VERİ ZARFLAMA ANALİZİYLE KAMU HASTANELERİ BİRLİKLERİNDE VERİMLİLİK ANALİZİ

Yıl 2017, Sayı: 29, 265 - 286, 31.12.2017

Osman Şenol , Mehmet Gençtürk

Öz

Sağlık hizmetleri; toplum yaşamını doğrudan etkileyen, yüksek istihdam alanını bünyesinde barındıran ve yüksek teknolojik yatırımları olan ekonomik alanların başında gelmektedir. Sağlık hizmeti piyasasında şiddetli bir rekabet yaşanmaktadır. Değişimin çok hızlı şekilde gerçekleştiği bu rekabet ortamında sağlık kuruluşları faaliyetlerini sürdürmeye çalışmaktadırlar. Pek çok sorunla baş ederek daha kaliteli ve verimli hizmet sunmaya çalışan kamu sağlık kuruluşlarına sürekli olarak reform yapılmaktadır. Kamu sağlık kuruluşları rakip özel sağlık kuruluşlarının performansına yetişmeye çalışmakta ve en çok eksik olduğu yetişmiş insan kaynağı ve ölçülebilir performans kriterlerini tamamlamaya çalışmaktadır. Bu nedenle kamu kaynaklarını kullanan sağlık kuruluşlarının performanslarını ölçerek verimlilik düzeylerini belirlemek kaçınılmaz olmuştur. Bu çalışmada, çok sayıda girdi ve çıktı değişkeninin bulunmasından dolayı karar verme birimlerinin etkinliklerinin ölçülmesinin güç olduğu durumlarda kullanılan veri zarflama analiz (VZA) tekniği kullanılmıştır. Çalışma, kamu hastaneler birliği altında yeni bir yapılanmaya geçen kamu sağlık kuruluşlarının birlik bazında performanslarını ölçerek verimlilik düzeylerini saptama amacıyla yapılmıştır. Analiz sonucunda verimli ve verimsiz çıkan kamu hastane birliklerinin girdi çıktı değişkenleri incelenerek, verimsiz çıkanların verimsizlik nedenleri tespit edilmiştir. Veriler, çıktı yönelimli VZA modelleri kullanılarak EMS (Efficiency Measurement System) programıyla analiz edilmiştir. Karar birimi olarak 80 tane ilin kamu hastaneleri birliği alınmıştır. Girdi değişkeni olarak yatak sayısı, hekim sayısı, hemşire ve ebe sayısı kullanılmıştır. Çıktı değişkeni olarak poliklinik muayene sayısı, acil muayene sayısı, A grubu ameliyat sayısı, B grubu ameliyat sayısı, C grubu ameliyat sayısı, yatan hasta sayısı değişkenleri kullanılmıştır. Çalışma sonucunda 80 tane kamu hastane birliğinden 20 tane (%25) CCR tekniğine göre, 31 tane (%38) BCC tekniğine göre verimli bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Verimlilik, Sağlık Hizmeti, Performans, Kamu Hastane Birlikleri

