ÇALIŞANLARIN SANAL KAYTARMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2025, Sayı: 1, 78 - 94, 28.09.2025

İsmail Akbal , Mehmet Saraç

https://doi.org/10.35375/sayod.1781043

Öz

Sanal kaytarma davranışı, çalışanların iş saatlerinde internet ve dijital cihazları iş dışı amaçlarla kullanmalarını ifade eden bir olgudur. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte iş dünyasında önemli bir sorun haline gelmiştir. Bu davranış, yalnızca bireysel bir mola verme yöntemi değil, aynı zamanda örgütsel performansı ve çalışanların psikolojik iyilik halini etkileyen çok yönlü bir süreçtir. Sanal kaytarmanın nedenleri örgütsel, iş-görevle ilgili ve kişisel faktörler olarak üç ana başlıkta incelenmektedir.
Olumlu etkileri arasında stresin azaltılması, kısa süreli rahatlama ve yaratıcılığın desteklenmesi yer alırken, olumsuz etkileri verimlilik kaybı, iş performansında düşüş ve psikolojik sorunlar gibi unsurları içermektedir. Çalışmanın amacı, sanal kaytarma davranışının nedenlerini ve etkilerini inceleyerek çalışanların bu eğilimlerini yönetmeye yönelik stratejiler geliştirmektir. Bu doğrultuda öneriler, eğitim programları düzenlemek, internet kullanım politikaları geliştirmek, stres yönetimi ve motivasyon artırıcı yöntemler uygulamak, iş tasarımını çeşitlendirmek ve yenilikçi teknolojilerden yararlanmak gibi başlıklarda toplanmıştır. Sanal kaytarmanın hem bireysel hem de kurumsal düzeyde ele alınması gereken önemli bir konu olduğu ve dijital çağın kaçınılmaz bir sonucu olarak varlığını sürdürdüğü vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İş gören , Kaytarma , Sanal Kaytarma , İşletme

EXAMINATION OF EMPLOYEES' VIRTUAL PROCRASTINATION BEHAVIORS

Öz

Virtual time-wasting behaviour refers to the use of the internet and digital devices by employees for non-work-related purposes during working hours. With the widespread use of information and communication technologies, it has become a significant issue in the business world. This behaviour is not only an individual method of taking a break but also a multifaceted process that affects organisational performance and the psychological well-being of employees. The reasons for virtual time-wasting are examined under three main headings: organisational, work-task-related, and personal factors.
Among its positive effects are the reduction of stress, short-term relaxation, and the support of creativity, while its negative effects include loss of productivity, decreased job performance, and psychological issues. The aim of the study is to develop strategies for managing employees' tendencies by examining the reasons and effects of virtual time-wasting behaviour. In this regard, suggestions have been gathered under headings such as organising training programmes, developing internet usage policies, implementing stress management and motivation-boosting methods, diversifying job design, and utilising innovative technologies. It is emphasised that virtual procrastination is an important issue that needs to be addressed at both individual and institutional levels and that it continues to exist as an inevitable consequence of the digital age.

