ÇEVRİMİÇİ BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ DERSİNİN YÜKSEK LİSANS ÖĞRENİMİ GÖREN PSİKOLOG ve PSİKOLOJİK DANIŞMANLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 42, 295 - 315, 30.04.2022

Petek Bilim , Mehmet Bilgin

Öz

Bilişsel davranışçı terapi (BDT) psikoterapide kullanılan en yaygın yaklaşımlardan biridir. Davranışçılığın bulguları klinik uygulamalarda öğrenme ilkelerine evrilmiş, bilişsel kuramlarla oldukça etkili hale gelmiştir. Böylece davranışçılık ve bilişsel kuram bir araya gelmiştir. BDT sorun çözme ve eylem yönelimli bir psikoterapötik müdahaledir. BDT, çeşitli bilişsel, davranışsal ve duygu odaklı teknikleri birleştiren bir müdahale ailesini ifade etmektedir. BDT’de tedavinin asıl amacı semptomların ve bozukluğun hafifletilmesidir. Hedefe ulaşmak için hasta, uyumsuz bilişlerin geçerliliğini test etmek, sorgulamak ve uyumsuz davranış kalıplarını değiştirmek için iş birliğine dayalı bir problem çözme sürecinde aktif bir katılımcı haline gelmektedir. Bilişsel davranışçı terapilerin duygu, düşünce ve davranışlar üzerinde olumlu etkisi gösterilmiştir fakat bilgi verilen eğitimlerin duygu, düşünce ve davranışlar üzerindeki etkisi farklılık göstermektedir. Bu çalışmada çevrimiçi bilişsel davranışçı terapi dersinin psikoloji anabilim dalında yüksek lisans yapan psikologlar ve psikolojik danışmanların fonksiyonel olmayan tutumları, olumsuz otomatik düşünceleri ve bilişsel duygu düzenlemeleri üzerindeki etkileri kontrol grubuyla karşılaştırmalı olarak ön test, son test ve izleme testleriyle ölçülmüştür. Araştırma bulguları, çevrimiçi bilişsel davranışçı terapi dersinin fonksiyonel olmayan tutumlar ve olumsuz otomatik düşünceler üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı yönündedir. Bilişsel duygu düzenleme ise hem deney grubunda hem de kontrol grubunda anlamlı farklılık göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

bilişsel davranışçı terapi, fonksiyonel olmayan tutumlar, olumsuz otomatik düşünceler, bilişsel duygu düzenleme

