MÎRZÂ ŞAHRUH’A KARŞI DÜZENLENEN SUİKAST GİRİŞİMLERİ

Yıl 2014, Sayı: 19, 1 - 15, 01.06.2014

Mustafa Şahin

Öz

Mîrzâ Şahruh, Timur’un ölümünden sonra tahta geçmiş ve başkenti Semerkand’dan Herât’a taşımıştır. Mîrzâ Şahruh, döneminin büyük hükümdarlarındandır. Dinine bağlı bir kişiliği vardır. Babası Emîr Timur ve kendisinden sonra hükümdar olan torunları Moğol geleneklerine bağlı kalmalarına rağmen Mîrzâ Şahruh, İslâmî kuralları harfiyen uygulamıştır. Zamanında Timurlu ülkesi adaletle yönetilmiştir

Anahtar Kelimeler

Mirza Şahruh, Suikast, Hurûfîler, Cihanmelik, Ahmed-i Lor, Mevlânâ Mâ’rûf

ASSASINATION ATTEMPT AGAINIST TO MİRZA

Öz

MîrzâShakrukh took over the throne after death of Timour and moved the capital city from Samarkand to Herat. Mîrzâ Shakrukh was one ofthe big monarches. He had got a conservative personality. Although his father and his grandsons, would be monarch, depend on Mongolian tradtion he applied totally Islamic rules. During his period Amir Timour country was ruled with justice Although Mirza Shakrukh was a fair monarch there were ones who weren’t pleased with him. Because of that, two assassination attempt happened to Mîrzâ. They weren’t be successful and quilties were punished

Anahtar Kelimeler

Mirza Shakrukh, Assasination, Hurûfî’s, Cihanmelik, Ahmad the Lor, Mawlana Mâr’ûf

