TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMUNUN TÜRK KAMU YÖNETİMİNİN DENETİMİNDEKİ YERİ VE İŞLEVİ

Yıl 2020, Sayı: 119, 129 - 153, 21.01.2021

Haydar Albayrak

Öz

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Türk kamu yönetimindeki yeri ve işlevinin incelendiği bu çalışmanın temel problematiği, “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik
Kurumu (TİHEK), Türkiye’deki insan hakları ihlallerinin önlenmesinde etkili bir rol oynayacak mıdır?” sorusudur. Bu problematiğe dayalı olarak üretilen araştırma sorusu, “TİHEK, Türkiye’de insan haklarının benimsenmesinde ve insan hakları ihlallerinin önlenmesinde önemli bir rol üstlenmektedir” iddiasıdır. Alıntısal ve dolaylı araştırma yöntemlerinin kullanıldığı ve bu çerçevede ikincil veri ve içerik analizleri yapıldığı çalışmanın amacı, insan hakları kavramının ve Türkiye’deki insan haklarıyla ilgili gelişmelerin açıklanması,Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Türk kamu yönetimin denetimindeki yeri ve işlevinin tüm boyutlarıyla ortaya konulmasıdır. Çalışmada, öncelikle temel kavramlar açıklanmakta, ardından TİHEK’in kurumsal yapısı ve görevleri incelenmekte, son olarak ise genel bir değerlendirme yapılarak ulusal insan hakları kurumlarıyla ilgili eleştirilerde ve önerilerde bulunulmaktadır. Çalışma sonucunda çalışmanın araştırma sorusuna yanıt olabilecek veriler derlenmiş ve TİHEK’in insan hakları ihlallerinin önlenmesinde önemli bir rol üstlenebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak böylesi bir misyonu üstlenebilmesi ve
kendisinden beklenen işlevi yerine getirebilmesi için Paris Prensipleri çerçevesinde çeşitli reformların yapılmasının gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Yönetimi, Kamu Yönetiminin Denetimi, İnsan Hakları, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK)

THE ROLE AND FUNCTION OF THE HUMAN RIGHTS AND EQUALITY INSTITUTION OF TURKEY IN THE AUDIT OF PUBLIC ADMINISTRATION

Öz

The basic problematic of this study, which examines the place and function of the Human Rights and Equality Institution of Turkey (HREIT) in Turkish public administration, is the question of “Will HREIT play an effective role in the prevention of human rights violations in Turkey?” The research question based on this problematic is the allegation that “HREIT plays an important role in the prevention of human rights violations and the adoption of human rights in Turkey.” The aim of the study, which uses quotations and indirect research methods and makes secondary data and content analysis in this context, is to explain the concept of human rights and the developments with regard to human rights in Turkey and reveal the place and function of HREIT in Turkish public administration in detail. The study first examines the basic concepts, then the institutional structure and duties of the HREIT, and finally makes a general evaluation and gives the criticisms and suggestions about the national human rights institutions. As a result of the study, data that could answer the research question of the study were compiled. The study concluded that HREIT could play an important role in preventing human rights violations. However, various reforms should be made within the framework of the Paris Principles to be able to undertake such a mission and achieve the expected performance

Anahtar Kelimeler

Public Administration, Audit of Public Administration, Human Rights, Human Rights and Equality Institution (HREIT).

