IN THE SHADOW OF ECONOMIC CRISES: EXAMINING THE CRISES OF HEALTH

Yıl 2023, Sayı: 1, 1 - 19, 27.04.2023

Nadide Sevil Tülüce , Kerem Şafak

https://doi.org/10.35375/sayod.1170554

Cited By: 1

Öz

The aim of this study is to examine the effects of the economic crises that occurred in Turkey in 2000-2008 and 2018 on the health sector, their effects on health expenditures, and the relationship between per capita national income and birth and death statistics. Data from 2000 to 2020 were used in the study. Data obtained from TUIK, World Bank and OECD were used in the study. From the data obtained, first of all, correlation analysis was performed to determine the relationship between per capita health expenditures and death and birth rates. Then, the course of some health indicators in economic crisis environments was evaluated. While the per capita health expenditures included in the study as a macroeconomic variable are used as an independent variable; infant mortality rate, maternal mortality rate, fertility rate, life expectancy at birth, difficulty of subsistence suicide rate to total suicide rate and maternal mortality rate were used as dependent variables. Some statistical programs and Microsoft Excel programs were used in the analysis of the data. While the increase in health expenditures per capita decreases the infant mortality rate, fertility rate and maternal mortality rate, the life expectancy at birth and the rate of those who commit suicide due to difficulty of living among those who commit suicide increase. It is seen that the 2008 economic crisis affected the ratio of GDP to total health expenditures, health expenditures, health investments, per capita health expenditures, unemployment rates and suicide rates. It was concluded that the 2001 and 2018 economic crises did not affect the other variables that affected unemployment very much.

Anahtar Kelimeler

Health Expenditures, Economic Crisis, Health Economics.

EKONOMİK KRİZLERİN GÖLGESİNDE: SAĞLIĞIN YAŞADIĞI KRİZLERİN İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, 2001-2008 ve 2018 yıllarında Türkiye’de meydana gelen ekonomik krizlerin sağlık sektörü üzerine etkilerini, sağlık harcamaları üzerine etkilerini ve kişi başı millî gelirin doğum ve ölüm istatistikleri ile ilişkisini incelemektir. Çalışmada 2000 - 2020 yılları aralığında ki verilerden faydalanılmıştır. Çalışmada TUİK, Dünya Bankası ve OECD’den elde edilen veriler kullanılmıştır. Elde edilen verilerden kişi başı sağlık harcamaları ile ölüm ve doğum oranlarının arasında ki ilişkiyi tespit etmek için korelasyon analizi yapılmıştır. Daha sonra ekonomik kriz ortamlarında bazı sağlık göstergelerinin seyirleri değerlendirilmiştir. Makroekonomik değişken olarak çalışmaya dâhil edilen kişi başı sağlık harcamaları bağımsız değişken olarak kullanılırken; bebek ölüm hızı, anne ölüm hızı, doğurganlık hızı, doğumda beklenen yaşam süresi, geçim zorluğu intihar oranının toplam intihara oranı ve anne ölüm hızı bağımlı değişken olarak kullanılmıştır. Verilerin analizinde bazı istatistik programları kullanılmıştır. Kişi başı sağlık harcamalarının artması bebek ölüm hızı, doğurganlık hızı ve anne ölüm hızını düşürürken, doğumda beklenen yaşam süresi ve toplam intihar edenler içinde geçim zorluğundan intihar edenlerin oranı arttırmaktadır. 2008 ekonomik krizinin GSYH’den toplam sağlık harcamalarına ayrılan oranı, sağlık harcamalarını, sağlık yatırımlarını, kişi başı sağlık harcamalarını işsizlik oranlarını ve intihar oranlarını etkilediği görülmektedir. 2001 ve 2018 ekonomik krizinin ise işsizliği etkilediği diğer değişkenleri çok fazla etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Harcamaları, Ekonomik Kriz, Sağlık Ekonomisi

