KUTBÜDDÎN ŞÎRÂZÎ’NİN TANRI ANLAYIŞI

Yıl 2017, Sayı: 29, 113 - 142, 31.12.2017

Arife Ünal Süngü Ayşe Sıdıka Oktay

Öz

634 (1236) yılında İran’da doğan daha sonra Anadolu’ya gelerek müderrislik ve kadılık gibi çeşitli görevlerde bulunan Kutbüddîn Şîrâzî, Sühreverdî’nin Hikmetü’l İşrâk eserine şerh yazarak İran’da ve Osmanlı topraklarında İşrâkî düşüncenin devamını sağlamıştır. Şîrâzî, aynı zamanda İbn Sînâ geleneğine bağlı bir filozof olan Nasîreddin Tûsî’nin öğrencisidir. O, ilim dünyasında İşrâkî felsefe geleneğine mensup bir âlim olarak bilinse de görüşleri hem İbn Sînâ tarafından sistemleştirilen Meşşâî ekolün hem de Sühreverdî’nin sistemleştirdiği İşrakî ekolün izlerini taşımaktadır. Bu çalışmada İşrâkî felsefe geleneği içinde Kutbüddîn Şîrâzî’nin Tanrı hakkındaki görüşleri incelenerek Meşşâî ekolün temsilcilerinden Fârâbî, İbn Sînâ ve Gazzâlî gibi diğer filozofların konu hakkındaki temel düşünceleri ile mukayese edilmiş ve onun görüşlerindeki İşrakî ve Meşşâî etkiler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Sînâ, Sühreverdî, Kutbüddîn Şîrâzî, Tanrı, Nurul Envâr

