YEREL KALKINMADA İZMİR TARIM MODELİ’NİN GENEL BİR DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2022, Sayı: 43, 79 - 111, 31.08.2022

Fatih Çelik

Öz

Yerel kalkınma, yerel aktörlerin işbirliğinde mevcut potansiyelin harekete geçirilmesi şeklinde tanımlanabilir. Yerel aktörlerden başlıcası, yerel yönetimler, kalkınma ajansı, kooperatifler, üniversiteler gibi kamu, özel ve sivil kurumlardır. Söz konusu yerel aktörler, yerel kalkınmada yönetişim yaklaşımı temelinde faaliyette bulunmaktadır. Yerel aktörlerden kamu otoriteleri, yerel kalkınmayı hızlandırmak üzere kimi araçlar aracılığıyla “müdahale” etmektedir. Kamu müdahalesi, etkinlik, etki, sürdürülebilirlik gibi kimi kriterler çerçevesinde değerlendirilmektedir.
İzmir’in mevcut potansiyelini geliştirmek ve harekete geçirmek üzere 2000’li yıllarda İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin öncülüğünde bir yerelden kalkınma modeli (İzmir Modeli) geliştirilmiştir. İzmir Modeli, İzmir Tarım Modeli ve İzmir Tarım Dışı Model şeklinde iki alt modelden oluşmuştur. İzmir Tarım Modeli’nin temeli, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Tire Süt Kooperatifi ile yaptığı söşleşmeli üretim işbirliğine dayanır. Bu işbirliğinin başarısı üzerine model, diğer tarımsal kooperatiflerin eklenmesiyle genişlemiştir.
Bu çalışmada, İzmir Tarım Modeli başlıca aktörleri ve araçları itibariyle nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği ile incelenmiştir. Ayrıca İzmir Tarım Modeli, yönetişim yaklaşımı ve kamu müdahalesini değerlendirme kriterleri çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yapılan analizle İzmir Tarım Modeli kapsamında yürütülen faaliyetlerin, bir “model”den ziyade “örnek” çalışmalar olduğu kanaatine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yerel Kalkınma, İzmir Modeli, İzmir Tarım Modeli, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Kaynakça

• Akci, A. (2015). Kırsal Kalkınma İçin Bir Model Önerisi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Avcan, A. R. (2017a). Tarım Hizmetlerinin Yerel Kalkınma Modeli Olabilmesi... (1). (29.04.2017).
• Tarım Hizmetlerinin Yerel Kalkınma Modeli Olabilmesi... (2). (02.05.2017).
• Tarım Hizmetlerinin Yerel Kalkınma Modeli Olabilmesi... (3). (04.05.2017).
• Tarım Hizmetlerinin Yerel Kalkınma Modeli Olabilmesi... (4). (08.05.2017).
• Tarım Hizmetlerinin Yerel Kalkınma Modeli Olabilmesi... (5). (10.05.2017).
• Tarım Hizmetlerinin Yerel Kalkınma Modeli Olabilmesi... (6). (14.05.2017). https://kentstratejileri.com/tag/tarimsal-kalkinma/ (Erişim Tarihi: 09.05.2021).
• Avcan, A. R. (2017b). Model mi, Örnek mi Yoksa Yöntem mi? (1). (14.07.2017).
• Model mi, Örnek mi Yoksa Yöntem mi? (2). (17.07.2017).
• Model mi, Örnek mi Yoksa Yöntem mi? (3). (24.07.2017). https://kentstratejileri.com/tag/tarimsal-kalkinma/ (Erişim Tarihi: 09.05.2021).
• Avcan, A. R. (2020). İşbirliği; Ama Kimlerle ve Nasıl? (07.10.2020). https://kentstratejileri.com/tag/tarimsal-kalkinma/ (Erişim Tarihi: 09.05.2021).
• Balkır, C. (2018). İzmir Büyükşehir Belediyesinin Sivil Toplum Kuruluşları ve Demokratik Kitle Örgütleri ile İlişki Kurma Biçimi. İzmir Modeli Çalışmaları V. Kitap, İzmir, 93-140.
• CEC (Commission Of The European Communities). (2001). European Governance: A White Paper, COM (2001), Brussels, 35 p.