Kaynakça

• Afroz, B., Moniruzzaman, S., Stark Ekman, D., & Andersson, R. (2012). The impact of economic crisis on injury mortality: The case of the'Asian crisis'. Public health, 126(10), 836-838.
• Akgün, E. (2014). Makroekonomik göstergeler ışığında ulusal ve uluslararası krizler: karşılaştırmalı Türkiye örneği, Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Karaman.
• Akıncı, Z. (2010). Konaklama işletmelerinde kriz yönetimi: Alanya bölgesindeki konaklama işletmelerinde kriz sürecinde karşılaşılan sorunların tespit ve çözümüne yönelik bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Isparta.
• Aksoy, Ö. (2010). 1990 sonrası dönemde yaşanan finansal krizlerin Türkiye'nin makroekonomik dengeleri üzerindeki etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Bölümü, İktisat Anabilim Dalı, Sakarya.
• Aksu, L. (2018). İşsizlik, suç, boşanma, intihar oranları ile iktisadi büyüme ilişkisinin; nedensellik testleri ile analizi: Türkiye örneği. İktisat Politikası Araştırma Dergisi, 5(2), 58-100.
• Apak, S. (2009). 1929 ve 2008 krizlerinin karşılaştırılması: Dünya ve Türkiye örneği. Jeopolitik Dergisi. 8(62):29-36.
• Arinaminpathy, N. ve Dye, C. (2010). Health in Financial Crises: Economic Recession and Tuberculosis in Central and Eastern Europe. Journal of Royal Society Interface, 7, 1559–1569.
• Atilla, M. (2019). Ekonomik krizlerin toplumsal izdüşümü: Türkiye’de yaşanan ekonomik krizlerin işsizlik, suç ve intihara yansımaları. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Isparta.
• Barr B., Taylor-Robinson D., Scott-Samuel A., McKee M. ve Stuckler D. (2012). Suicides Associated with the 2008–10 Economic Recession in England: Time Trend Analysis. BMJ, 345: e5142.
• Bayati, M., Vahedi, S., Esmaeilzadeh, F., Kavosi, Z., Jamali, Z., Rajabi, A., & Alimohamadi, Y. (2016). Determinants of maternal mortality in Eastern Mediterranean region: A panel data analysis. Medical Journal of The Islamic Republic of Iran (MJIRI), 30(1), 415-420.
• Belek, İ., (2009), Sağlığın Politik Ekonomisi Sosyal Devletin Çöküşü (3.Baskı). İstanbul: Yazılama Yayınevi
• Benmarhnia, T., Zunzuneguia, M-V., Llácerb, A. ve Bélanda, F. (2014). Impact of the Economic Crisis on the Health of Older Persons in Spain: Research Clues based on an Analysis of Mortality. SESPAS report, Gac Sanit., 28(S1), 137–141.
• Bialynicki-Birula, P. (2014, July). Impact of global financial crisis on health care expenditures in developed countries. In Proceedings of Economics and Finance Conferences (No. 0401539). International Institute of Social and Economic Sciences.
• Borowy, I. (2011). Similar But Different: Health and Economic Crisis in 1990s Cuba and Russia. Social Science & Medicine, 72, 1489-1498.
• Böckerman, P. ve Ilmakunnas, P. (2009). Unemployment and Self-Assessed Health: Evidence from Panel Data. Health Economics, 18, 161-179.
• Breuer, C. (2014). Unemployment and Suicide Mortality: Evidence from Regional Panel Data in Europe. Health Economics, 24, 936-950.
• Buor, D., & Bream, K. (2004). An analysis of the determinants of maternal mortality in subSaharan Africa. Journal of Women's Health, 13(8), 926-938.
• Cader, A. A. ve Perera, L. (2011). Understanding the Impact of the Economic Crisis on Child and Maternal Health among the Poor: Opportunities for South Asia. ADBI Working Paper 293. Tokyo: Asian Development Bank Institute.
• Catalano, R. (2009). Health medical care, and economic crisis. Engl J Med. 360(8), 749-751.N
• Catalano, R., Goldman-Mellor, S., Saxton, K., Margerison-Zilko, C., Subbaraman, M., LeWinn, K., &Anderson, E. (2011). The health effects of economic decline. Annual Review Of Public Health. 32, 431-450.
• Chang, S.-S., Gunnel, D. Sterne, J. A. C., Lu, T.-H. ve Cheng, A. T. A. (2009). Was the Economic Crisis 1997–1998 Responsible for Rising Suicide Rates in East/Southeast Asia? A Time–trend Analysis for Japan, Hong Kong, South Korea, Taiwan, Singapore and Thailand. Social Science & Medicine, 68, 1322-1331
• Chang, S.-S., Stuckler, D., Yip, P. ve Gunnel, D. (2013). Impact of 2008 Global Economic Crisis on Suicide: Time Trend Study in 54 Countries. BMJ, 347:f5239.