Kaynakça

• Akgül, A., (2005), Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri, 3. Baskı, Ankara: Yüksek Öğretim Kurulu Matbaası.
• Charnes, A., Cooper, W., Lewin, A.Y. and Seifard, L.M., (1995), DEA, Theory, Methodogy and Applications, 2nd Edition, London: Paperback.
• Çakmak, M., Öktem, M. ve Ömürgönülşen, U., (2009), “Türk Kamu Hastanelerinde Teknik Verimlilik Sorunu: Veri Zarflama Analizi Tekniği ile Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Kadın Doğum Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Ölçülmesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(1):1-36.
• Çetin, C. ve Mutlu, E., (2011), Temel İşletmeciliğe Giriş, 3. Baskı, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Dikmetaş, E., (2008), “Sağlık Kurumlarında Verimlilik ve Veri Zarflama Analizi”, Verimlilik Dergisi, 2008(1), 55-77.
• Eren, E., (2001), Yönetim ve Organizasyon, 3.Baskı, İstanbul, Beta Yayınları. Gülcü, A., Coşkun, A., Yeşilyurt, C., Coşkun, C.S. ve Esener, T., (2004), “Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nin Veri Zarflama Analiz Yöntemiyle Göreceli Etkinlik Analizi”, C.Ü. İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 5(2):87-104.
• Gülcü, A., Özkan, Ş. ve Tutar, H., (2004), “Devlet Hastanelerinin 1998-2001 Yılları Arası Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Görece Verimlilik Analizi: Yönetim ve Organizasyon İlkeleri Açısından Bir Değerlendirme”, İktisadi İdari Bilimler Dergisi,18(3-4): 397-421.
• Güleş, H. K., Öğüt, A. ve Özata, M., (2007), Sağlık İşletmelerinde Örgütsel Etkinliğin Artırılmasına Yönelik Veri Zarflama Analizine Dayalı bir Uygulama, TSA Dergisi, 11(1):69-82.
• Günay, M., (2010), Üniversite Hastanelerinin 2008 Yılı Verimlilik ve Etkinlik Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Sivas.
• Karahan, A. ve Özgür, E., (2009), Hastanelerde Performans Yönetim Sistemi ve Veri Zarflama Analizi, 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kavuncubaşı, Ş. ve Yıldırım, S., (2010), Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, 2. Baskı, Ankara:Siyasal Kitapevi.
• Kerr, C.A., Glass, J.C., McCallion, M.G. and McKillop, D.G., (1999), “BestPractice Measures of Resource Utilization for Hospitals: A Useful Complement in Performance Assessment”, Public Administration, 77(3):639–650.
• Kısaer, H. (1991) Hastanelerde Maliyet-Etkinlik ve Performans Analizi, 1. Verimlilik Kongresi Bildirileri, Ankara.
• Kula, V. ve Özdemir, L., (2007), “Çimento Sektöründe Göreceli Etkinsizlik Alanlarının Veri Zarflama Analiz Yöntemi İle Tespiti, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1):55-70.
• Kutlar, A. ve Kartal, M., (2004), “Cumhuriyet Üniversitesinin Verimlilik Analizi: Fakülteler Düzeyinde Veri Zarflama Yöntemiyle Bir Uygulama”, Kocaeli Üniversitesi SBE Dergisi, 8(2):49–75.
• Levin, J. and Fox, J. A., (1988), Elementary Statistics in Social Research, 4. Baskı, New York: Pearson Yayınları.
• Özdemir, G., (2009), “Performans Değerlendirme, Verimlilik ve Çalışma Hayatına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Enstitü İlişkileri ve İnsan Kaynakları Anabilim Dalı, İstanbul.
• Özsever, Ç., Gençoğlu, T., Erginel, N., (2009), “İşgücü Verimlilik Takibi İçin Sistem Tasarımı ve Karar Destek Modelinin Geliştirilmesi”, Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, 18(2):45-58.
• Parkan, Ç., and Ming-Lu, W., (1999), “Measurement of The Performance of an Investment Bank Using The Operational Competitiveness Rating Procedure”, The Int Journal of Management Science, 4(27): 201-217.
• Sabuncuoğlu, Z., Tokol, T., (2001), İşletme, 1. Baskı, Bursa, Ezgi Yayınları.
• Sherman, D.H., (1984), “Hospital Rfficiency Measurement and Evaluation: Emprical Test Of New Technique”, Medikal Care, 22(10):922-938.
• Sovlati, T., (2001), Establishing The 'Practical Frontier' in Data Envelopment Analysis,
• Şahin, İ., (1998), Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırmalı Verimlilik Analizi: Veri Zarflama Analizine Dayalı Bir Uygulama, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, İ., (1999), “Sağlık Kurumlarında Göreceli Verimlilik ölçümü: Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırılmalı Verimlilik Analizi”, Amme İdaresi Dergisi, 32(2):123-145.
• Şahin, İ., (2009), “Sağlık Bakanlığı Genel Hastaneleri ve Sağlık Bakanlığına Devredilen SSK Genel Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Karşılaştırılmalı Analizi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(1):1- 48.
• Tarım, Ş.A., (2001), Veri Zarflama Analizi: Matematiksel Programlama Tabanlı Göreli Etkinlik Ölçüm Yaklaşımı, 3. Baskı, Ankara: Sayıştay Yayınları.
• Tayyar, P., (1998), Sanayi İşletmelerinde Üretim Kayıplarının (Fire, Atık, Kusurlu Mamul ve Bozuk Mamul) Verimlilik Acısından Kontrolü ve Bir Uygulama: Çanakkale Seramik Fabrikaları A.S.’de Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Ulufer, S., (2001), Özel Sermayeli Türk Ticaret Bankalarının Etkinlik Analizi, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Ankara.
• Yiğit, V. Ve Ağırbaş, İ., (2004), “Hastane İşletmelerinde Kapasite Kullanım Oranının Maliyetlere Etkisi: Sağlık Bakanlığı Tokat Kadın Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesinde Bir Uygulama”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 7 (2), 141-162.
• Yoluk, M., (2010), Hastane Performansının Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yükçü, S. ve Atağan, G., (2009), “Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık”, Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 23(4):1-24.