• Çelik, F. (2018a). İzmir Kalkınma Ajansı Örneğinde Kalkınma Kurulu’nun Yönetişim Yaklaşımı İle Analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2), 364-386.
• Çelik, F. (2018b). Shannon Kalkınma Ajansı’nın (İrlanda) Yenilikçilik Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 14-36.
• Çelik, F. (2019a). Entegre Nehir Havzasını Yönetme Deneyimlerinin Karşılaştırmalı Analizi: ABD ve Türkiye Örnekleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (28), 218-242.
• Çelik, F. (2019b). Yerel Kalkınmada Teknopark Modeli: Emilia-Romagna (İtalya) ve Shannon (İrlanda) Bölgeleri Örnekleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (4), 1112-1129.
• Çelik, F. (2019c). Emilia-Romagna Bölgesi’ne (İtalya) Özgü Ekonomik Kalkınma Modeli: Emilian Modeli. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2), 45-55.
• Çelik, F. (2019d). Styria Kalkınma Ajansı’nın (SFG) Yenilikçilik Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 74 (3), 875-893.
• Çelik, F. (2020). Styria Bölgesi (Avusturya) Yenilik Sistemi’nin Genel Bir Değerlendirmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 81-96.
• Çelik Efşan, N. ve Yılmaz, V. (2021). Yerel Yönetim Birimi Olarak Belediyelerin Kentlerin Yerel Kalkınmasındaki Etkilerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir İnceleme. Akademik İzdüşüm Dergisi, 6 (1), 96-113.
• Çetin, Z. Ö. (2014). The Social Democratic Municipalism in Turkey: The Metropolitan Municipal Case of Ankara. International Journal of Liberal Arts and Social Science, 2 (7), 129-143.
• Ersayın, Z. (2012). Kamu Müdahalelerinde Katkısallığın Değerlendirilmesi: Çukurova ve İzmir Kalkınma Ajansları KOBİ Destekleri Örneği, Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezi.
• Esen, O. (2018). Yerel Kalkınmanın Odağında Mali Yönetim Stratejisi. İzmir Modeli Çalışmaları II. Kitap, İzmir, 120-205.
• EURADA (1999). Creation, Development and Management of RDAs. Does it have to be so difficult?
• Göymen, K. (2004). Yerel Kalkınma Önderi ve Paydaşı Olarak Belediyeler. Yerel Kalkınmada Belediyelerin Rolü. Uluslararası Sempozyum Kitabı, Pendik Belediyesi Kültür Yayınları, 21-31.
• Göymen, K. (2018). Katılım ve Yönetime İlişkin İzmir Büyükşehir Belediyesi Uygulamaları. İzmir Modeli Çalışmaları I. Kitap, İzmir, 97-102.
• Gümüşoğlu, Ş., Kellevezir, I. ve Gümüşoğlu N. H. (2020). Yerel Yönetimlerin Tarımsal Politikalarının Ekonomik Kalkınmaya Etkisi ve Dijital Teknoloji Destekli Bir Model Önerisi. İzmir İktisat Dergisi. 35 (1), 647-660.
• HacıSüleyman, D. (2019). Bölgesel Kalkınmada Yerel Yönetimler ve Kooperatifçilik Politikalarının Rolü: Tire Süt Kooperatifi Örneği. YüksekLisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ildırar, M. (2004). Bölgesel Kalkınma ve Gelişme Stratejileri. Ankara: Nobel Yayını, 250 s.
• İBB (İzmir Büyükşehir Belediyesi) (2015). Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi. İzmir, 421 s.
• İBB (2016). Küçük Menderes Havzası Sürdürülebilir Kalkınma ve Yaşam Stratejisi. İzmir, 396 s.
• İTOM (İzmir Tarım ve Orman Müdürlüğü) (2019). Brifing.
• İZKA (İzmir Kalkınma Ajansı) (2012). 2011 Faaliyet Raporu. 114 s.
• İZKA (2014). Yarımada Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi. 283 s.
• Kaşdoğan, D. ve Barbak, A. (2019). İzmir Büyükşehir Belediyesinin Yerel Yönetim Modelinde Katılımcılık ve Yönetişim: Körfez Projeleri Üzerinden Bir İnceleme. IV. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, 363-383.