• Christian, P. (2009). Impact of the Economic Crisis and Incrase in Food Prices on Child Mortality: Exploring Nutritional Pathways. The Journal of Nutrition, 140, 177-181.
• Cutler, D. M., Knaul, F., Lozano, R., Méndez, O. ve Zurita, B. (2002). Financial Crisis, Health Outcomes and Aging: Mexico in the 1980s and 1990s. Journal of Public Economics, 84, 279-303.
• Cylus, J.,Mladovsky, P., &McKee, M. (2012). Is there a statistical relationship between economic crises and changes in government health expenditure growth? An analysis of twenty‐four European countries. Health Services Research, 47(6), 2204-2224.
• Çaman, Ö., & Çilingiroğlu, N. (2009). Ekonomik krizler ve sağlığa etkisi. Toplum Hekimliği Bülteni, 28(2), 1-11.
• Çelik, Y. (2019). Sağlık ekonomisi (4. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi
• Çıraklı, Ü. (2017). Ekonomik krizlerin sağlık üzerine etkileri: Türkiye örneği. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de makroekonomik faktörler ile sağlık harcamaları ve Sağlık Bakanlığı bütçesi arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.21(2): 581-596.
• Darıcan, M. (2013). Ekonomik Krizler Ve Türkiye. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi. 5(17): 39-46
• Delice, G. (2003). Finansal krizler: Teorik ve tarihsel bir perspektif. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı 20, 57-81.
• DPT (2006); Ekonomik ve Sosyal Sektörlerdeki Gelişmeler, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) 2005 Yılı Programı Destek Çalışmaları, Devlet Planlama Teşkilatı Yayın ve Temsil Dairesi Başkanlığı Yayın ve Basım Şube Müdürlüğü, Ankara.
• Ecevit, E., ve Çetin, M. (2010). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD Ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2): 166-182.
• Efthimiou, K.,Argalia, E., Kaskaba, E., ve Makri, A. (2013). Economic crisis and mental health. what do We knowabout the current situation in Greece?. Encephalos.50(): 22-30.
• Eriş, C. (2019). The effect of economic crisis on purchasing behavior: 2018 crisis in Turkey. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilimdalı, İstanbul.
• Farag, M., Nandakumar, A. K., Wallack, S., Hodgkin, D., Gaumer, G., & Erbil, C. (2013). Health expenditures, health outcomes and the role of good governance. International Journal Of Health Care Finance And Economics, 13(1), 33-52.
• Faramarzi, A.,Javan-Noughabi, C., Sadeghi, A., ve Rerzapour, A. (2018). Impact of the economic crisis on health care resources: A panel data analysis in Eastern Mediterranean countries during 2005 to 2013, Clinicial Epidemiology and Glabal Health. 7(1):9 8-101.
• Fernandez, A. ve Lopez-Calva, L. F. (2009). The Impact of the Crisis on Vulnerable Populations: What do We Know? Poverty, Human Development and MDGs Cluster, Regional Bureau for Latin America and The Caribbean, United Nations Development Programme, Crisis Update No. 5.
• Filmer, D., & Pritchett, L. (1999). The impact of public spending on health: does money matter?. Social Science & Medicine, 49(10), 1309-1323.
• Franco, M., Bilal, U., Ordunez, P., Benet, M., Marejon, A., Caballeryo, B., Kennelly, J. F. ve Cooper, R. S. (2013). Population-wide Weight Loss and Regain in Relation to Diabetes Burden and Cardiovascular Mortality in Cuba1980-2010: Repeated Cross Sectional Surveys and Ecological Comparison of Secular Trends. BMJ, 346:f1515, doi: 10.1136/bmj.f1515.
• Fukuda-Parr, S. (2008). The Human Impact of the Financial Crisis on Poor and Disempowered People and Countries. UN General Assembly: Interactive Panel on the Global Financial Crisis.
• Gerdtham, Ulf-G. ve Ruhm, C. J. (2006). Deaths Rises in Good Economic Times: Evidence from the OECD. Economics and Human Biology, 4, 298–316.
• Gili, M.,Roca, M., Basu, S., Mckee, M.,ve Stuckler, D. (2012). The mental health risks of economic crisis in Spain: Evidence from primary care centres, 2006 and 2010. The European Journal Of Public Health Advance Access. 23(1):1-5.