Anahtar Kelimeler

Employees , Procrastination , Virtual Procrastination , Business

Kaynakça

• Akbaba, A. N. B. (2019). Sanal kaytarmanın verimliliğe ve maliyete etkisi: Bir uygulama. Verimlilik Dergisi, (3), 161-179.
• Alhas, F. (2023). Sanal kaytarmanın bir nedeni örgütsel bağlılığın azalması mıdır?. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 156-184.
• Altınışık, F. U. (2019). Gençlik hizmetleri ve spor il müdürlüklerinde çalışan personellerin iş tatmini ve sanal kaytarma davranışının örgütsel yabancılaşma üzerindeki etkisinin incelenmesi: Ege Bölgesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Anandarajan, M., Devine P., & Simmers, C. A. (2004). “A Multidimensional Sealing Approach to Personal Web Usage in the Workplace”. Personal Web Usage in the Workplace: A Guide to Effective Human Resources Management (Ed. Murugan Anandarajan, Claire A. Simmers), In, pp. 61-79, IGI Global.
• Arpacıoğlu, Y. (2019). Sanal kaytarma, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti ilişkileri üzerine görgül bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Arslan, E. T., & Demir, H. (2016). Sanal kaytarma: Bir kamu kurumunda hemşireler üzerinde ampirik bir araştırma. Journal of International Social Research, 9(43), 1626-1637.
• Ayazlar, R. A., Sayman, E., & Çınar, M. (2018). Turizm öğrencilerinin stajda sanal kaytarma eylemleri. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(3), 24-37.
• Aytekin, D. (2019). Örgütsel sosyalizasyon ve sanal kaytarma ilişkisi: Türkiye'deki kamu üniversiteleri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Babadağ, M. (2018). İşe yabancılaşmanın sanal kaytarma üzerindeki etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(39), 207-239.
• Çavuşoğlu, S., & Palamutçuoğlu, B. T. (2017). İş tatmininin sanal kaytarma üzerindeki etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 430-444.
• Çetin, C., & Akyelli, N. (2020). Sanal kaytarma ve iş doyumu ilişkisi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 41-59.
• Çınar, O., & Sıçrar, H. (2019). Sanal kaytarma ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Erzurum ilinde bir kamu kurumu örneği. İş ve Hayat, 5(10), 119-135.
• Çivilidağ, A. (2017). İş yaşamında sanal kaytarmanın iş stresi, iş doyumu ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 355-373.
• Çivilidağ, A., & Durmaz, Ş. (2022). Üniversite idari personeli üzerinde iş stresi, sanal kaytarma ve örgütsel adaletin incelenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 823-846.
• Çivilidağ, A., Durmaz, Ş., & Doruköz, K. D. (2023). Konaklama işletmelerinde insan kaynakları çalışanlarına göre sapkın çalışan davranışları ve psikolojik iyi oluş. Fiscaoeconomia, 7(3), 2381-2410.
• Derin, N., & Gökçe, S. G. (2016). Are cyberloafers also innovators?: A study on the relationship between cyberloafing and innovative work behavior. ProcediaSocial and Behavioral Sciences, 235, 694-700.
• Deveciyan, M. T. (2023). Sanal kaytarma ve örgütsel adalet kavramlarını ele alan akademik çalışmaların tematik analizi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36), 27-44.
• Erdem, A. T. (2020). Sanal kaytarma davranışının iş performansına etkisinde işe bağlılığın aracı rolüne yönelik bilişim sektöründe bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 3843-3858.
• Gezer, H. B., & Barutçu, E. (2020). Sanal kaytarma ile iş tatmini arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 11(1), 35-48.
• Gülduran, Ç. A., & Perçin, N. Ş. (2018). Beş büyük kişilik özelliğinin sanal kaytarma davranışı ve iş performansı üzerindeki etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 37-56.
• Kaplan, M., & Çetinkaya, A. Ş. (2014). Sanal kaytarma ve demografik özellikler açısından farklılıklar. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 26-34.
• Kaplan, M., & Öğüt, A. (2012). Algılanan örgütsel adalet ile sanal kaytarma arasındaki ilişkinin analizi: Hastane çalışanları Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 13(1), 1-13.
• Karataş, A., & Avcı, S. (2017). Kamu kurumlarında sanal kaytarma olgusunun değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(Kayfor 15 Özel Sayısı), 2321-2346.
• Karatepe, S., & Güngör, M. (2017). Örgütsel özdeşleşme ve sanal kaytarma: Kamu çalışanları üzerine bir araştırma. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4(9), 79-93.
• Kınay, G. Ç. (2015). Bilişsel, duygusal, dürtüsel ve sosyal alanlardaki benlik kontrolünün benlik kaynaklarının tüketilmesi üzerindeki etkileri. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koç, F. P., & Bayraktar, O. (2019). Üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde kişilik özelliklerinin etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(35), 19-39.
• Korkmaz, R. (2019). Çalışanların problemli internet kullanım alışkanlıklarının sanal kaytarma üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracı rolü. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kuznek, E., & Güzel, B. (2019). Sanal kaytarma ve iş performansı ilişkisi: Kuşaklar teorisi yaklaşımı. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2729-2746.