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Artıran, M. ve Şeker, A. (2020). Otomatik düşünceleri̇n yordayıcılığı: Umut ve umutsuzluk farkı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (73), 0–3. doi:10.17755/esosder.488733
• Aydın, G., ve Aydın, O. (1990). Otomatik düşünceler ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Psikoloji dergisi. 7(24), 51-55.
• Ayhan, D. ve Öz H.S. (2020). Hemşirelik öğrencilerinin olumsuz otomatik düşünceleri ve atılganlık düzeyleri arasındaki ilişki. Ekev Akademi Dergisi, 24(84), 311-323.
• Bal, F. ve Alkoç, D. (2020). Aleksitimik belirtilerin yordanmasında olumsuz otomatik düşünceler ve ruminasyonun rolünün incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 1–1. doi:10.26466/opus.672792
• Bengisoy, A., Özdemir, M. B., Erkıvanç, F., Şahin, S. ve İskifoğlu, T. Ç. (2019). Bilişsel davranışcı terapi kullanılarak yapılan araştırma makalelerinin içerik analizi 1997-2018. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 745–793.
• Çalıkuşu, H. (2020). Ergenlerde özgüven i̇le olumsuz otomati̇k düşünceler arasindaki̇ i̇li̇şki̇ni̇n i̇ncelenmesi̇. Ekev Akademi Dergisi, 24(83), 491-508.
• Devezer, C. ve Yılmaz, O. (2019). Bilişsel davranışçı grupla psikolojik danışmanın otomatik düşünceler ve fonksiyonel olmayan tutumlara etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6(2), 13-31.
• Duran, S., Karadaş, A. ve Kaynak, S. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin olumsuz otomatik düşünceleri ve akademik başarıları arasındaki ilişki. Kocaeli Tıp Dergisi, 6(2), 30–37.
• Eminoğlu, Z. ve Erden, S. (2020). Bilişsel davranışçı temelli psiko-eğitim programının psikolojik dayanıklılık ve duygu düzenleme üzerindeki etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 1–1. doi:10.26466/opus.626228
• Garnefski, N., Kraaij, V. ve Spinhoven, P. (2001). Negative life events, cognitive emotion regulation and emotional problems. Personality and Individual Differences, 30(8), 1311–1327. doi:10.1016/S0191-8869(00)00113-6
• Gözün Ö. ve Yıkmış A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 65–82.
• Güneri, E. ve Demirci, O. O. (2020). Bilişsel esnekli̇ği̇n bi̇li̇şsel duygu düzenleme üzeri̇ndeki etki̇si̇. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 651–684. doi:10.21550/sosbilder.624377
• Gürgân, U. ve Sezer F. (2017). Aile danışmanlığı eğitiminin özsaygı ve fonksiyonel olmayan tutumlara etkisi. Education Sciences 12(3), 94-106.
• Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J. J., Sawyer, A. T. ve Fang, A. (2012, 31 Temmuz). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research. Springer New York LLC. doi:10.1007/s10608-012-9476-1
• Kaczkurkin, A. N. ve Foa, E. B. (2015). Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: An update on the empirical evidence. Dialogues in Clinical Neuroscience, 17(3), 337–346. doi:10.31887/dcns.2015.17.3/akaczkurkin
• Leblebicioğlu, M. (2018). Algılanan stres, bilişsel duygu düzenleme stratejileri ve yeme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Oflaz, F. ve Demiralp, M. (2007). Bilişsel-davranışçı terapi teknikleri ve psikiyatri hemşireliği uygulaması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8, 132–9. Onat, O. (2013). Adaptation of cognitive emotion regulation questionnaire to Turkish: Validity and reliability studies. Eğitim Bilimleri Dergisi, 31(31), 123–143. doi:10.15285/ebd.13229
• Özdel, K., (2015). Dünden bugüne bilişsel davranışçı terapiler : Teori ve uygulama. Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 8(2), 10-20.
• Pelen, K., ve Günay, O. (2013). İlköğretim okulu öğrencilerine verilen sağlık eğitiminin öğrencilerin bilgi , tutum ve davranışlarına etkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences), 22(1), 52–63.
• Saki V. (2018). PDR lisans eğitiminin psikolojik danışman adaylarının değer yargıları, empatik eğilimleri ve fonksiyonel düşünceleri üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Şahin, N. H., & Şahin, N. (1992). Reliability and validity of the Turkish version of the automatic thoughts questionnaire. Journal of clinical psychology, 48(3), 334-340.
• Şahin, N. H. ve Batıgün, A. D. (2016). Fonksiyonel olmayan tutumlar ölçeği kısa formu (FOTÖ-17) uyarlama çalışması. Türk Psikoloji Yazilari, 19(38), 91–102.
• Türkçapar, M. H. ve Sargın, A. E. (2012). Bilişsel davranışçı psikoterapiler : Tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 7–14.
• Wenzel, A. (2017, 1 Aralık). Basic strategies of cognitive behavioral therapy. Psychiatric Clinics of North America. W.B. Saunders. doi:10.1016/j.psc.2017.07.001
• Yıldız, M. ve Aslan, M. (2017). Üniversite öğrencilerinde bilişsel davranışçı grupla psikolojik danışmanın depresif belirtilere etkisi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi 2(1), 38-48.
• Yıldız, M. (2017). Ergenlerde olumsuz otomatik düşüncelerin sosyal becerilere etkisi. International Journal of Contemporary Educational Studies, 3(1), 3.
• Yıldız, M. (2017). Üniversite öğrencilerinde fonksiyonel olmayan tutumların ve olumsuz otomatik düşüncelerin depresyona etkisi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD), 1(1), 1-7.
• Zeman, H. Ö., Söyler, H. Ç. ve Altintoprak, A. E. (2019). Madde kullanım geçmişli bireylerin olumsuz otomatik düşünceleri ve öğrenilmiş çaresizlik örüntülerinin incelenmesi. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry and Psychology, 1(1), 22–30. doi:10.35365/ctjpp.19.1.03