• Glick, R.,&Hutchinson, M. (2011). Currency crises. Federal Reserve Bank of San Francisco Working Paper Series. Working Paper. 2011–22.
• Granados, J. A. T. (2005). Recessions and Mortality in Spain, 1980–1997. European Journal of Population, 21, 393–422. Hazine ve Maliye Bakanlığı (2020). Ekonomik Göstergeler, http://www.sgb.gov.tr/Ekonomik%20Gstergeler/Forms/AllItems.aspx. Erişim Tarihi:16 Nisan 2020.
• International Monetary Fund. External Relations Dept., (2002). Eye Of The Storm: New-Style Crises Prompt rethink about prevention And Resolution measures. In Finance & Development, December 2002. Usa: Internatıonal Monetary Fund. Doi: Https://Doi.Org/10.5089/9781451951998.022
• Kaplan, G. A. (2012). Economic Crises: Some Thoughts on Why, When and Where They (might) Matter for Health - A Tale of Three Countries. Social Science & Medicine, 74, 643-646.
• Kıyan, H.A. (2019). Türkiye’de Ekonomik Krizlerin Sağlık Sektörü Üzerindeki Harcamalara Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilimdalı, Kayseri.
• Kim, N. ve Serra-Garcia, M. (2010). Economic Crisis, Health and Education in Jamaica. Paper for UNDP’s Regional Bureau for Latin America and the Caribbean project on The Effects of the Economic Crisis on the Well-Being of Households in Latin America and the Caribbean.
• Koç Ç. & Ersoy E. (2018). How Turkey Created a Debt Crisis. https://www. bloomberg.com/news/features/2018-12-09/how-turkey-created-a-debt-crisis. Erişim Tarihi: 16 Nisan 2022.
• Koç, Ç. Ve Ersoy E. (2018). How Turkey created a debt crisis. Bloomberg, [Erişim Tarihi] 29 Mayıs 2022, https://www.bloomberg.com/news/features/2018-12-09/how-turkey-created-a-debt-crisis Labonte, R. (2009). The Global Financial Crisis and Health: Scaling Up Our Effort. Canadian Journal of Public Health, 100(3), 173-75.
• Lammintausta, A., Immonen-Raiha, P., Airaksinen, J. K. E., Harald, K., Ketonen, M., Lehto, S., Koukkunen, H., Kesaniemi, A. Y., Karja-Koskenkari, A. ve Salomaa, V. (2012). Socioeconomic Inequalities in the Morbidity and Mortality of Acute Coronary Events in Finland: 1988 to 2002. AEP, 22(2), 87–93.
• Marshall, K. (1998, July). The Asian Crisis: Social Implications and The Agenda Ahead. In Regional Conference on Social Implications of Asian Financial Crisi,. July (Vol. 29, p. 31).
• Mattei, G., Ferrari, S., Pingani, L. ve Rigatelli, M. (2014). Short-term Effects of the 2008 Great Recession on the Health of the Italian Population: An Ecological Study. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 49, 851–858.
• Memişoğlu, D. ve Durgun A. (2008). Ekonomik krizi ve Türkiye’de sağlık sektörü üzerine etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (13): 81-100.
• Mendoza, E. G. (2010). Suddenstops, financial crises, and leverage. American Economic Review. 100 (5): 1941-1966.
• Mutlu, A. ve Işık, A.K. (2005), Sağlık Ekonomisine Giriş (2.Baskı). Ekin Kitabevi Yayınları.
• Neumayer, E. (2004). Recessions Lower (some) Mortality Rates: Evidence from Germany. Social Science & Medicine, 58, 1037-1047.
• Newstek Net (2019). Yıllara Göre Kişi Başı Milli Gelir GSYH https://www.newstic.net/kaynak/gorsel/yillara-gore-kisi-basi-milli-gelir-grafik-gorsel/ . Erişim Tarihi: 17 Nisan 2020.
• OECD (2019). Pharmaceutical Spending https://data.oecd.org/gdp/gross-domestic-product-gdp.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi: 18 Nisan 2022.
• Oktar, S.,& Dalyancı, L. (2010). Finansal Kriz Teorileri ve Türkiye Ekonomisinde 1990 Sonrası Finansal Krizler. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 1-22.
• Önder İ. (2001). Ekonomik Kriz, Yeni Türkiye Dergisi Ekonomik Kriz Özel Sayısı I, Yıl 7, Sayı 41, Ankara, Eylül-Ekim 2001. Özgüven, A. (2001). İktisadi Krizler. Yeni Türkiye Dergisi, 1(41), 56-63.
• Paxson, C. ve Schady, N. (2004). Child Health and the 1988-1992Economic Crisis in Peru. World Bank Policy Research Working Paper 3260.
• Portela, C. ve Thomas, S. (2013). Impact of the Economic Crisis on Healthcare Resources: An Eurpoean Approach. International Journal of Healthcare Management, DOI: 10.1179/2047971913Y.0000000038
