Babanzâde Ahmet Naim ve Ahmet Ağaoğlu’nda “Da’vâ-yı Ahlâk-ı Nazarî”

Yıl 2012, Sayı: 15, 317 - 344, 01.06.2012

Ayhan Çetin

Öz

Babanzâde Ahmet Naim ve Ahmet Ağaoğlu Osmanlı’nın son dönemi ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşamış ve bu dönemlerdeki dinî, siyasî ve toplumsal gelişmelerle ilgili olarak yazdıklarıyla o döneme damgasını vurmuş iki aydındır. Ahlâk konusu ise dönemin değişen şartlarında, üzerinde en çok söz söylenen meselelerden biri olmuştur. Biz bu yazımızda, İslamcı görüşleriyle temayüz etmiş Babanzâde Ahmet Naim ile daha çok Türkçülük yanlısı fikirleriyle etkili olmuş Ahmet Ağaoğlu’nun, ahlâkın nazarî/teorik yönüyle alakalı görüş ve düşüncelerini tespit ve değerlendirmeye çalıştık. Makale hacmini aşmamak adına bu iki ismin amelî/pratik ahlâka ilişkin fikirlerini bir başka makalede değerlendirmeyi düşünüyoruz

Anahtar Kelimeler

Babanzâde A. Naim, Ahmet Ağaoğlu, Ahlak, İslamcılık, Türkçülük

BABANZADE AHMET NAIM AND AHMET AGAOGLU’S CONCEPT OF THEORETICAL MORALS

Öz

Babanzade Ahmet Naim and Ahmet Agaoglu are the two intellectuals who lived in the late Ottoman era and the first years of Republic, and also marked with their writings in relation with religious, political and social developments in these periods. Issue of morals has been one of the most mentioned issues during changing conditions of the era. In this our article, we have distinguished Ahmet Naim who is acknowledged with the ideas and thoughts of Islamic aspects and Ahmet Agaoglu who was more effective with the ideas of pro-Turkism. We have tried to evaluate their thoughts related to theoratical morals. Not to exceed the volume of this article, we think to evaluate their ideas of practical morals in another article.

Anahtar Kelimeler

Babanzade A. Naim, Ahmet Ağaoğlu, Morals, Islamism, Turkism

Kaynakça

• AĞAOĞLU, A., “İslam’da Da’vâ-yı Milliyet”, Türk Yurdu, Yıl: 3, 1330/1914, C. VI, S. 10, s. 2320-2329 ve Yıl: 3, 1330/1914, C. VII, S. 11, s. 2381-2390
• AĞAOĞLU, A., Hukuk Tarihi, Hukuk Talebesi Cemiyeti Yayınları, İst., 1931
• AĞAOĞLU, A., “Cemiyet Hayatımızda Noksan Prensipler”, Cumhuriyet, 15 Mart 1935
• AĞAOĞLU, A., Üç Medeniyet, Milli Eğitim Basımevi, Birinci Basılış, İst., 1972
• AKALIN, G., Türk Düşünce ve Siyasî Hayatında Ahmet Ağaoğlu, Hacettepe Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1999
• AKARSU, B., Çağdaş Felsefe, İnkılap Kitabevi, İkinci Baskı, İst., 1987
• AKÇURA, Y., Üç Tarz-ı Siyaset, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2007
• ARON, R., Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Çeviren: Korkmaz Alemdar, Bilgi Yayınları, 3. Baskı, Ankara, 1994
• AYDIN, M., Din Felsefesi, Dokuz Eylül Ü. Yayınları, İzmir, 1990
• BABANZÂDE A. N., Temrînât:Sarf-ı Arabîye Mahsus (Eski harflerle), Mahmut Bey Matbaası, İst., 1316/1900
• BABANZÂDE A. N., “Sıdk-ı Nübüvvet-i Muhammediye’nin Târîhen Sübûtu”, Sırât-ı Müstakîm Mec., 1324/1908, C. 1, S. 11, s. 172-173
• BABANZÂDE A. N., “İslam’da Da’vâ-yı Kavmiyet”, Sebîlürreşâd Mec., C. 12, S. 293, 10 Nisan 1330 (1914), s. 114-128
• BABANZÂDE A. N., İslam Ahlâkının Esasları, Sadeleştiren: Ömer Rıza Doğrul, Yücel Yayınları, İst., 1963
• BABANZÂDE A. N., Genel Çizgileriyle İslam, Yeni Harflerle Sadeleştiren?, Çığır Yayınları, İst., 1975
• CEYLAN, A., Sırât-ı Müstakîm ve Sebîlürreşâd Mecmuâları Fihristi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1991
• ÇAĞRICI, M., “Ahlâk”, TDVİA, C. 2, İst., 1989, s. 1-9
• ÇAKAN, İ. L., “Babanzâde Ahmed Naim”, TDVİA, C. 4, İst., 1991, s. 375- 376
• ÇETİN, A., Babanzâde Ahmet Naim Efendi’ye Göre Ahlâk Meselesi, Selçuk Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 1995
• ÇETİN, A., Ahmet Ağaoğlu’nun Din ve Toplum Anlayışı, Süleyman Demirel Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2011
• DURKHEIM, E., Ahlâk Eğitimi, Çeviren: Oğuz Adanır, Say Yay., İkinci Baskı, İst., 2010
• ERDEM, H., “İslam Ahlâkı ve Özellikleri”, Selçuk Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Konya, 1986, s. 229-234
• ERDEM, H., Ahlâkâ Giriş, Günay Ofset, Konya, 1994
• ERDEM, H., Son Devir Osmanlı Düşüncesinde Ahlâk, Dem Yayınları, İst., 2006
• GEORGES L. F., Mebâdî-i Felsefe’den İlmü’n-Nefs, Tercüme: Babanzâde Ahmed Naim, Eski harflerle, Matbaâ-yı Âmire, İst., 1331/1915
• İBN MANZÛR, Lisânu’l-Arab, C.X, Beyrut, 1956
• KARA, İ., “İslamcılarla Türkçüler Arasında Bir Milliyetçilik Tartışması”, Din İle Modernleşme Arasında, Dergâh Yayınları, İkinci Basım, İst., 2005
• KARA, İ., Bir Felsefe Dili Kurmak, Dergâh Yayınları, İkinci Basım, İst., 2005
• KILIÇ, R., “Ahlâk Kavramının Analizi”, İslam Ahlâkı ve Sevgi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2007
• TOKER, N.- TEKİN, S., “Batıcı Siyasî Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri: ‘Kamusuz Cumhuriyet’ten Kamusuz Demokrasi’ye”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, C. 3: Modernleşme ve Batıcılık,