçe ilişkisinin kurulması ile bütçe hazırlık ve uygulama sürecinin etkin yürütülmesi konularında hedeflenen bütçesel sonuçlara ulaşılamamıştır. Türkiye 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi modeline geçmiştir. Uygulamasına geçilen yeni hükümet sistemi ile birlikte kamu yönetiminde olduğu gibi mali yönetim sisteminde de önemli değişiklikler olmuştur. Yenihükümet sistemi ile ortaya çıkan değişiklikler de dikkate alınarak bütçe sisteminin değişen yapıya uygun sonuçlar üretecek şekilde yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Özellikle mevcut sistemdeki geleneksel sorunlar dikkate alındığında bütçe açısından bu gereklilik çok daha önemli hale gelmiştir. Bu tespitlerden hareketle çalışmada kamuda politika üretme kapasitesinin artırılması, politika-plan-bütçe ilişkisinin güçlendirilmesi, performans esaslı iş ve hizmet üreten kamu yönetiminin oluşturulması ve bütçe hakkının etkin bir şekilde kullanılabilmesi açısından program bazlı bütçe sistemine yönelik bir yapılandırma önerisi geliştirilmiştir. Önerilen program bütçe modeli ile kamu politikalarının öncelikler ve ihtiyaçlar temelinde belirlenmesi ve hayata geçirilmesi sürecinde kaynaklarının etkin kullanımı, saydamlık ve hesap verebilirlik ile bütçe hakkının güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Politikası, Program Bütçe, Performans Bütçe, Hükümet Sistemi, Mali Yönetim

A RESTRUCTURING PROPOSAL FOR PROGRAM BASED BUDGET SYSTEM IN PUBLIC FISCAL MANAGEMENT CHANGING WITH THE PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM

Öz

Turkey’s public financial management system in the early 2000s in an environment driven by the economic crisis has been subjected to a comprehensive reform. With this reform, which has a legal basis with the Public Financial Management and Control Law code 5018, the Performance Based Budgeting System has been implemented since 2006. Despite achieving a certain success, targeted budgetary results have not been achieved especially in the reflection of policies on budgets, the establishment of plan-program-budget linkage, and effective execution of budget preparation and implementation process. Turkey has moved to the Presidential System model in 2018. Along with the new government system, there have been significant changes in the financial management system as well as in public administration. The budget system needs to be restructured to produce results in line with the changes. Especially considering conventional problems in the current system, this requirement has become more important in terms of budget. Based on these findings, a restructuring proposal for the program based budget the system has been developed in order to increase the capacity of policymaking in the public, strengthen the policy-planbudget linkage, establish the public administration producing performance-based public services and use the power of the purse effectively. The proposed program budget model aims to strengthen the power of the purse through effective use of resources, transparency and accountability in the process of determining and implementing public policies based on priorities and needs.

Anahtar Kelimeler

Public Policy, Program Budget, Performance Budget, Government System, Fiscal Management

Kaynakça

• Akdeniz, İbrahim, (2020), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Politikaların Bütçeye Yansıtılması: Program Bütçe Sistemine Yönelik Bir Yapılandırma Önerisi”, AÜ SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Comprehensive Spending Review: Public Service Agreements 1999-2002 (1998), Public Services for the Future: Modernisation, Reform, Accountability, Published by The Stationery Office
• Edizdoğan, Nihat (1989), Kamu Bütçesi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi. Erat, Veysel (2015), “Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Üzerindeki Etkileri”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C.13, Sayı 25, s. 325-355
• Karatepe, Şükrü (2013), “Hükümet Sistemleri ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 51
• Köse, Hacı Ömer (2019), “Başkanlık Sisteminde Denge Ve Denetim: Parlamentonun Yürütmeyi Denetleme İşlevi Ve Parlamento Adına Yürütülen Sayıştay Denetiminin Önemi”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 114
• Lee, Robert D., Hohnson, Jr. Ronald W., Joyce, Philip G., (2013), Public Budgeting Systems, Ninth Edition, by Jones and Bartlett Publishers, OECD (2004), DAC Evaluation Network.
• OECD (2017), Government at a Glance 2017, Paris: OECD Publishing.
• Özbudun, Ergun (2002), Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Robinson, Marc (2007), Linking Funding and Results, New York: IMF.
• SBB (2018), 11. Kalkınma Planı (2019-2023) Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Kamu Harcamalarında Etkinlik Çalışma Grubu Raporu, Ankara.
• SBB (2019), 11. Kalkınma Planı, TC. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Ankara.
• Schick, Allen (2002), “Can National Legislatures Regain An Effective Voice In Budget Policy?” OECD Journal On Budgeting, Vol:1, No: 3.
• Stourm, Rene (1917), The Budget, (T. Plazinski, Translation, W. Flavıus McCaleb, Editör.) (seventh edition), Paris: D. Appleton and Company
• TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı (2019), ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri, Ankara: TBMM Basımevi, 1. Baskı.
• TEPAV (2006), Mali İzleme Raporu (Haziran 2006 Bütçe Sonuçları), TEPAV. UNEG (2017), Norms and Standards for Evaluation, The United Nations Evaluation Group.
• Yılmaz, H. Hakan (1999), Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Dünya Bankası Orta Vadeli Harcama Sistemi, DPT, Ankara.
• Yılmaz, H. Hakan ve Biçer, Mustafa (2010), “Türkiye’de Mali Reformlar Sonrası Değişen Politika Oluşturma, Planlama, Bütçeleme Süreci ve Orta Vadeli Harcama Sisteminin Uygulanabilirliği,” İktisat İşletme Finans, 25 (287).
• Yılmaz, H. Hakan ve Emil, Ferhat (2013), Türk Bütçe Sisteminde Program Bütçe Anlayışına Geçiş Bir Model Önerisi: Faaliyet Esaslı İş Yönetim Model Önerisi, Ankara (https://www.researchgate.net/publication/323295073_Turk_ Butce_Sisteminde_Program_Butce_Anlayisina_Gecis_Bir_Model_Onerisi_-_ Faaliyet_Esasli_Is_Yonetim_Modeli_Onerisi) (Erişim Tarihi: 13/10/2018).
• Yılmaz, H. Hakan ve Biçer, Mustafa (2018), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Kamu Yönetiminde Değişim (Editör: Yüksel Demirkaya),“Başkanlık ve Parlamenter Hükümet Sistemlerinde Bütçe Sürecinde Hesap Verebilirlik: Anayasa Değişikliği İle Türkiye’de Öngörülen Yeni Yapı”, Hiperyayın, İstanbul.