ÇAĞDAŞ KAZAK TÜRKÇESİNDEKİ FONETİK DEĞİŞİKLİKLER

Yıl 2015, Sayı: 22, 29 - 44, 01.12.2015

Kuralay Kuderınova

Öz

Dünyadaki her dilin kendine mahsus sesleri, ses yapısı, ses özellikleri mevcuttur. Mevcut 15 Türkçe lehçesi içinde Kazak Türkçesi ulusal dil olma düzeyine erişen 6 dilden birdir. Kazak Türkçesi sözlü ve yazılı sistemi birleştirir. Kazak Türkçesi Rus İmparatorluğu’nda ve Sovyetler Birliğinde konuşulan 130 farklı dilden dil özellikleriyle ayrışmış bir dildir. Ancak Kazak Türkçesi farklı dillerden de etkilenmiştir. Örneğin, doğu literatürünün, İslam kültürünün ve Arapçanın etkisi vardır. Makalede Kazak edebî dilinin söyleyiş sistemi, Kazak Türkçesi fonemlerinin tarihi, günümüzde genç neslin dilindeki telaffuz değişmeleri, dilin gelecekteki gelişme meseleleri ele alınmaktadır

Anahtar Kelimeler

Türk lehçeleri, resmî dil, Kazak dili, Kazak alfabesi, kazak fonetik sistemi, edebî dil, dil bilimi, ses bilgisi, ses bilimi

CHANGES IN MODERN KAZAKH TURKISH PHONETICS

Öz

Every language in the world has its own unique sounds, sound structures and characteristics. Among currently existing 15 Turkic languages, Kazakh is one of the 6 languages that have received the status of a national language. Kazakh language combines spoken and written characteristic in its structure and has had unique linguistic characteristics among the 130 languages spoken in the Russian Empire and Soviet Union. Yet, Kazakh is a language that has been under the influence of other languages. For example, there has been the influence of Arabic, Islamic culture and eastern literature. This paper discusses the past image of the phonetic structure of Kazakh, the changes in the spoken and written forms and phonetics of Kazakh, and its future images

Anahtar Kelimeler

Turkish languages, national language, Kazakh language, Kazakh alphabet, Kazakh phonetic system, linguistics, literary language, phonetics, phonology

Kaynakça

• CUBANОV, K. (2010) Marks-Lenin Klassiklerinin Tercüması Hakkında ve Kazak Dilindegi Flektiv Birimler // Qazaq tіlі cönіndegі zertteuler. Almatı.
• CUNІSBEK, A. (2009) Qazaq Fоnetikası. Almatı.
• EFENDİOĞLU, S. & A. İşcan (2010) “Türkçe Ses Bilgisi Öğretiminde Ses Olaylarının Sınıflandırılması”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum Sayı: 43, ss. 121-143.
• ERCİLASUN, A. B. (2009) “Kazakçaya Aıt Ilk Fonetık Izler” Dil Araştırmaları, Bahar, Sayı: 4, ss. 9-15.
• İSAEV, S. (1989) Qazaq ädebi tіlіnіñ tarihı. Mektep Baspası Almatı.
• KAŞGARİ, M. (1997) Türkі tіlderіnіñ sözdіgі. Hant Baspası, Almatı.
• KAZAK ÄDEBİ TІLІ TARİHINIÑ PRОBLEMALARI (1987) Ğılım Baspası, Almatı.
• KAZAK SОVET ENTSİKLОPEDİYASI (1974) VI. Tom. Almatı.
• KENESBAYEV, I. (2008) Qazaq tіl bіlіmіnіñ mäselelerі, Arıs Baspası, Almatı.
• KUDERINОVA, K. (2010) Qazaq cazuınıñ teоriyalıq negіzderі. Almatı.
• KUDERINОVA, K. (2005) “Ceke dıbıstardıñ оrfоepiyası”. Qazaq tіlіnіñ оrfоepiyalıq anıqtağışı, Almatı.
• MAMIRBEKОVA, G. (2006) XVIII-XIX ğğ. arab cazulı qazaq cazbalarınıñ grafikalıq-оrfоgrafiyalıq erekşelіkterі. Fil. Ğıl. Kand. avtоref (Basılmamış doktora tez projesi), Almatı.
• ОSMANALİYEVA, B. (1966) “İran” Türk dillerindekı iran elementteri. İstоçniki fоrmirоvaniya tyurkskih yazıkоv v Sr. Azii i YUcnоy Sibiri, Frunze.
• ÖTEBEKОV, B. (1998) “Auğan, İran, Türkiya qazaqtaranıñ tіlіndegі keybіr dauıssız dıbıstarğa baylanıstı erekşelіkter” Tіldіk cüye cäne qūrılım.
• QAZAQ (1913) gazetі (2009) Arıs Baspası, Almatı.
• QAZAQ TІLІNІÑ ОRFОEPİYALIQ SÖZDІGІ (2005) Almatı.
• RADLОF, W. (1882-1883) Phonetik der nordlichen Turkschprachen, Leipzig.
• SEVОRTYAN, E. (1955) Türk dillerinin karşılaştırmalı fonetikası,Moskova.
• SIZDIK, R. (2004) Qazaq ädebi tіlіnіñ tarihi. Arıs Baspası, Almatı.
• TОMANОV, M. (1981) “Qazaq tіlіnіñ tarihi grammatikası” Fоnetika. Mоrfоlоgiya, Mektep baspası, Almatı.
• UALİ, N.-Kıdırbaev, Ö. (2006) Qazaq tіlі söz mädenietі, Mektep baspası, Almatı.
• UALİŪLI, N. A. (1999) “Baytūrsınūlı cäne qazaq cazuınıñ оntоgenezdіk damuı”. Ūlttıq ruhtıñ ūlı tіnі, Ğılım Baspası, Almatı.
• UALİŪLI, N. A. (2005) Qazaq tіlіnіñ оrfоepiyalıq anıqtağışı, Almatı.
• YAZAR YOK, Dünya Dilleri Türk Dilleri (1997), Bişkek.