ASAF HÂLET ÇELEBİ’NİN ŞİİRLERİNDE METİNLERARASILIK BAĞLAMINDA TÜRK İSLAM TARİHİ VE KÜLTÜRÜNE GÖNDERMELER

Yıl 2013, Sayı: 18, 95 - 122, 01.12.2013

Betül Coşkun

Öz

Yeni edebiyat kuramlarında bir metnin diğer metinle ilişkisi dikkate alınır. Bu anlayışa göre her metin, metinlerarası telakki edilir. Metinlerarasılık şeklinde kavramlaştırılan bu duruma göre, bir metin göndermede bulunduğu metni yıkar ve yeniden inşa eder. Metinlerarası göndermeleri şiirlerinde yoğun olarak kullanan şairlerden biri Asaf Hâlet Çelebi’dir. Asaf Hâlet Çelebi’nin şiirleri, çeşitli kültürlere gönderme yapan zengin bir arka plana sahiptir. Özellikle şark kültürünü, Türk-İslam medeniyetine ait unsurları şiirlerinde yeniden kurgulayan şairin gelenekle sıkı bir bağı vardır. Asaf Hâlet, tasavvufi ve tarihi şahsiyetlere, Divan şiirine ve Uzak Doğu kültürüne yaptığı göndermelerle sıkı işlenmiş bir kültür şiiri vücuda getirmiştir. Asaf Hâlet’in de içinde bulunduğu yeni şiir, Garipçiler başta olmak üzere geleneği, Divan şiirini büsbütün reddetmiştir. Şair, toplumsal hafızanın diri tutulmasının, bu kültürel kodları işlemeye bağlı olduğunun farkındadır. Bunu, nostaljik bir duyuş tarzı ile geçmişe ya da geleneğe sığınış, kaçış olarak görmek doğru bir yaklaşım değildir. O, geleneği yeniden, yeni bir tarzda inşa eder

Anahtar Kelimeler

Asaf Hâlet Çelebi, metinlerarasılık, şiir

REFERENCES OF TURKISH ISLAMIC HISTORY AND CULTURE WITHINTHE CONTEXT OF INTERTEXTUALITY IN ASAF HÂLET ÇELEBİ’S POEMS

Öz

In modern literature theories, a text’s connection with the other text is taken into account. Pursuant to this concept, every text is considered as inter-textual. According to this perception which is conceptualized as intertextuality, a text overthrows the text it refers and rebuilds it. Asaf Hâle Çelebi is among the poets who used intertextuality often in poems. Asaf Hâlet Çelebi’s poems have a rich background that refers various cultures. The poet has a tight connection with the tradition that reflects elements from especially eastern culture and Turk-Islam civilization. Asaf Halet personified culture poetry with the references of spiritual and historical personalities as well as Ottoman poetry and the culture of the Far East. Modern poetry, to which Asaf Halet belonged, completely rejected especially Garipçiler and Ottoman poetry. The poet is aware of the fact that sustenance of social memory is possible through dealing with these cultural codes. It is an insufficient approach to see this as an escape or shelter to the past or the tradition through a nostalgic way of hearing. He rebuilds the tradition in a novel way