Kaynakça

• Acar, Rahim, “Yaratan Bilmezse Kim Bilir? İbn Sînâ’ya Göre Allah’ın Cüz'îleri Bilmesi”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Sayı:13, 2005, ss. 99- 118.
• Acar, Rahim, “Allah’ın Cüz'îleri Bilmesi: Klasik İbn Sînâ Yorumunun Değerlendirilmesi”, Divan İlmî Araştırmalar, Sayı: 20, (2006/1), ss. 1-24.
• Altıntaş, Hayrani, İbn Sînâ Metafiziği, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1997.
• Altıntaş, Hayrani, “Fârâbî ve İbn Sînâ Düşüncelerinde Vâcibu’l Vücûd’un Nitelikleri”, Uluslararası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri, Elis Yay., ss. 193-198, Ankara 2005.
• Aristoteles, Metafizik, (trc. Ahmet Arslan), Sosyal Yay., İstanbul 2010.
• Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Yay., İzmir 2001.
• Aydınlı, Yaşar, Fârâbî’de Tanrı İnsan İlişkisi, İz yayıncılık, İstanbul 2000.
• Bayraktar, Mehmet, İslâm Düşüncesi Yazıları, Elis Yay., Ankara 2004.
• Bayraktar, Mehmet, “İbn Sînâ’da Varlık, Varoluşun Sebebi ve Varlığın Delili Olarak Aşk” İslâm Düşüncesi Yazıları (içinde).
• Beki, Münteha, “Mükemmellik ve Ontolojik Kanıt”, Dini Araştırmalar, C. 18, ss. 119-145, Temmuz-Aralık 2015.
• Bekiryazıcı, Eyüp, Şihâbeddin Sühreverdî’nin Felsefesinde Ontoloji Problemi, (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi SBE, Felsefe ve Din Bilimleri ABD, Erzurum 2005.
• Cihan, Ahmet Kamil, Sühreverdî’nin Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, Laçin Yay., Kayseri 2003.
• Çağrıcı, Mustafa, “Cömertlik” DİA, C. VIII, ss. 72-73, 1993.
• Demirli, Ekrem, İslâm Metafiziğinde Tanrı ve İnsan, İbnü’l-Arabî ve Vahdeti Vücût Geleneği, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2012.
• Ebu Reyyan, Muhammed Ali, Usûl el-Felsefet el İşrâkiyye, Kahire 1959.
• Erdem, Hüsameddin, İlkçağ Felsefe Tarihi, Hü-Er Yay., Konya 2014.
• Erdoğan, İsmail, “İşrâkî Düşüncede Türlerin Efendileri Meselesi”, Dinî Araştırmalar, C. VIII, Ankara 2005.
• Fârâbî, Uyûnu’l-Mesâil, es-Semeretü’l Merdıyye (içinde), nşr. Dietrici, London 1890; Felsefenin Temel Meseleleri, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, (trc. Mahmut Kaya), Klasik Yay., İstanbul 2010, ss. 117-126.
• Fârâbî, el-Medinetü’l Fâzıla, thk. Albert Nasri Nadir, Dârü'l-Meşrik, Beyrut 1985, (trc. Nafiz Danışman), el-Medinetü’l Fâzıla, MEB Yay., Ankara 2001.
• Gazzâlî, Mişkâtü’l Envâr, Nur Metafiziği, (trc. A. Cüneyd Köksal), Gelenek Yay., İstanbul 2004.
• Gölcük, Şerafeddin - Toprak Süleyman, Kelâm, Tekin Kitabevi, Konya 1998.
• İbn Sînâ, Dânişnâme-i Alâi, (trc. Murat Demirkol), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2013.
• İbn Sînâ, en-Necât, Felsefenin Temel Konuları, (trc. Kübra Şenel), Kabalcı Yay., İstanbul 2013.
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik, I (trc. Ekrem Demirli-Ömer Türker), Litera Yayıncılık İstanbul 2004.
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik, II (trc. Ekrem Demirli-Ömer Türker), Litera Yayıncılık İstanbul 2005.
• İbn Sînâ, el-İşârât ve’t-Tenbîhât, İşaretler ve Tembihler, (trc. Ali DurusoyMuhittin Macit-Ekrem Demirli), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
• İbn Sînâ, Risâle fi’l Mâhiyyeti’l Işk, (nşr. ve trc. Ahmed Ateş), İÜEF Yay., İstanbul 1953.
• Kutluer, İlhan, İbn Sînâ Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İz Yayıncılık İstanbul 2002.
• Kömürcü, Kamil, İşrâkî Düşüncede Mantığın Yeri, İlahiyat Yay., Ankara 2014.
• Kutbüddîn Şîrâzî, Dürretü’t Tâc, thk. Seyyid Muhammed Meşkeve, 2. bs, Tahran 1986.
• Kutbüddîn Şîrâzî, Şerhu Hikmeti’l İşrâk, nşr. Abdullah Nûrânî, Mehdi Muhakkık. Müessese-i Mütâlaât-ı İslâmî Danişgâh-ı McGill, Tahran 2002.
• Platon, Devlet, (trc. Sabahattin Eyyüpoğlu-M. Ali Cimcöz), Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul 2014.
• Platon, Timaios, (trc. Furkan Akderin), Say Yay., İstanbul 2015.
• Sevil, Ekrem, Platon’un Tanrı Anlayışı, Birey Yay., İstanbul 2007.
• Sözen, Kemal, “Fârâbî Ontolojisinde Tanrı'nın Niteliklerine İlişkin Yaklaşımların Türk-İslâm Düşüncesindeki Etkileri” Uluslararası
• Türk Dünyasının İslâmiyet’e Katkıları Sempozyumu Bildirileri, Fakülte Kitabevi, ss. 467-475, Isparta 2007.
• Sühreverdî, Hikmetü’l İşrâk, Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâk içinde, tashih ve mukaddime Henry Corbin, Seyyid Hüseyin Nasr, Necefkulî Habîbî, C. II, Müessese-i Mutala’ât ve Tahkîkât-ı Ferhengî, Tahran 1375.
• Sühreverdî, İşrâk Felsefesi, (trc. Tahir Uluç), İz Yayıncılık İstanbul 2009.
• Sühreverdî, İşrâk Felsefesi, (trc. Eyüp Bekir Yazıcı), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2015.
• Turgut, Ali Kürşat, “Meşşâî Felsefesinde Allah’ın Sıfatları Meselesi” UÜİF Dergisi, Cilt: 21, sy. 2, ss. 1-21, 2012.
• Terkan, Fehrullah, “İbn Sînâ Zorunlu Varlık’ın Cüz’iyyatı Bildiğini Tutarlı Olarak İddia Edebilir mi?”, Uluslararası İbn Sînâ SempozyumuBildiriler, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, c. I, İstanbul 2008.
• Uluç, Tahir, “Tanrı’nın Bilgisi Konusunda Sühreverdî’nin İbn Sînâ’yı Eleştirisi, Sühreverdî ve İşrâk Felsefesi ( içinde), Otto Yay., ss. 115- 134, Ankara 2014.
• Vural, Mehmet, İslâm Felsefesi Sözlüğü, Elis Yay., Ankara 2011.
• Yenen, Halide, “Sühreverdî Epistomolojisinde Huzûrî Bilgi”, Sühreverdî ve İşrâk Felsefesi (içinde), Otto Yay., Ankara 2014.