İkinci Dünya Savaşı Sonrası İngiltere’nin Ortadoğu Politikaları İçin Kıbrıs’ın Stratejik Önemi Ve Kıbrıs Meselesinin Ortaya Çıkışı

Yıl 2012, Sayı: 15, 31 - 59, 01.06.2012

Eftal Irkıçatal

Öz

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra küresel bir güç olarak varlığını devam ettirmek isteyen İngiltere için zengin petrol yataklarıyla Ortadoğu vazgeçilmez bir öneme sahipti. Bu bağlamda kendisine ait bir ada olarak Kıbrıs, Doğu Akdeniz’deki konumu itibariyle bölgeye yönelik geliştirilen savunma politikaları için bölgede var olan diğer İngiliz üslerinden farklı avantajlar sunmaktaydı. Fakat adanın Yunanistan ile birleşmesini isteyen Kıbrıslı Rumların bu taleplerini artırmaları ve Türkiye’nin bu isteklere şiddetle karşı çıkması, İngiltere açısından yeni stratejik açmazlar ortaya çıkardı. Bir tarafta istikrarsız ve iç savaştan yeni çıkmış Yunanistan, diğer tarafta ise Ortadoğu’daki en sağlam müttefiki Türkiye vardı. Soğuk Savaş rüzgârlarının esmeye başladığı bir süreçte, Kıbrıs meselesinden dolayı NATO üyesi ülkelerin karşı karşıya gelmesi, Batı ittifakı için de bir huzursuzluk kaynağı oldu. Bu bağlamda, İngiltere’nin bölge ve dünya genelindeki stratejik algılamalarının ve savunma politikalarının Kıbrıs meselesine yönelik oluşturmuş olduğu politikalar üzerindeki etkileri, bu çalışmanın ana problemini teşkil etmektedir

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Kıbrıs Meselesi, İngiltere’nin Kıbrıs Politikası, Ortadoğu, Türk-Yunan ilişkileri.

CYPRUS' STRATEGIC IMPORTANCE FOR MIDDLE EASTERN POLICIES OF THE UNITED KINGDOM AND EMERGENCE OF CYPRUS PROBLEM

Öz

After the Second World War British Strategic requirements increased the importance of Cyprus in the eyes of the British policy makers. However, there was a growing demand of Greek Cypriots for the unification of the island with Greece. Turkish opposition to this request brought new strategic difficulties for the British. The confrontation of NATO allies over Cyprus disturbed the West. Thus Cyprus would begin to occupy more space in British policymakers’ agendas. In this context, the affects of strategic conceptions and defense policies of Britain for the region and the world on the Cyprus problem will be the main focus of this paper

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Cyprus Problem, British Politics, Middle East, Turkey, Greece

