Faiz Haddi-Enflasyon İlişkisi ve Türkiye'de Gibson Çelişkisinin Analizi: Keynes-Wicksell ve Fisher Örneği

Yıl 2020, Sayı: 118, 153 - 178, 01.09.2020

Utku Altunöz

Öz

İktisat biliminin önemli tartışma konularından biri enflasyon ile faiz oranları arasındaki ilişkinin varlığı ve yönü üzerinedir. Bazı çalışmalar enflasyonun faiz artışına neden olduğunu, bazıları da maliyet kaynağı olarak düşündükleri mal ve hizmetler üzerinde fiyat baskısına neden olup enflasyon sorununu ortaya çıkardığını öne sürmektedirler. Bu çalışmada enflasyon ile faiz oranları arasında pozitif ilişkinin varlığını iddia eden Gibson çelişkisinin Türkiye ekonomisi için analizi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada 1995-2019 dönemine ait veriler ARDL sınır testi yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre Türkiye ekonomisinde Gibson çelişkisi varlığının hem Wicksell-Keynes modeli bakımından hem de Fisher modeli bakımından geçerli olduğu anlaşılmıştır. Yapılan nedensellik analizi sonucunda her iki değişkenin birbirinin karşılıklı nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gibson Çelişkisi, Enflasyon ve Faiz İlişkisi, ARDL Yaklaşımı.

THE ANALYSIS OF THE GIBSON PARADOX BASED ON THE RELATIONSHIP BETWEEN INTEREST RATEAND INFLATION IN TURKEY: THE CASE OF KEYNESS WICKSEL AND FISHER MODELS

Öz

One of the most important discussion topics of economics is about the existence and direction of the One of the most important discussion topics of economics is about the existence and direction of the relationship between inflation and interest rates. While some studies claim that inflation causes an increase in interest rates, others argue that the interest, which they consider as a source of cost, causes price pressure on goods and services and results in the inflation problem. This study aims to analyze the Gibson paradox, which argues the existence of a positive relationship between inflation and interest rates, in relation to the Turkish economy. In this respect, the data for the period 1995-2019 were analyzed using the ARDL boundary test approach. The results of the analysis indicate that the Gibson paradox is applicable in the Turkish economy on the basis of both Wicksell-Keynes and Fisher models. As a result of the causality analysis, it was concluded that both variables are mutual causes of each other

Anahtar Kelimeler

Gibson Paradox, Inflation and Interest Rate Relationship, ARDL Approach.