• Li, S. M., & Chung, T. M. (2006). Internet Function and Internet Addictive Behavior. Computers in Human Behavior, 22(6), 1067-1071.
• Lim, V. K. (2002). The IT way of loafing on the job: Cyberloafing, neutralizing and organizational justice. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 23(5), 675-694.
• Mahatanankoon, P., Anandarajan, M., & Igbaria, M. (2004). Development of a Measure of Personal Web Usage in the Workplace. Cyber Psychology and Behavior, 7(1), 93-104.
• Öğüt, E., Şahin, M., & Demirsel, M. T. (2013). The Relationship Between Perceived Organizational Justice and Cyberloafing: Evidence From a Public Hospital in Turkey. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(10), 226-233.
• Örücü, E., & Hasırcı, İ. (2021). Organizasyonlarda sinizm ile sanal kaytarma davranışı ilişkisinde çalışan yaşının düzenleyici etkisi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 23-43.
• Özel, E. T., & Yılmaz, A. (2023). İş Motivasyonunun Sanal Kaytarma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Kamu Çalışanları Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 26(1), 111-128.
• Özkara, Z. U., Taş, A., & Aydıntan, B. (2020). Örgütsel Adalet ile Yüksek Göverbilincinin Sanal Kaytarma Üzerindeki Etkileri. Third Sector Social Economic Review, 55(3), 2044-2063.
• Öztürk, M., & Çuhadar, M. (2021). Örgütsel bağlılığın sanal kaytarma davranışı üzerine etkisinde örgütsel sinizmin aracılık rolü: Seyahat işletmelerinde bir uygulama. Journal of Recreation and Tourism Research, 8(4), 461-499.
• Öztürk, O. (2019). Örgütsel sinizmin iş erteleme ve sanal kaytarma üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Özüdoğru, M., & Yıldırım, Y. T. (2020). Sanal kaytarma ve işgören performansı ilişkisinde iş stresinin düzenleyici etkisinin incelenmesi: Sağlık sektöründe bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 467-490.
• Polatçı, S., Özçalık, F., & Cindiloğlu, M. (2014). Üretkenlik karşıtı iş davranışı ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde kişi-örgüt uyumunun etkileri. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 1-12.
• Saraç, M., & Çiftçioğlu, A. (2014). What Do Human Resources Managers Think About the Employee's Internet Usage?, Anadolu University Journal of Social Sciences, 14(2), 1-12.
• Sarıca, P. (2020). Algılanan örgütsel adalet ile sanal kaytarma arasındaki ilişkinin analizi: Bir telekomünikasyon şirketi örneği. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Seçer, H. Ş., & Özgür, A. Ö. (2017). İnsan kaynakları yönetimi alanında bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı: İnsan kaynakları yöneticileri ile nitel bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16. UIK Özel Sayısı, 149-166.
• Seçkin, Z., Özdemir, Ş., ve Tuncer, M. (2021). Analyzing the Cyberloafing of The University Employees With High Burnout Level. İşletme, 2(1), 1-17.
• Sezici, E. (2015). Üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde kişilik özelliklerinin rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (14), 1-22.
• Sıçrar, H. (2017). Sanal kaytarma ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Erzurum ilinde bir kamu kurumu örneği. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Şeker, T., & Yıldırım, Y. T. (2019). Çalışanlarda tükenmişlik ve sanal kaytarma davranışlari arasındaki ilişkinin incelenmesi: Enerji sektöründe bir araştırma. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 1(2), 1-18.
• Şengüllendi, M. F., Şehitoğlu, Y., & Kurt, E. (2020). Toksik liderlik ve üretkenlik karşıtı iş davranışları ilişkisinde kariyerizmin aracı etkisi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 743-765.
• Uyanık, S., Umat, Ü. G., & Gürdoğan, A. (2021). Marina işletmeciliği çalışanlarının iş stres düzeyleri ile sanal kaytarma davranışları arasındaki ilişki: Örnek olay örneği. Journal of Travel and Tourism Research, 19(19), 80-101.
• Üçok, D., & Turgut, T. (2014). İstismarcı Yönetici Davranışının İşyerindeki Sapkın Davranışlar Üzerindeki Rolü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(3), 163-179.
• Ünal, Ö. F., & Tekdemir, S. (2015). Sanal kaytarma: Bir kamu kurumunda ampirik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-118.
• Ünal, Ö. F., Tekdemir, S., & Yaldızbaş, S. (2015). Kamu çalışanlarının sanal kaytarma amaçları üzerine ampirik bir araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 515-534.
• Ünal, S. (2019). Bireyin kişilik özellikleri ve örgütsel normların sanal kaytarma davranışlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Yağcı, M., & Yüceler, A. (2016). Kavramsal boyutlarıyla sanal kaytarma. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(2), 663-673.
• Yıldırım, F. (2018). Tükenmişlik düzeyinin sanal kaytarma davranışına etkisinde iş doyumunun aracılık rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 302-313.
• Yıldız, H., Yıldız, B., & Ateş, H. (2015). Sanal kaytarma davranışlarının sergilenmesinde örgütsel adalet algısının rolü var mıdır? Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 10(2), 55-66.
• Yılmaz, B. (2018). Seyahat acentesi çalışanlarının sanal kaytarma davranışları, iş motivasyonu ve iş tatmini arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.