Anahtar Kelimeler

Asaf Hâlet Çelebi, intertextuality, poem

Kaynakça

• ACAR, Zafer, “Şiiri Kelime, Kelimesi Şiir Olan Şair”, Türk Edebiyatı, nr.410, Aralık 2007.
• AKTAŞ, Hasan, Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Divan Şiiri Motif ve Mazmunlarından Yararlanma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, 1997.
• AKTULUM, Kubilay, Metinlerarası İlişkiler, Öteki Yayınevi, Ankara, 2000.
• AKTULUM, Kubilay, Parçalılık /Metinlerarasılık, Öteki Yayınevi, Ankara, 2004.
• APAYDIN, Mustafa, “Asaf Hâlet Çelebi’nin Nûrusiyâh Şiirine Bir Bakış”, İlmî Araştırmalar, nr. 12, İstanbul, 2001.
• ATEŞ, Süleyman, “Cüneyd-i Bağdâdî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.8, İstanbul, 1993.
• AYTAÇ, Gürsel, Genel Edebiyat Bilimi, Say Yayınları, İstanbul, 2003.
• AYVERDİ, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C.1, Kubbealtı Yayınları, İstanbul, 2008.
• BLOOM, Harold, Etkilenme Endişesi, Metis Yayınları, İstanbul, 2008.
• CAN, Şefik, Konularına Göre Mesnevi Tercümesi, C.1-2, 3-4, 5-6, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2002.
• ÇELEBİ, Asaf Hâlet, Bütün Şiirleri, YKY Yayınları, İstanbul, 2013.
• ÇELEBİ, Asaf Hâlet, Bütün Yazıları, YKY Yayınları, İstanbul, 2004.
• ÇELEBİ, Asaf Hâlet, Mevlâna Hayatı- Şahsiyeti- Eserlerinden Parçalar, Kanaat Kitabevi, 1945.
• ÇELEBİ, Asaf Hâlet, Mevlâna ve Mevlevîlik, Hece Yayınları, İstanbul, 2006.
• ÇELEBİ, Asaf Hâlet, Mevlâna’nı Rubaileri, Kanaat Kitabevi, 1944.
• ÇETİN, Nurullah, “Asaf Hâlet Çelebi’nin İbrahim Şiirine Bir Yaklaşım Denemesi”, Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, Hece Yayınları, İstanbul, 2003. ÇETİNDAĞ, Yusuf, Ayna Kitabı, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2009.
• ÇIPAN, Mustafa, “Mevlevi Şeyhlerinden Dîvâne Mehmed Çelebi”, Selçuk Üniversitesi, 7. Milli Mevlâna Kongresi, Konya, 1993.
• DEMİRKIRAN, Kabil, “Asaf Hâlet Çelebi’nin Şiirlerinde Letrizm Etkisi Var mı?”, Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, Hece Yayınları, İstanbul, 2003.
• DOĞAN, Mehmet Can, A’dan Z’ye Asaf Hâlet Çelebi, YKY Yayınları, İstanbul, 2003.
• DOĞAN, Serkan, “Bir Şiirin Anatomisi/ Siyah Rengin Gizemi”, Yedi İklim, nr.127, Ekim 2000.
• GENÇ, İlhan, “Çiğnenmiş Sakızı Çiğnemeyenler: Nizâmı Cedid’in Şeyh Gâlib’i ve Cumhuriyet’in Âsaf Hâlet’i”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C.9, nr.2, 2011.
• GÜLENDAM, Ramazan, “Asıl Garip: Asaf Hâlet Çelebi”, Turkish Studies Dergisi, nr. 4, 2009.
• HAMMER, Joseph V., Büyük Osmanlı Tarihî, haz.: Mümin Çevik, Erol Kılıç, Hikmet Neşriyat, İstanbul, Tarihsiz..
• İbn Arabî, Harflerin İlmi, Çev: Mahmut Kanık, Asa Yayınları, Bursa, 2011.
• İNAM, Ahmet, Eleştirinin Kıyılarında, Hece Yayınları, İstanbul, 2003.
• KAPLAN, Mehmet, Şiir Tahlilleri 2, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1997.
• KARACA, Alâettin, “Asaf Hâlet Çelebi’ye Göre Şiir”, Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, Hece Yayınları, İstanbul, 2003.
• KILLIOĞLU, İsmail “Türk Edebiyatında Üç ‘İbrahim’ İmgesi Üzerine Bir Deneme”; Yedi İklim, nr.128, Kasım 2000.
• KIRIMLI, Bilal, Asaf Hâlet Çelebi, Şule Yayınları, İstanbul, 2000.
• MACİT, Muhsin, “Asaf Hâlet’in Şiirinde Geleneğin Dönüşümü”, Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, Hece Yayınları, İstanbul, 2003.
• OKAY, Orhan, “Beylerbeyi’nde Bir Garip Çelebi”, Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, Hece Yayınları, İstanbul, 2003.
• ORHANOĞLU, Hayrettin, “Asaf Hâlet’in Aynasındaki Zaman”, Türk Edebiyatı, nr.410, Aralık 2007.
• SEYİDOĞLU, Bilge, “Ferhat ile Şirin”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, nr.19, Erzurum, 2002.
• SÜLKER, Kemal, “Gergin Bir Ortamda Asaf Hâlet’le Söyleşi”, Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, Hece Yayınları, İstanbul, 2003.
• ŞEN, Can, Asaf Hâlet Çelebi’nin Şiirlerindeki Şahıs İsimlerinin İşlevleri Üzerine Bir İnceleme, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Manisa, 2012, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ŞEYH GALİP, Hüsn ü Aşk, Haz.: Orhan Okay, Hüseyin Ayan, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1992.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1995.
• TONGA, Necati, “Asaf Hâlet Çelebi’nin Kunâla Şiirinin Anlam ve Âhenk Unsurları Ekseninde Tahlili”, Gazi Türkiyat, nr.11, Güz 2012.
• YAVUZ, Hilmi, Yazın Üzerine, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1987.