EYLEMCİLERİN GÖZÜNDEN BİR SOSYAL HAREKET VE KENT HAKKI TALEBİ OLARAK TAKSİM GEZİ PARKI EYLEMLERİ

Yıl 2015, Sayı: 22, 1 - 28, 01.12.2015

Songül Sallan Gül Merve Sezer Özlem Kahya İzam

Öz

Kentlerde günümüzde yaşanan eşitsizler ile mülksüzleşme süreçleri karşısında kentliler; Lefebvreci anlamda kent haklarını kullanmayı ve yaşam alanı olması gereken kentlerde söz sahibi olmayı istemektedirler. 27 Mayıs 2013 tarihinde İstanbul‟da, Gezi Parkı‟nda başlayan eylemler de, çevreci bir duruşla ve kamusal bir kent mekânının özelleştirilmemesi ve ticarileştirilmemesi isteğiyle bir kentsel protesto, bir meydan hareketi olarak başlamıştır. Ancak daha sonra, sermayeye ve iktidara karşı yeni bir sosyal hareket biçimine bürünmüştür. Bu yazıda, Gezi Hareketi‟ne katılanların gözünden Gezi‟nin mekânsal ve sınıfsal bağlamda yeni bir sosyal hareket olma niteliği, kent hakkı kavramı üzerinden tartışılmaktadır. Çalışmanın verisi, eylemin aktif katılımcıları arasında yer alan 6 grubun temsilcileriyle gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Yeni sosyal hareket, kent hakkı, Gezi Parkı, kentsel mekân, sınıf, kimlik

TAKSİM GEZİ PARK PROTEST AS A SOCIAL MOVEMENT AND DEMAND FOR THE RIGHT TO CITY FROM THE VIEW OF PROTESTERS

Öz

Due to widespread inequalities and dispossession processes in cities, urban people want to use their right to city and have a voice in cities as living spaces. Gezi Parkı protests in İstanbul on 27th May, 2013 started as an urban protest and square movement against the privatization and commercialization of urban public square with an environmentalist stand. Yet, the Gezi Movement then turned into a new social movement against the government and the capitalist class. In this article, the status of Gezi Movement as a new social movement in terms of space and class are discussed on the base of the concept of the right to city. The data used in this study comes from in-depth interviews with the representatives of the six groups actively involved in the Gezi movement