Kaynakça

• Albayrak, Haydar (2020), “Kamu Yönetiminin Denetimi”, Yeni Kamu Yönetimi (Ed. Ahmet Yatkın). 1. Basım, Nobel Akademik Yayıncılık, s. 243-283, Ankara.
• Altıparmak, Kerem (2009), İnsan Hakları: Hükümetin İnsan Hakları Kurumu Neye Yarayacak? https://m.bianet.org/bianet/bianet/114664-hukumetin-insan-haklari-kurumuneye-yarayacak, Erişim Tarihi: 13.11.2020.
• Amnesty International (2001), Amnesty International’s Recomendations on National Human Rights Institutions, https://www.amnesty.org/download/Documents/128000/ ior400072001en.pdf, Erişim Tarihi: 16.11.2020.
• Arslan, S. (2020), Sunuş. İşkence ve Kötü Muameleye Karşı Ulusal Önleme Mekanizması 2019 Yılı Raporu. Ankara: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, 8-9, https:// www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/12/1608508800.pdf, Erişim Tarihi:15.12.2020.
• Başbakanlık İnsan Hakları Kurulu Başkanlığı (2006), İnsan Hakları: İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Etkinlik ve Verimliliğinin Artırılması Projesi, Matus Basımevi, Ankara.
• BM El Kitabı (1995), Ulusal İnsan Hakları Kurumları: İnsan Haklarının Korunması ve Yaygınlaştırılması için Ulusal Kurumların Oluşturulması ve Güçlendirilmesi için El Kitabı (Çev: Veysel Eşsiz), Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Merkezi Yayını. www.ihop.org.tr/dosya/uihk/NRHI_ceviri.doc, Erişim Tarihi: 23.08.2020.
• Cin Karagöz, Emine (2016), Kadın-Erkek Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Türkiye Eşitlik ve İnsan Hakları Kurumu’nun Yetkileri, Yasama Dergisi, 32: 21-40.
• Çalık, Etem (2017), İnsan Hakları Meselesinin Gelişimi ve Siyasi ve Sosyal Faktörlerle İlişkisi, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(16): 41-67.
• Dervişoğlu, Suat (2010), İnsan Haklarının Korunması Açısından İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları, Türk İdare Dergisi, 466: 95-120.
• Düğmeci, F. (2018), Paris Prensipleri Işığında Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Bağımsızlığının Değerlendirilmesi, Alanya: 4. Uluslararası Hukuk Sempozyumu (3-5 Mayıs 2018) Tam Metin Kitabı, 301-320.
• Erdoğan, Mustafa (2011), İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, 2. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara.
• Eren, Abdurahman (2012), Ulusal İnsan Hakları Kurumları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Eren, Hayrettin (2016), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Adalet Yayınevi, Ankara
• Eroğlu, İzzet (2006), TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Yasama Dergisi, Sayı: 2 (Temmuz-Ağustos-Eylül), s. 32-74.
• Gölcüklü, Feyyaz, Şeref Gözübüyük (2002), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 3. Basım, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Gülmez, Mesut (2001), İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi: Egemenlik İnsanındır, 2. Basım, TODAİE Yayınları, No: 303, Ankara.
• Güneş, Ümran (2015), Türkiye’de İnsan Haklarının Korunmasına İlişkin Ulusal İnsan Hakları Kurumları: Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, s. 165-186.
• Kapani, Münci (1993), Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Kjærum, Morten (2003), National Human Rights Institutions Implementing Human Rights, Danish Institute for Human Rights, Denmark. https://www.humanrights.dk/sites/humanrights.dk/files/media/migrated/nhri-implementing_human_rights.pdf, Erişim Tarihi: 20.11.2020.
• Küçük, Adnan (2016), 1924 Anayasasında Temel Hak ve Hürriyetler, Liberal Düşünce Dergisi, 82: 5-54.
• Murray, R. (2007), National Human Rights Institutions Criteria and Factors for Assessing Their Effectiveness. Netherlands Quarterly of Human Rights, 25(2), 189-220.
• Odyakmaz, Zehra, Bayram Keskin ve Yusuf Deniz (2016), 6701 Sayılı İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme-I, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 7: 721-761.
• Oğuşgil, Vahap A. (2015), Avrupa Birliği Yolunda Türkiye İnsan Hakları Kurumu’nun Birleşmiş Milletler Paris Prensipler Işığında Değerlendirilmesi, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: Yaz/2015, s. 175-198.
• Özdemir, Hakan, Ahmet Çiftlikçi (2015), Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Türkiye’de Hukuk Devletinin Dönüşümü: Helsinki Zirvesinden Günümüze İç Hukukta Yapılan Düzenlemeler Üzerine, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (1): 123-144.
• Smith, A. (2006), The Unique Position of National Human Rights Institutions: A Mixed Blessing, Human Rights Quarterly, 28(4): 904-946.
• TİHEK (2018), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 2017 Faaliyet Raporu, https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2019/03/1552307015.pdf, Erişim Tarihi: 13.12.2020
• TİHEK (2019a), Ayrımcılıkla Mücadele 2018 Yılı Raporu. Ankara: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu. https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2019/2018_ ayrımcılıkla_mücadele_raporu.pdf, Erişim Tarihi: 17.11.2020.
• TİHEK (2019b), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 2018 Faaliyet Raporu. https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2019/2018_faaliyet_raporu.pdf, Erişim Tarihi: 23.11.2020.
• TİHEK (2020a), İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi 2019 Yılı Raporu. Ankara: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, https://www.tihek.gov.tr/upload/file_ editor/2020/12/1608249600.pdf (17.12.2020).
• TİHEK (2020b), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 2017-2018-2019 Faaliyet Raporu. https://www.tihek.gov.tr/kategori/faaliyet-raporlari/ (Erişim Tarihi: 27.12.2020).
• TİHEK (2020c), 2020 yılı Kurul Kararları. https://www.tihek.gov.tr/kategori/2020-kurulkararlari/, Erişim Tarihi: 29.12.2020.
• Yıldırım, Yakup (2016), Avrupa İnsan Hakları Kararlarında İfade Hürriyetinin Sınırlandırılması, TAAD, 7 (28): 447-470.