Kaynakça

• İngiltere Millî Arşivleri, TNA, Londra, CAB 128, 129, 130, 131, 134; DEFE 4, 5,CO 926, FO 371, T 220, FO 800, PREM 11, Avam Kamarası Tutanakları (House of Commons Debates), Cilt 543-590
• Adams, T. W. & Cottrell A. J. Cyprus Between East and West, The John Hopkins Press, Baltimore 1968
• Adams, T. W. AKEL: The Communist Party of Cyprus, Hoover Institution Press, Stanford University Stanford, California 1972
• Armaoğlu, Fahir H. Kıbrıs Meselesi 1954-1959 Türk Hükûmeti ve Kamuoyunun Davranışları, Ankara 1963
• Attalides M. A. Cyprus Reviewed, Nicosia 1977
• Averoff-Tossizza, Evanghelos. Lost Opportunities: The Cyprus Question 1950-1963, New York 1986
• Bağcı, Hüseyin. Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, Ankara 1990
• Baker, Eric, “The Settlement in Cyprus” The Political Quarterly, vol. 30 1959 s. 244-253
• Baker, Francis Noel, My Cyprus File, From My Personal Records 1956- 1984, Nicosia 1985
• Bolukbasi, S. The Superpowers and The Third World: Turkish-American Relations and Cyprus, New York & London 1988
• Bölükbaşı, Suha. “The Cyprus Dispute And The United Nations: Peaceful Non-Settlement Between 1954 and 1996” International Journal of Middle East Studies, vol. 30 August 1998 no: 3 s. 411-434
• Campbell, J.C. “The Soviet Union and The United States in The Middle East” The Annals of The American Academy, s. 126-135
• Crawshaw, Nancy. The Cyprus Revolt, An Account of the Struggle For Union With Greece, London 1978
• Cross, Colin. The Fall of the British Empire, London 1969
• Devereux, David R. The Formulation of British Policy Towards The Middle East, 1948-56, London 1990
• Eden, Sir Anthony. Full Circle, London 1960
• Erim, Nihat. Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara 1976
• Field Marshall The Lord Harding of Petherton, “The Cyprus Problem in Relation to the Middle East” International Affairs, vol. 34 1958 s. 291-296
• Firat, Melek M. 1960-71 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu, Ankara 1997
• Göktepe, Cihat, British Foreign Policy Towards Turkey, 1959-1965, Londra 2003
• Göktepe, Cihat, “Londra ve Zürih Antlaşmalarının Hazırlık Süreci ve Türk- İngiliz İlişkileri (1955-1959)” Türkler, Ankara 2002 16. Cilt s. 943- 951
• Hatipoğlu, M. M. Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan 1923-1954, Ankara 1997
• Holland, Robert, “Never, Never Land: British Colonial Policy and the Roots of Violence in Cyprus, 1950-54” The Journal of Imperial and Commonwealth History, vol. XXI September 1993 no: 3 s. 148-175
• Holland, Robert. Britain and the Revolt in Cyprus 1954-1959, Oxford 1998
• İsmail, Sabahattin, İngiliz Yönetiminde Türk-Rum İlişkileri ve İlk Türk-Rum Kavgaları, KTMD yayını: 5 Lefkoşa 1997
• Kelling, George Horton. Countdown to Rebellion: British Policy in Cyprus 1939-1955, New York 1990
• Lloyd, Selwyn. Suez 1956: A Personal Account, London 1978
• Louis, W. Roger. Imperialism At Bay: The United States and the Decolonisation of the British Empire, 1941-1945, New York 1978
• Louis, William Roger. The British Empire in the Middle East 1945-1951: Arab Nationalism, The United States and Postwar Imperialism, Oxford 1984
• Macmillan, Harold. Riding the Storm 1956-1959, London 1971
• Macmillan, Harold. Tides of Fortune 1945-1955, London 1969
• Mayes, Stanley. Makarios: A Biography, New York 1981
• Navias, Martin S. “Nuclear Weapons & British Alliance Commitments, 1955-56” in Britain and the First Cold War, ed. By Ann Deighton, The Macmillan Press, 1990 s. 146-152
• Ovendale, Ritchie. British Defence Policy Since 1945, Manchester University Press, Manchester and New York 1994
• Salih, Halil Ibrahim. Cyprus The Impact of Diverse Nationalism on A State, The University of Alabama Press, 1978
• Sanjian, Ara “The Formulation of The Baghdad Pact” MES, v. 33 no: 2 April 97 s. 226-234
• Sarınay, Yusuf. Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayın no: 43 Ankara 2000
• Sever, Ayşegül. Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu 1945- 1958, İstanbul 1997
• Smith, R. “Ernest Bevin, British Officials and British Soviet Policy, 1945- 47” in Britain and the First Cold War, ed. By Ann Deighton, The Macmillan Press, 1990 s. 152-170
• Stearns, Monteagle. Entangled Allies U.S. Policy Towards Greece, Turkey, and Cyprus, New York 1992
• Svolopoulos, C. “Anglo-Hellenic Talks on Cyprus During the Axis Campaign Against Greece” Balkan Studies, vol. 23 1982 s. 199-217
• Tachau, Frank, “The Face of Turkish Nationalism as Reflected in the Cyprus Dispute” Middle East Journal, vol.13 Summer 1959 No: 3 s. 262- 272
• Warner, Geoffrey, “The Anglo-American Special Relationship” Diplomatic History, vol.13 1989 s. 479-499
• Wheeler, N. “Attlee Government’s Nuclear Strategy, 1945-51” in Britain and the First Cold War, ed. By Ann Deighton, The Macmillan Press, 1990 s. 130-45
• Xydis, S.G. “Towards ‘Toil and Moil’ in Cyprus” The Middle East Journal, vol. 20 1966 s. 1-19
• Xydis, Stephen G. Cyprus: Conflict and Conciliation 1954-58, Ohio 1967
• Xydis, Stephen G. Cyprus: Reluctant Republic, The Hague and Paris 1973
• Young John W. The Foreign Policy of Churchill’s Peacetime Administration
• 1955, Leicester 1988