2002-2018 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE’DE SİYASİ PARTİLERİN KARTELLEŞMESİ

Yıl 2022, Sayı: 44, 176 - 200, 15.12.2022

Okan Çınar

Öz

Temsili demokrasinin temel araçları olan siyasi partiler dünyada büyük bir dönüşümden geçmektedir. Siyasi rekabet, seçmen tabanı ile siyasi partiler arasındaki değişen ilişki biçimleri çerçevesinde yeniden şekillenmektedir. Bu çalışma Türkiye’de 2002-2018 yılları arasında ana akım siyasi partilerin geçirdiği dönüşümü incelemeyi amaçlamaktadır. Bu dönüşüm siyasi partilerin gelişiminin diyalektik bir süreçte meydana geldiğini söyleyen kartel parti teorisi ile çerçevesinde tartışılacaktır. Siyasi parti türlerinin tarihsel gelişimi kartel parti teorisi çerçevesinde anlatıldıktan sonra Türkiye’deki ana akım siyasi partilerin devlet ile olan ilişkileri bağlamında kartelleşme düzeyi değerlendirilecektir. Siyasi partilerin devletle ilişkileri; devletin partilere mali yardımları, partiler hakkındaki yasal düzenlemeler ve parti patronajı kavramları ile incelenecektir. Bu inceleme yapılırken Avrupa’daki siyasi partilerin durumu ile karşılaştırmalar yapılacaktır. Yapılan analiz neticesinde AKP, CHP ve MHP’nin devletle ilişkileri aracılığıyla yeni partileri dışlayan bir parti karteli oluşturduğu ve HDP’nin bu kartelin dışında konumlandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kartel parti, devlet-siyasi parti ilişkileri devlet yardımları, parti kanunları, parti patronajı

Kaynakça

• Aydın, M. (2005). Türkiye’de Siyasal Partilere Devlet Yardımı, A.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 54 (4): 235–265.
• Aydınoğlu, E. (2014). Fis Köyünden Kobane’ye Kürt Özgürlük Hareketi. Versus.
• Dalton, J. R. & Watterberg, P. M. (2000). Parties without partizans. Political Change in Advanced Industrial Democracies. Oxford University Press.
• Duverger, M. (1972). Siyasi Partiler. (E. Özbudun Çev.). Bilgi Yayınları.
• Hale-Williams, M. (2009). Kirchheimer’s French Twist: A Model of the Catch-All Thesis Applied to the French Case. Party Politics, 15 (5): 592-614.
• Katz, R. & Mair, P. (1995). Changing Models of Party Organization and Party Democracy: The Emergence of the Cartel Party. Party Politics 1 (5): 5-28.
• Katz, R. (1996). Party Organizations and Finance. L. Lawrence, R. G. Niemi & P. Norris (Der.), Comparing Democracies: Elections and Voting in Global Perspectives ss.107-133 Sage Publications.
• Katz, R. (2002). The internal life of parties. L. R. Kurt & R. M. Ferdinand. (Der.), Political Challenges in the New European Political and Analytical Challenges. ss. 87-118. Oxford Univesity Press.
• Kirchheimer, O. (1972). Transformation of Party Systems. J. La Palombara, & M. Weiner (Der.), Political Parties and Political Development. ss. 177-200 Princeton University Press.
• LaPalombara, J. & Weiner, M. (1972). The Origin and Development of Political Parties” J. LaPalombara, & M. Weiner (Der.), Political Parties and Political Development. ss. 3-42 Princeton University Press.
• Mair, P. (1995). Political parties, popular legitimacy and public privilage. West European Politics, 18 (3): 40-57.
• Özkanan, A. ve Erdem, R. (2015) Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar Üzerine Nitel Bir Çalışma, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (4): 7-28.
• Scarrow, E. S. (1999). Parties and The Expansion of Direct Democracy. Party Politics. 5 (3): 341-362.
• Schlesinger, J. A. (1984) On the theory of party organization, Journal of Politics, 46: 369–400.
• Siyasi Partiler Kanunu. (1965) T.C. Resmî Gazete, 12050, 16 Temmuz 1965.
• Siyasi Partiler Kanunu. (1983) T.C. Resmî Gazete, 18027, 24 Nisan 1983.
• Siyasi Partilerin Feshine Dair Kanun (1981) T.C. Resmî Gazete, 17486, 16 Ekim 1981.
• Van Biezen, I. & Kopecký, P. (2014). The cartel party and the state: Party-state linkages in European democracies. Party Politics. 20 (2): 1-13.
• Van Biezen, I. (2003). Political parties in New Democracies: Party Organization in southern and east-central Europe. Palgrave.
• Van Biezen, I. & Borz, G. (2012) Models of party democracy: Patterns of party regulation in post-war European constitutions. European Political Science Review 4(3): 327–359.
• Temel Hak Ve Hürriyetlerin Geliştirilmesi Amacıyla Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2014) T.C. Resmî Gazete, 28940, 13 Mart 2014.
• TESAV. (2019) Cumhuriyet Döneminde Kurulan Ve Kapanan Siyasi Partiler http://www.tesav.org.tr/wp-content/uploads/2019/01/3.-1923tengunumuzekadarkurulanvekapanansiyasipartiler.pdf (Erişim Tarihi: 20.03.2022).
• www.partylaw.leidenuniv.nl/ (Erişim Tarihi: 21.02.2022)
• www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/kararlar/kbb.html (Erişim Tarihi:21.02.2022)