Kaynakça

• Hasan-ı Rumlu, a.g.e., s.208.
• Aka, Mirza Şahruh ve Zamanı, s.139.
• Câmî, a.g.e. s.9; Aka, Mirza Şahruh ve Zamanı, s.138.
• ABDULHAKİM TABİBÎ, Târîh-i Muhtasar-ı Herât Asr-ı Timuriyan, Tahran 1989.
• ABDÜRREZZÂK ES-SEMERKANDÎ, Matla-ı Sadeyn ve Mecma-i Bahreyn, Neşr. A. Nevai, Kitâbhâne-i Tahûrî, Tahran 1974.
• ABDÜRREZZÂK ES-SEMERKANDÎ, Matla-ı Sadeyn ve Mecma-i Bahreyn, C.II, Özbekistan Neşriyatı, Edt. A. Kayumov- M. Ali, Trc. Asaniddin Urunbayev, Taşkent 2008.
• AHMED İBN’E HUSEYİN’E KATEB, Tarikh’e Jadid’e Yazd, Edt. Par; Iraj Afshar, Tehran 1996.
• AKA, İsmail, Mîrzâ Şahruh ve Zamanı, TTK, Ankara 1994.
• AKA, İsmail, Timur ve Devleti, TTK, Ankara 2000.
• AKA, İsmail, İran’da Türkmen Hâkimiyeti (Karakoyunlular Devri), TTK, Ankara 2001.
• AKA, İsmail, “XV. Yüzyılın İlk Yarısında Herât-Kahire Münasebetleri”, Makaleler, C.III, Yay. haz. E. Semih Yalçın-Şarika Gedikli, Berikan Yay., Ankara 2005, ss.3-33.
• ALAN, Hayrunnisa, “Bir Timurlu Hanımı Gevher Şad Ağa ve Tarhanî Emîrler”, Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999, ss.231-248.
• ALİ ŞÎR NEVÂYÎ, Mecâlisü’n-Nefâyis, Yay. haz. Hüseyin Ayan-Kemal Yavuz, Erzurum 1995.
• ALPARSLAN, Ali, “Şahruh”, DİA, C.V, Diy. İşl. Başk. Yay., İstanbul 1992, ss.276-277.
• BARTHOLD, V.Vladimirovich, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Yay. haz. Kâzım Yaşar Kopraman-İsmail Aka, TTK, Ankara 2006.
• BARTHOLD, Wilhelm, “Mir Ali Şîr ve Siyasî Hayatı”, ÜlküMecmuası, X/56, İstanbul 1937, ss.356-365.
• BARTHOLD, Wilhelm, Uluğ Bey ve Zamanı, Çev. İsmail Aka, Kült. Bak. Yay., Ankara 1990.
• BOUVAT, L. “Şahruh Mîrzâ”, İA, C.XI, MEB, İstanbul 1979, ss.286.
• BRİLL, E. J. First Encyclopedia of Islam, The Netherlands 1913-38.
• BURCHAN J.,Telfer, R. N., The Bondaged Travels of Johann Schiltberger, London MDCCCLXXIX.
• DAMES, M. Longworth-GİBB, H.A.R.,“Afghânistân-Islamic- to the Rise the Afgan National State”, The Encyclopaedia of Islam, C.I, Edt. By. H.A.R. Gibb-J.H. KRAMERS, E. Levi-PROVENÇAL, J. Schact, Leiden 1985, ss.226-233.
• Devletşâh, Tezkîretü’ş-Şuarâ (Tezkere-i Devletşâh), Tercüman 1001 Temel Eser, c.IV, Trc. N. Lügal, İstanbul 1997, ss.276-277.
• EBÛBEKR-İ TIHRÂNÎ, Kitâb-ı Diyarbekriyye, Çev. M. Öztürk, Kült. Bak. Yay., Ankara 2001.
• EBU’L-BEREKÂT NUREDDÎN-I ABDURRAHMAN B. AHMED B. MUHAMMED CÂMÎ, Dîvân-ı Kâmil-i Câmî: Mukaddime, Yay. haz. Haşim Rıza, Tahran 1922.
• EBU’L-FETH ŞEHRİSTÂNÎ, Milel ve Nihal Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Mezheplerin Tedkikinde Usul, Çev. Yusuf Ziya Yörükân, Notlarla Yay. haz. Murat Memiş, Kült. Bak., Ankara 2002.
• GOLOMBEK, Lisa, Discourse of on İmaginary Art Council in Fifteenth Century İran Timurid Art and Culture: İran and Central Asia in the Fifteenth Century Ed. L. Glommbek-M. Subtenly Leiden 1992.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki“Fadlallâh-ı Hurûfî’nin Oğluna Ait Bir Mektup”, Şarkiyat Mecmuası, İstanbul 1956, ss.37-57.
• GIYÂSEDDÎN B. HÂCE HÜMAMİDDÎN MUHAMMED B. HÂCE CELALİDDÎN MUHAMMED HÂNDMÎR, Târîh-i Habîbü’s-Siyer fî Ahbârî Efrâdi’l-Beşer, C.III, Zîr Nazar: M. N. Debirsiyâkî, Kitâbfurûş Hayyam,Tahran 1362.
• GIYÂSEDDÎN B. HÂCE HÜMAMİDDÎN MUHAMMED B. HÂCE CELÂLİDDÎN MUHAMMED HÂNDMÎR (KHWANDAMİR), Habibu's-Sîyar, Central Asian Sources I, The Reign of The Mongol and Turk, Part Two: Shakrukh Mîrzâ-Shah İsmail, Translated Edt. by. V. M. Thackston, Sources of Oriental Languages and Literatures, Edt. by Şinasi Tekin-Gönül Alpay Tekin, Harvard 1994.
• HASAN-I RUMLU, Ahsenü’t-Tevârîh, Çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara 2006.
• History of Mongul Dynasty in India,Translated from the French of Father Francois Catrou, Londra 1826, ss.20-22.
• İLHAN, Avni, “Bedehşan”, DİA, C.V, Diy. İşl. Bşk.,İstanbul 1992, ss.291- 292.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk-İslâm Sentezi, Ötüken Yay., İstanbul 1999.
• MANZ, Beatrice, Power, Politics and Religion in Timurid İran, Cambridge 2007.
• MEVLÂNÂ ŞERÂFEDDÎN ALİ YEZD, Zafernamah, c.I, Haz. M. M. Ilahded, Calcuta 1887.
• MUHAMMED B. ABDULLAH HEREVÎ MUİNÜDDİN-İ İSFİZÂRÎ, Ravzâtü’l-Cennât fî Evsâf-ı Medineti-Herât, C.I-II, Tsh. M. Kâzım İmam, İntişârât-ı Danişgâh-ı Tahran, Tahran 1338.
• NİZÂMÜDDÎN-İ ŞÂMÎ, Zafernâme, Çev. Necati Lügal, TTK, Ankara 1987.
• PEKOLCAY, Necla, İslâmî Türk Edebiyatı, Cağaloğlu Yay., İstanbul 1967.
• PETERSEN, Andrew, Dictionbary of Islamic Architecture, Routledge 1996.
• ROUX, Jean Paul, Orta Asya-Tarih ve Uygarlık, Çev. Lale Arslan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 1998. SEYYID HAMIDÜDDIN MUHAMMED B. BURHANEDDIN HAVENDŞAH B. KEMÂLEDDIN MÎRHÂND, Ravzâtü's-Safâ fi Sireti'l-Enbiyâ ve'l-Mülûk ve'l-Hûlefâ, C.II, IV, Tzhb. ve tlhs. A. Zeryab, Tahran 1358.
• ŞİHABÜDDÎN-İ ABDULLAH B. LUTFULLAH B. ABDÜRREŞÎD HÂFIZ-İ EBRÛ, Zübdetü't-Tevârîh, C.I-II, Tsh. S. Kemal Cevâdî, Vizâret-i Ferheng u İrşâd-i İslâmî, Tahran 1372.
• TÂCÜ’S-SELMÂNÎ, Tarihnâme, Çev. İsmail Aka, TTK, Ankara 1988.
• TOGAN, Z. Velidi, “Gıyas al-din Baysungûr”, İA, C.II, MEB, İstanbul 1979, ss.428-430.
• YÜKSEL, Musa Şamil, Timurlularda Din Devlet İlişkisi, Basılmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2007.