TOP u TÜFENGE KARŞI SİHR ü VEFK: III. MUSTAFA'NIN AK BÜYÜLERİ ve PADİŞAHI BÜYÜYE SEVK EDEN PSİKOLOJİK SEBEPLER

Yıl 2022, Sayı: 43, 429 - 455, 31.08.2022

Hakan Yıldız Elif Yöyen

Öz

XVIII. yüzyıl ortalarında Osmanlı tahtında bulunan III. Mustafa, özellikle Avrupa askerî bilgi ve teknolojisini Osmanlı ordusuna kazandırma adına yaptığı düzenlemelerle dikkat çeken bir padişahtır. Ancak şehzadeliği ve saltanatı boyunca metafizik çarelere başvurması, pozitif bilim ve teknolojiye gösterdiği itibarın aslında kökten çözüme değil, günü kurtarmaya yönelik olduğunu gösterir. Araştırmamızda, III. Mustafa'nın 1768-1774 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Fokşan 'daki barış görüşmelerine hangi amaçla büyüler gönderdiği ve madde dünyası ile madde ötesi âlemi kendi gerçekliğinde neden birlikte var etme çabasında olduğu sorularının cevabı aranmıştır. Bu bağlamda, öncelikle barış müzakerelerine katılan Rus elçileri Osmanlı Devleti lehine barışa ikna edebilmek için padişahın Osmanlı temsilcilerinden Yasinîzâde Osman Efendi'ye gönderdiği vefklerin çözümlemesi yapılarak, büyülerin muhatapları ve hazırlanma amacı ortaya konulmuştur. Daha sonra III. Mustafa'nın siyaset ve diplomasi yöntemleri yerine fizik ötesi âlemin gizemli güçlerinden medet uman büyü müdahalesinin sebepleri, onun karakter özelliklerine dayanan psikolojik bir analizle açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

III. Mustafa, büyü, vefk, Yasinîzade Osman Efendi, psikolojik değerlendirme

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. (2018). Târîh-i cevdet, I. (M. İpşirli, Haz.) Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmed Resmî Efendi. Hulâsatü'l-İꜥtibâr. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi, no. 2256.
• Akbulut-Kadıoğlu, C. vd. (2018). Atama bekleyen öğretmenlerin mesleğe yönelik tutumları üzerine nitel bir çalışma. Harran Education Journal 3/1: 1-23.
• Aker, A. T. (2012). Temel sağlık hizmetlerinde ruhsal travmaya yaklaşım. Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). DSM-5 Tanı ölçütleri el kitabı. (E. Köroğlu, Çev.) Hekimler Yayın Birliği.
• Aranson, E. vd. (2012). Sosyal psikoloji. (O. Gündüz, Çev.) Kaknüs Yayınları.
• Arğın, E. (2018). İnternet reklamlarına karşı tutumun belirleyicileri: otomobil reklamları örneği". Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 1/1: 147-165.
• Ateş, S. (1989). Kur'ân-ı kerim ve yüce meâli. Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Baycar, A. (2004). Osmanlı-Rus İlişkileri Tarihi-Ahmed Câvid Bey'in Müntehabâtı. Yeditepe Yayınları.
• Baykal, B. S. (1979). Mustafa III. TDV İslâm Ansiklopedisi 8, 700-708.
• Beydilli, K. (2006). Mustafa III. TDV İslâm Ansiklopedisi 31, 280-283.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik psikoloji biliminin insan doğasına dair söyledikleri. (İ. Deniz ve E. Sarıoğlu, Çev.) Kaknüs Yayınları.
• Ceyhan, S. (2010). Şemsü'l-maârif. TDV İslâm Ansiklopedisi 38, 531-535.
• Çalışkan, S. (2000). Vekāyi-nüvis enverî sadullah efendi ve tarihi'nin 1. cildinin metin ve tahlili (1182-1188/1768-1774), (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Çelebi, İ. (2012). Vefk, TDV İslâm Ansiklopedisi 42, 605-607.
• Ekinci, M. (02.06.2020). Telefonla kişisel görüşme ve yazılı mesaj.
• Fehd, T. (2000). İlm-i ahkâm-ı nücûm. TDV İslâm Ansiklopedisi 20, 124-126.
• Gönel, H. (2013). Yıkılupdur bu cihân ve altı nazîre. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/28, 118-128.
• Hammer, J. V. (1998). Büyük osmanlı tarihi. (V. Bürün ve R. Özdek, Çev.) Üçdal Neşriyat.
• Kırkoğlu, H. R. (2017). Sultan ve müneccimi-18. yüzyıl osmanlı sarayında ilm-i nücûm. (S. Özen, Çev.) Doğan Kitap.
• Kısa, B. (2021, Mayıs 7). Havâss'ın Derinlikleri, 1. Kitap. https://kupdf.net/download/blent-ksa-havassin-derinlikleri_59787eefdc0d601a1f043378_pdf
• Laukkanen, E. (2019). Psychiatric nursing staffs’ attitudes towards the use of containment methods in psychiatric inpatient care: an integrative review. International Journal of Mental Health Nursing 28/2, 390-406.
• Marhamah, A. (2018). Teachers’ attitude and instructional support for students with special educational needs in inclusive primary schools. Taylor & Francis Group.
• Mütercim Âsım Efendi (2014). El-okyânûsu'l-basît fî tercemeti'l-kâmûsi'l-muhît-kâmûsu'l-muhît tercümesi 5. (M. Koç ve E. Tanrıverdi, Haz.) Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Netzer, L. vd. (2018). Evaluations of emotions: distinguishing between affective, behavioral and cognitive components. Personality and Individual Differences, 13-24.
• Öz, T. (1942). Yerköy mükâlemelerinde murahhaslar için gönderilen büyüler. Tarih Vesikaları II/8, 101-103.
• Özyürek, A. (2018). Anne-baba çocuk yetiştirme tutumları ve üç farklı ölçek geliştirme çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 22/2, 659-676.
• Tezcan, H. (2011). Topkapı sarayı müzesi koleksiyonundan tılsımlı gömlekler. Timaş Yayınları.
• Tietze, A. (2009). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, 2. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Tikkanen, A. (2020, Nisan 21). Focşani. Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Focsani
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi. Enderûn, no. 3809-2/2, 2/3, 19a=655.
• Triester-Eftar, D. (2019). How psychology might alleviate violence in queues: perceived future wait and perceived load moderate violence against service providers. Israel National Institute for Health Policy Research 1/18: 1-18.
• Vâsıf Ahmed Efendi (1219). Mehâsinü'l-âsâr ve hakâ'ikü'l-ahbâr I-II. Matbaꜥa-i Âmire.
• Yıldız, H. (2020, Nisan). Göynüklü ahmed efendinin mecmuası. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26 (48), 243-272. https://doi.org/10.21563/sutad.858085