• Meydan, M. C. (2014). Kalkınma Ajansları Desteklerinin Değerlendirilmesi: Karşıt Durum Etki Değerlendirme Örneği, Kalkınma Bakanlığı Uzmanlık Tezi.
• OECD (1991). Principles for Evaluation of Development Assistance.
• OECD (2006). The New Rural Paradigm- Policies And Governance.
• OECD (2010). Evaluation in Development Agencies. Better Aid.
• OECD (2015). Local Economic Leadership. Paris.
• Özdemir, D. (2017). Kırsal Kalkınma Politikalarında Yönetişimin Değişen Rolü: Merkez Tabanlı Kalkınmadan Yerel Tabanlı Kalkınmaya Geçiş. Disiplinlerarası Bakış Açısı İle Yönetişim. Gazi Kitapevi, 109-129.
• Özden, F. ve Olgun, F. A. (2017). Kırsal Kalkınmada Yerel Yönetimler ile Üretici Örgütlerinin İşbirliği Olanakları Üzerine Bir İnceleme: İzmir İli Örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 52, 257-283.
• Özelçi Eceral, T. (2018). İzmir Büyükşehir Belediyesi İmar Uygulamaları. İzmir Modeli Çalışmaları IV. Kitap, 18-55.
• Özışık, U. (2015). Kent-Bölge Kavramı Işığında Türkiye’de Büyükşehir Belediye Sisteminde Değişim ve Kalkınma Ajansları: Yerel Öl¬çekte Mekânın ve Yönetişimin Yeniden Tanımlanması. Akademik İncelemeler Dergisi, 10 (1), 313-342.
• Özkan, H., Kırdaş, E. K. ve Koç, T. (2012). Yoksulluk Sorununu Görmeyen Bir Kalkınma Modeli Olarak Yönetişimci Kalkınma: Adana Örneği, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 67 (4): 89-124.
• Pugliese, P. (2001). Organic Farming and Sustainable Rural Development: A Multifaceted and Promising Convergence. Sociologia Ruralis, 41 (1): 112-130.
• TCKB (Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı) (2017). Kalkınma Ajansları 2016 Yılı Genel Faaliyet Raporu. Ankara, 174 s.
• TCKB (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• Tekeli, İ. (2017). İzmir İli/Kenti İçin Bir Tarımsal Gelişme ve Yerleşme Stratejisi. Akdeniz Akademisi.
• Tekeli, İ. (2018a). İzmir Belediyeciliğinde 2004-2018 Dönemi’nin Öyküsü. Akdeniz Akademisi, 144 s.
• Tekeli, İ. (2018b). İzmir Modeli: İzmir İli İçin Demokratik Bir Belediyecilik Modeli Önerisi. Akdeniz Akademisi, 127 s.
• Uysal, Y. (2018a). Yerel Odaklı Kalkınma Yerel Kalkınmaya Verilen Önem (Tarım). İzmir Modeli Çalışmaları III. Kitap, İzmir, 24-96.
• Uysal, Y. (2018b). Yerel Kalkınmaya Verilen Önem (Tarım Dışı). İzmir Modeli Çalışmaları III. Kitap, İzmir, 99-164.
• Velibeyoğlu, K. (2018). Havza Esaslı Çalışmalar. İzmir Modeli Çalışmaları III. Kitap, İzmir Büyükşehir Belediyesi, 165-185.
• Wardhana, D., Ihle., R. and Heijman, W. (2017). Agro-clusters and Rural Poverty: A Spatial Perspective for West Java, Bulletin of Indonesian Economic Studies, 53 (2): 161-186.
• Yetişkul Şenbil, E. ve Aydın, N. (2019). Bölgesel Yönetişim Girişimleri: İzmir Modeli. 19. Ulusal Bölge Bilimi ve Bölge Planlama Kongresi (Giresun).
• Yetişkul, E. ve Şenbil, M. (2020). Yerleşmelerin Değişen Özellikleri Üzerinden İzmir Modeli’nin Yorumlanması. İdealkent, 29 (11), 214-229.
• Yıldırım, U. D. (2017). Tarımda Alternatif Kamusallığın Olanakları: İzmir Tire Süt Kooperatifi Örneği. Meltem İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi, 2, 50-67.