ONDOKUZUNCU YÜZYIL OSMANLI SANAYİİNE İLİŞKİN ÖNYARGILI YAKLAŞIMLAR

Yıl 2017, Sayı: 28, 193 - 208, 31.10.2017

Engin Kırlı

Öz

Osmanlı tarihine ilişkin temel önyargılardan biri gerileme edebiyatıdır. Bu söylenceye göre Osmanlı İmparatorluğu 16. asrın ikinci yarısından itibaren gücünü yitirerek gerilemeye başlamıştır. Osmanlı tarihine yönelik bir diğer önyargı ise; Osmanlıların sanayi üretiminin önemini ve gücünü anlamaktan uzak, kaba kuvvete dayanan bir talan ve sömürü ekonomisi inşa ettiklerine yöneliktir. Bu iki temel önyargının perspektifi doğrultusunda Osmanlı tarihine yaklaşan araştırmacılar, Osmanlı Devleti’nin on dokuzuncu asır ortalarında gerçekleştirdiği fabrikalaşma hareketlerine de objektif şekilde yaklaşamamakta ve gerçekleştirilmeye çalışan sanayileşme çabalarını gereği gibi takdir edememektedirler. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, sanayi, önyargı

Kaynakça

• A. ARŞİV KAYNAKLARI HAZİNE-İ HASSA DEFTER (HH. d) MABEYN-İ HÜMAYUN (MB) B. KAYNAK ESERLER ALİ RIZA SEYFİ, “İmparatorluk Devrinde Sanayileşme Komedisi”, Cumhuriyet Gazetesi, 31 Temmuz ve 7 Ağustos 1939. ARMAĞAN, Mustafa (Hazırlayan), Osmanlı Geriledi mi? Etkileşim Yayınları, İstanbul 2006. BULUŞ, Abdülkadir, Hereke Fabrikası, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Anabilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2000. CLARK, Edward C. ; “Osmanlı Sanayi Devrimi”, Osmanlılar ve Batı Teknolojisi Yeni Araştırmalar Yeni Görüşler, İstanbul 1992, s. 37-52. ÇİZAKÇA, Murat; “Fiyat Tarihi ve Bursa İpek Sanayi: Osmanlı Sanayiinin Çöküşü Üzerinde Bir İnceleme”, Toplum ve Bilim, S: 11, İstanbul 1980, s.89-119. DİRİMTEKİN, Halil, “Marx ve Rostow’un Gelişim Teorileri!nin Mukayesesi” Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, Eskişehir 1967, C. III. S. 2, s. 5-18. DÖLEN, Emre, Tekstil Tarihi (Dünyada ve Türkiye’de Tekstil Teknolojisi’nin ve Sanayisinin Gelişimi), İstanbul 1992. Engin, Vahdettin, Osmanlı Sanayi ve Ticaret Albümü, İstanbul Ticaret Odası Yay. , İstanbul 2012. GENÇ, Mehmet; Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yay. İstanbul 2000. GENÇ, Mehmet, “İdeal Osmanlı Yok” Açık Oturum, Cogito Osmanlılar Özel Sayısı, İstanbul 1999. GÜRAN, Tevfik; “Tanzimat Döneminde Devlet Fabrikaları”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara 1992, s. 235-258. KAL’A, Ahmet; “Osmanlı Devleti’nin Sanayileşme Çabaları”, II. Abdülhamit ve Dönemi Sempozyumu Bildiriler, İstanbul 1992, s.181-189. KAL’A, Ahmet; “Osmanlı Devleti’nde Sanayileşmenin İlk Yıllarında Özel Fabrikalar”, Türk Dünyası Araştırmaları, S: 83, İstanbul 1993, s.107132. KARAOĞLU, Ömer, XIX. Yüzyıl Osmanlı Sanayileşme Teşebbüsleri Ve Zeytinburnu Demir Fabrikası, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlaşmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1994. KARAVAR, Hilal, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İzmit Çuha Fabrikası 18441920, İzmit 2007. KEYDER, Çağlar, “Osmanlı İmparatorluğu’nda XVIII. Ve XIX. Yüzyıllarda İmalat Sanayii” Osmanlı C. III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999 KIRLI, Engin, Osmanlı Tekstil Sektöründe Meydana Gelen Gelişmeler Çerçevesinde Basma Fabrikası’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2015. KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri II (18381850), İstanbul 1977. MARTAL, Abdullah, “Osmanlı Sanayileşme Çabaları (XIX. Yüzyıl), Osmanlı, Ankara 1999. MC FARLANE, Charles,Turkey And Its Destiny, Volume II, London 1850. MÜLLER-WIENER; Wolfgang; “15-19. Yüzyılları Arasında İstanbul’da İmalathane ve Fabrikalar”, Osmanlılar ve Batı Teknolojisi Yeni Araştırmalar Yeni Görüşler, İstanbul 1992, s.53-120. QUATAERT, Donald; Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmparatorluğu (Ç: Tansel Güney), İletişim Yayınları, İstanbul 1999. ÖKÇÜN, Gündüz; Osmanlı Sanayi İstatistikleri 1913-1915, İstanbul 1983. ÖNSOY, Rıfat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1988. ÖZTÜRK, Nazif; “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sanayileşme Ve 1827’de Kurulan Vakıf İplik Fabrikası”, Vakıflar Dergisi (italik olmalı), S: 21, İstanbul 1990, s.23-80. ROSTOW, W. W. ; İktisadi Gelişmenin Merhaleleri (Çev: Erol Güngör), İstanbul 1970. SARC, Ömer Celal; “Tanzimat ve Sanayimiz”, Tanzimat I, 2. baskı, İstanbul 1999, s. 423-440. SARI, Tanju, Osmanlı İmparatorluğunda Sanayileşme Çerçevesinde İstanbul’daki Fabrikaların Oluşum ve Gelişimi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İktisat Tarihi Bilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2006. SEYİTDANLIOĞLU, M. "Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)" Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 28 (46), Ankara 2009, s. 53-69. UBICINI,M. A. , Osmanlı’da Modernleşme Sancısı(Çev. Cemal Aydın), Timaş Yayınları, İstanbul 1998.