Anahtar Kelimeler

Social movements, the right to city, Gezi Park, urban space, class, identity

Kaynakça

• AKSOY, A. (2014) “Ġstanbul‟un Neoliberalizmle Ġmtihanı”, Yeni İstanbul Çalışmaları, Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar, yay. haz. A. B. Candan & C. Özbay, Metis Yayınları, Ġstanbul.
• AKTAR, C. (2014) “Resources And Shortcomings of Pluralism in Today‟s Turkey: Gezi Park Protests in The Light of Pluralism”, Philosophy and Social Criticism, 41 (4-5), 465-471.
• AKTAY, Y. (2013) “SunuĢ”, Taksim Gezi Parkı Eylemleri Raporu, Gezi Parkı Etrafında Yaşanan Toplumsal Olaylara İlişkin İzleme ve Değerlendirme, Haziran, Stratejik DüĢünce Enstitüsü (SDE), Ankara.
• ARRIGHI, G., I. Wallerstein & K. H. Terence (2004) Sistem Karşıtı Hareketler, Ġstanbul, Metis Yayınları.
• CASTELLS, M. (1997) Kent Sınıf İktidar, çev. A. Erendil, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• CASTELLS, M. (2006) Enformasyon Çağı II: Ekonomi, Toplum ve KültürKimliğin Gücü, çev. E. Kılıç, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul.
• CASTELLS, M. (2013) İsyan ve Umut Ağları İnternet Çağında Toplumsal Hareketler, Koç Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul.
• COHEN, J. (1999) “Strateji ya da Kimlik: Yeni Teorik Paradigmalar ve Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, der. K. Çayır, Kaknüs Yayınları, Ġstanbul.
• CALHOUN, C. (1993) “ Civil Society and the Public Sphere”, Public Culture, 5, 267-280.
• COġKUN, M. K. (2007) Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler, Dipnot Yayınları, Ankara.
• ÇAYIR, K. (1999) “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, der. K. Çayır, Kaknüs Yayınları, Ġstanbul.
• ÇETĠN, M. (2013) “Diren Mekan: Gezi Parki‟nda Kamusal Mekanın Maddesel Gücünün Yeniden CanlanıĢı”, Serbest Mimar, Sayı 12 (Ağustos), 10-12. http://muratcetin-architect.blogspot.com.tr/2013_10_01_archive.html, EriĢim Tarihi: 29.03.2015.
• ERGUN, C. (2014) “Kentsel DönüĢüme KarĢı Çıkmak: Kamusalı Hatırlamak Üzerine Birkaç Not”, Gezi ve Sosyoloji Nesne İle Yüzleşmek, der. V. S. Öğütle & E. Göker, Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul
• ERTAN, B. (2014) “Gezi Parkı DireniĢi ve Yeni Türkiye”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 12 (47, Yaz), 58-77.
• ETE, H. & C. TaĢtan (2013) “Kurgu Ġle Gerçeklik Arasında Gezi Eylemleri”, SETA Yay. file.setav.org/Files/Pdf/20150105142403_2014te-turkiyepdf.pdf.
• FEIXA, C., Ġ. Pereira & J. S. Juris (2009) “Global Citizenship and the „New, New‟ Social Movements: Iberian Connections”, Nordic Journal of Youth Research, 17 (4), 421-442.
• FUENTES, M. & A. G. Frank (1990) “Toplumsal Hareketler Üzerine On Tez”, Birikim, Sayı 16, 29-41.
• GÜLER, M. (2011) “Kentsel Haklar, Kapitalizm ve Katılım”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (1), 49-71.
• GÖLE, N. (2013) “Gezi: Bir Kamusal Meydan Hareketinin Anatomisi”, 4.com.tr/yazi/gezi-bir-kamusal-meydan-hareketinin-anatomisi/6824, EriĢim Tarihi: 02.23.2015.
• GIDDENS, A. (2000) Sosyoloji, Yay. Haz. H. Özel & C. Güzel, Ayraç Yayınları, Ankara.
• GOTTDIENER, M. & L. Budd (2005) Key Concepts in Urban Studies, Sage, London. HARVEY, D. (2009) “Kapitalist Kent”, Türkiye Seçkisi, çev. E. Kılıç, Agora Kitaplığı, Ġstanbul.
• HARVEY, David (2012) Sermayenin Mekanları, çev. B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar & S. Yüksel, Sel Yayıncılık, Ġstanbul.
• HARVEY, D. (2013b) Asi Şehirler, çev. A. Temiz, Metis Yayınları, Ġstanbul.
• HARVEY, D. (2013c) “Kent Hakkı”, çev. M. Kırmızı, http://www.sendika.org/2013/05/kent-hakki-david-harvey, EriĢim tarihi 14.02.2014.
• KAPTANOĞLU, C. (2013) “Gezi DireniĢi ve Sınıf”, 2013.http://yarinhaber.net/author/cemkaptanoglu/286, EriĢim Tarihi 2101.2015.
• KELLNER, D. (2004) “Tabandan KüreselleĢme: Radikal Demokratik Bir Teknopolitikaya Doğru”, Kamusal Alan, der. M. Özbek, Hil Yayınları, Ġstanbul.
• KEYDER, Ç. (2013a) “Gezi Parkı Protestoları bağlamında Yeni Orta Sınıflar, Neoliberal DönüĢüm ve Yoksulluk”, http://konusakonusa.org/2013/09/05/gezi-parki-protestolari-baglamindayeni-orta-siniflar-neo-liberal-donusum-ve-yoksulluk/ EriĢim Tarihi: 01.04.2015
• KEYDER, Ç. (2013b) Yeni Orta Sınıf, Bilim Akademisi Derneği 34- 179/148, Ġstanbul, www.bilimakademisi.org, EriĢim tarihi 01.04.2015.
• KEYDER, Ç. (2014) “Ġstanbul‟da Emek ve Ekonomi; SunuĢ”, Yeni İstanbul Çalışmaları, Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar, Yay. Haz. A. B. Candan & C. Özbay, Metis Yayınları, Ġstanbul.