Kaynakça

• Akgül, I. ve Özdemir, S. (2017), Enflasyon-Faiz Oranı ve Enflasyon-Döviz Kuru İkilemi: GEG Programı Döneminde Türkiye Gerçeği, Ege Akademik Bakış, Cilt 18, Sayı:1, ss. 153- 166
• Aklan, A. N., Akay, H. K. ve Çınar, M. (2014), Türkiye’de Faiz Haddi ve Enflasyon İlişkisi: Gibson Paradoksu’na Yönelik Bir Değerlendirme, Econworld Ekonomi Kongresi,1-14.
• Atkins, F.J. and Serletis, A. (2003), “Bounds Tests of the Gibson Paradox and the Fisher Effect: Evidence from Low-Frequency International Data”, Manchester School, 71 (6), pp. 673-679.
• Altunöz, U. (2017), Nominal Faiz Oranı-Genel Fiyat Düzeyi İlişkisi ile Türkiye›de Gibson Paradoksunun Geçerliliği Analizi, TISK Akademi, Cilt: 12, Sayı: 23, ss.173-184.
• Barsky, R.B. and Summers, L.H. (1988), “Gibson Paradox and the Gold Standard”, Journal of Political Economy, 96 (3), pp. 528-549.
• Biçen, Ö. (2019), The Relationship Between Nominal Interest Rate and Inflation Rate: An Analysis on the Validity of the Gibson Paradox, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 35, 193-201.
• Chadha, J.S. and Pearlman, M. (2014), “Was the Gibson Paradox for Real? A Wicksellian Study of the Relationship between Interest Rates and Prices”, Financial History Review, 21(2), 139-163.
• Cagan, P. (1965), Determinants and Effects of Changes in the Stock of Money, 1875-1960, Columbia University Press, New York.
• Cochran, J. (1997), “Replicating Gibson: Or, A Pair of Dummies Does not Beata Paradox”, GMU Economics Department Working Paper Series, WPE:99-10, pp. 1-21.
• Dickey, D.A. and Fuller, W.A.(1981), Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica 49, 1057-1072.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. ve Değer, O. (2016), Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği, Çankırı Karatekin Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:6, Sayı: 1, ss. 405-425.
• Dowd, K. and Harrison, B. (2000), Paradox and the Gold Standard: Evidence from the United Kingdom, 1821-1913, Applied Economics Letters, 7:11, pp. 711-713
• Fisher, I. [1930] (1961), “The Theory of Interest”, New York: Macmillan. Friedman, M. and Schwartz, A.J. (1976), “From Gibson to Fisher: Explorations in Economic Research”, Occasional Papers of the NBER, 3 (2), pp. 288-289.
• Gibson, A. H. (1923), “The Future Course of High Class Investment Values”, Banker’s Magazine (London), 115, pp. 15-34.
• Gujarati, D.N. (1999), Temel Ekonometri, (Çev. Ü. Şenesen ve G.G. Şenesen), Literatür Yayınları, İstanbul.
• Hannsgen, G. (2004), “Gibson’s Paradox, Monetary Policy, and the Emergence of Cycles”, The Levy Economics Institute of Bard College, Working Paper, No. 448, pp. 1-21.
• Harvey, D. I., Leybourne, S. J. and Xiao, B. (2008), A powerful test for linearity when the order of integration is unknown. Studies in Nonlinear Dynamics &Econometrics, 12.
• Keynes, J- M-. [1930] 1963, “Economic Possibilities for Our Grandchildren.” In Essays in Persuasion, 358–73. New York: W. W. Norton.
• Kitchin, J. (1923), Cycles and trends in economic factors. Review of Economics and Statistics, 5, 10-16.
• Koçyiğit, A., Kılıç, E., M. ve Bayat, T. (2015), A Causality Test on The Gibson Paradox in Turkey, Asian Economic and Financial Review, 5(10): 1134-1147
• Kofoğlu, İ. H. (2020), Gibson Paradoksu: Türkiye Örneği, İktisadi ve İdari Bilimlerde Güncel Araştırmalar, Ivpe, 183-2001.
• Künü, S., Bozma, G. ve Başar, S. (2017), Gibson Paradoksunun Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Açısından Geçerliliğinin Araştırılması, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19/1, ss. 211-222
• Lee, C.-W. J. and Petruzzi, C. R. (1986), The Gibson Paradox and Monetary Standard. Review of Economics and Statistics, 68, pp.189-196.
• Lahiri, K. and Lee, J. (1979), “Tests of Rational Expectations and Fisher Effect,” Southern Economic Journal, C.46, ss. 413-424.
• Perron, P. (1989), “The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis”, Econometrica, 57(6), pp. 1361-1401.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. and Smith, R. J. (2001), “Bound Testing Approaches to the Analysis of Long Run Relationships”, Journal of Applied Econometrics, Special Issue, 16, 289- 326.
• Samuelson, P. (1973), İktisat (Çev.: Demirgil, D.), İstanbul, Menteş Kitabevi
• Sargent, T. J. (1969), “Commodity Price Expectations and the Interest Rate,” W. E. Gibson ve G. G. Kaufman (1970) (ed.) içinde, Monetary Economics: Readings on Current Issues, McGraw Hill Book Co., New York.
• Sargent, T.J. (1973) “Interest Rates and Prices in the Long Run: A Study of Gibson Paradox” Journal of Money, Credit and Banking, 5, pp. 385- 449
• Savaş, V. (1986), Politik İktisat, İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Yayın No: 90.
• Shiller, R. J. and Siegel, J. J. (1977). The Gibson Paradox and Historical Movements in Real Interest Rates. The Journal of Political Economy, 85(5), pp. 891-907.
• Şimşek, M. ve Kadılar, C. (2008), Gibson Çelişkisinin Türkiye Verileri ile Analizi, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (20) , ss. 115-127.
• Tanrıöver, B. ve Yamak, N. (2015), Nominal Faiz Oranı-Genel Fiyat Düzeyi İlişkisinin Gibson Paradoksu Çerçevesinde Analizi, Maliye Dergisi, Sayı: 168, Ocak-Haziran, 186-200.
• Tıraşoğlu, M. (2018), Fisher Hipotezinin MINT Ülkeleri için İncelenmesi: Eşik Değerli Adl Eşbütünleşme Testi Yaklaşımı. Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, 14(28), ss. 31‒43.
• Tooke, T. (1844), An Inquiry into the Currency Principle. London: Longman, Brown, Green and Longmans.
• Tunalı, H. ve Erönal, Y. Y. (2016), Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 4, ss. 1415-1431.
• TÜİK (2019), IV. Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı, https://www.tcmb.gov.tr/wps/ wcm/connect/23620938 (Erişim Tarihi: 21.08.2020).
• TÜİK (2020), Haziran Ayı İtibariyle Tüketici Fiyat Endeksi Yıllık Göstergeleri, https://data. tuik.gov.tr/tr/main-category-sub-categories-sub-components2/ (Erişim Tarihi: 21.08.2020).
• Wicksell, K. (1907)2001, “A New Theory of Crisis”, Structural Change and Economic Dynamics, 12: 335–342.
• Wicksell, K. (1936), Interest and Prices, (Translated from the German: Richard F. Khan), R&R Clark Limited Edinburg, Great Britain.
• Yamak, N. ve Tanrıöver, B. (2007), “Türkiye’de Nominal Faiz Oranı-Genel Fiyat Düzeyi İlişkisi: Gibson Paradoksu”, 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Zivot, E. and Andrews, D. (1992), Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis, Journal of Business-Economic Statistics, 10, 3, pp. 251-270