• Portela, C.,& Thomas, S. (2013). Impact of the economic crisis on healthcare resources: An European approach. International Journal of Healthcare Management, 6(2), 104-113.
• Reeves, A., McKee, M., Basu, S. ve Stuckler, D. (2014). The Political Economy of Aausterity and Healthcare: Cross-national Analysis of Expenditure Changes in 27 European Nations 1995–2011. Health Policy, 115, 1–8.
• Ruhm, C. J. (2003). Good Times Make You Dick. Journal of Health Economics, 22, 637– 658.
• Schady, N. ve Smitz, M. (2010). Aggregate Economic Shocks and Infant Mortality: New Evidence for Middle-income Countries. Economic Letters, 108, 145-148.
• Simou, E.,& Koutsogeorgou, E. (2014). Effects of the economic crisis on health and healthcare in Greece in the literature from 2009 to 2013: a systematic review. Health policy, 115(2-3), 111-119.
• Stuckler, D.,Basu, S., Suhrcke, M., Coutts, A., & McKee, M. (2009). The public health effect of economic crises and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. The Lancet, 374(9686), 315-323.
• Tangcharoensathien, V., Harnvoravongchai, P., Pitayarangsarit, S. ve Kasemsup, V. (2000). Health Impacts of Rapid Economic Changes in Thiland. Social Science & Medicine, 51789-907.
• Thomas, S., Keegan, C., Barry, S., Layte, R., Jowett, M., Portela, C. ve Normand, C. (2012). Resilience of the Irish Health System: Surviving and Utilising the Economic Contraction. Year 1 Report of the Resilience Project, Health Research Board.
• Tıraş, H. H., & Hüseyin, A. Ğ. I. R. (2017). D-8 ülkelerinin sağlık harcamaları bakımından karşılaştırılması: betimsel bir analiz. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 195-220.
• Ticaret Bakanlığı (2020). Yıllara Göre Dış Ticaret http://risk.gtb.gov.tr/data/572b3a8a1a79f50cd8a22b1a/1Yillara%20Gore%20Dis%20Ticaret.pdf, Erişim Tarihi:16.04.2022.
• Topbaş, F. (2007). İşsizlik ve intihar ilişkisi: 1975-2005 VAR analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(2), 161-172.
• TUİK (2020a). Sağlık Harcamaları İstatisistikleri http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084 . Erişim Tarihi: 16 Nisan 2022.
• TUİK (2020b). Temel istatistikler http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist . Erişim Tarihi: 16 Nisan 2022.
• TUİK (2020c). Gelir Dağılımı ve Yaşam Koşulları İstatistikleri http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist . Erişim Tarihi: 03 Haziran 2022.
• Tüylüoğlu, Ş. & Tekin, M. (2009). Gelir Düzeyi ve Sağlık Harcamalarının Beklenen Yaşam Süresi ve Bebek Ölüm Oranı Üzerindeki Etkileri. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (1) , 1-31
• UNICEF (1991); Türkiye’de Anne ve Çocuklarının Durum Analizi, Ülke Programı, Seri 2, Yeniçağ Matbaası, Nisan, Ankara.
• Vandoros, S., Hessel, P., Leone, T., ve Avendano, M. (2013). Have Health Trends Worsened in Greece as a Result of the Financial Crisis? A Quasi-Experimental Approach. European Journal of Public Health, 23(5), 727–731.
• Vandoros, S., ve Stargardt, T. (2013). Reforms in the Greek pharmaceutical market during the financial crisis. Health policy, 109(1), 1-6.
• Vural, Y. (2009). Finansal krizler ve hedge fonların finansal krizlerdeki rolü. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, Bankacılık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Walker A. (2018). Türkiye ekonomik bir krize mi gidiyor? https://www.bbc.com /news/business-45113472 . Erişim Tarihi: 16 Nisan 2022.
• WORLDBANK (2020). World Bank Open Data https://data.worldbank.org . Erişim Tarihi: 18 Nisan 2022.
• Yang, B.D.ve Lester, D. (1990). Time-series analyses of the American suicide rate, The Lancet. 25: 274–275.
• Yılmaz, F. Ö., Erişen, M. A., ve Aydamak, M. Y. (2021). Sağlık yöneticilerinin finansal okuryazarlık hakkındaki görüşlerinin incelenmesi: nitel bir çalışma. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 49-68.
• Yıldırım, Z., Kekeç, H., ve Polat, A. (2018). Türkiye’de sağlık harcamaları ve finansmanının yıllar itibariyle analizi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 5(14): 550-563.