• KOġAR, A. (2013) “Gezi DireniĢi, Sınıf ve Toplumsal Hareketler”, Özgürlük Dünyası Dergisi, Sayı: 244, Ağustos, http://www.academia.edu/4700750/Gezi, EriĢim Tarihi: 11.02.2015.
• KÖKALAN, Ç. F. (2010) “Yeni Toplumsal Hareketler ve Kentsel YaĢam”, GümüĢhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 2, Haziran, 45-58.
• KÖKALAN, Ç. F. (2009) Küreselleşme Sürecinde Sosyal Bir Hareket Olarak Karşı Küreselleşme Hareketleri Türkiye Sosyal Forumu Örneği, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji ABD, Ġzmir.
• KONDA (2014) “Gezi Raporu Toplumun „Gezi Parkı Olayları‟ Algısı Gezi Parkındakiler Kimlerdi?”, 5 Haziran 2014.
• https://www.google.com.tr/#q=konda+gezi+park%C4%B1+raporu KÖYLÜ, B. (2013) “Kent Hakkı ve Kamusal Alan Kavramı”, http://www.canakkaleicinde.com/kent-hakki-ve-kamusal-alankavrami.html, EriĢim Tarihi 13.04.2014.
• KOLLUOĞLU, B. (2014) “ġehre Gören Gözlerle Bakmak”, Yeni İstanbul Çalışmaları, Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar, yay. haz. A. B. Candan & C. Özbay, Metis Yayınları, Ġstanbul.
• KURTULUġ, H. (2014) “Kente Hak Mücadelesinde Sokağın ĠĢgali, Sınıflar Ve Gezi Parkı DireniĢi”, Gezi ve Sosyoloji Nesne İle Yüzleşmek, der. V. S. Öğütle & E. Göker, Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul.
• LACLAU, E. & C. Mouffe (1992) Hegemonya ve Sosyalist Strateji Radikal Demokratik Bir Politikaya Doğru, çev. A. Kardam, Birikim Yayınları, Ġstanbul.
• LEFEBVRE, H. (1971) Everyday Life in the Modern World, çev. S. Rabinovitch, Harper&Row Publishers, New York.
• LEFEBVRE, H. (1991) The Production of Space, Blackwell, London. LEFEBVRE, H. (1998) Modern Dünyada Gündelik Hayat, Metis Yayınları, Ġstanbul.
• LEFEBVRE, H. (2011) “Kent Hakkı”, çev. G. Aksümer & J. Strutz, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 9 (36, Güz), 140-152.
• LELANDAIS, G. E. (2009) “Sosyal Hareketler Teorileri ve KüreselleĢme”, Yeni Toplumsal Hareketler, Kalkedon Yayınları, Ġstanbul.
• MAYER, M. (2009) “Kentsel Toplumsal Hareketlerin DeğiĢen Sloganları Bağlamında Kent Hakkı”, Çev. Ġmece Toplumun ġehircilik Hareketi, http://www.toplumunsehircilikhareketi.org/, EriĢim Tarihi 11.02.2015.
• MAZLUM-DER (2013) “Taksim Gezi Parkı Olayları Raporu”, yay. haz. Av. Ü. S. Candemir ve Av. M. Ġzmir, MAZLUMDER Ġstanbul ġubesi, Ġstanbul, istanbul.mazlumder.org/webimage/gezi-parki-raporu-2013.pdf, EriĢim Tarihi: 11.02.2015.
• OFFE, C. (1999) “Yeni Sosyal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması”, Yeni Sosyal Hareketler, der. K. Çayır, Kaknüs Yayınları, Ġstanbul.
• ÖKTEN, A. N., E. Kurtarır & T. Ġ. Çekiç (2013) “Katılımın Yokluğunda Gezi‟de DireniĢ”, Planlama, 23 (1), 45-51.
• ÖRS, R. Ġ. (2014) “Genie in The Bottle: Gezi Park, Taksim Square and the Realignment of Democracy and Space in Turkey”, Philosophy and Social Criticism, 40 (4-5), 489-498.
• ÖZBAY, C. & A. B. Candan (2014) “Yeni Ġstanbul ÇalıĢmaları: Yersiz, Havasız, Mülksüz Kent”, Yeni İstanbul Çalışmaları, Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar, yay. haz. A. B. Candan & C. Özbay, Metis Yayınları, Ġstanbul.
• ÖZEN, H. & Ö. Avcı (2013) “Her Yer Taksim Her Yer DireniĢ: Kentsel Bir Hareketin Ulusal Yayılımı, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1-2), 31- 45.
• ÖZPEK, B. B. (2013) “Arap Baharı-Gezi Protestoları ve Hükümetlerin MeĢruluğu”, Ortadoğu Analiz, 5 (56, Ağustos), 53-59.
• SDE (2013) Taksim Gezi Parkı Eylemleri Raporu, Gezi Parkı Etrafında Yaşanan Toplumsal Olaylara İlişkin İzleme ve Değerlendirme, Haziran, Stratejik DüĢünce Enstitüsü (SDE), Ġstanbul.
• SAYIMER, Ġ. (2014) “Yeni Medya Ortamlarında Ağlar OluĢturan Toplumsal Hareket Deneyimleri”, Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2 (Özel Sayı, Ağustos), 97-112.
• TĠHKR (2014) “Gezi Parkı Olayları, Raporu”, Türkiye Ġnsan Hakları Kurumu, Rapor No: 2014/03, www.tihk.gov.tr/tr/raporlar-ve-kararlar, eriĢim tarihi 27.03.2015.
• TILLY, C. (2005) Avrupa’da Devrimler 1492-1992, çev. Ö. Arıkan, Literatür Yayınları, Ġstanbul.
• TOPAK, S. T. (2014) “AnarĢizm ve „Gezi Parkı‟ Olayları”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (5, Spring), 1931-1951.
• TOURAINE, A. (1999) “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yeni Sosyal Hareketler Teorik Açılımlar, der. K. Çayır, Kaknüs Yayınları, Ġstanbul. UAÖ (2014) “Yaralar Açık, Adalet Hala Yok Gezi Parkı Eylemlerinden Bir Yıl Sonra”, Uluslararası Af Örgütü 2014, EUR 44/010/2014,
• amnesty.org.tr/uploads/Docs/yaralar-acik-adalet-hala-yok83.pdf, EriĢim Tarihi: 28.03.2015.
• YENAL, Z. & B. K. Kırlı (2005) “Distopyalar ve Ütopyalar Arasında Karsı KüreselleĢme Hareketleri”, Birikim Dergisi, Sayı 197, 10-17