TÜRK-YUNAN DİPLOMATİK İLİŞKİLERİ (1890-1912): 104 / 4 NUMARALI DÜVEL-İ ECNEBİYYE DEFTERLERİNDEN YUNANİSTAN AHKÂM DEFTERİNE GÖRE

Yıl 2023, Sayı: 45, 107 - 139, 30.04.2023

Mustafa Durdu

Öz

Bu çalışma, Osmanlı Arşivi’nde bulunan ve Düvel-i Ecnebiyye Defterleri serisinde yer alan 104/4 numaralı Yunanistan Ahkâm Defteri’ne göre Türk-Yunan ilişkilerini incelemektedir. Dolayısıyla makalenin ana kaynağı bu defterdir. Yunanistan Ahkâm Defteri’ndeki kayıtlar, 1890-1912 yılları arasını ihtiva etmektedir. Böylece 1897 yılındaki harbin öncesi ve sonrasındaki Türk – Yunan ilişkilerinin şekli ve boyutu bu makalede analiz edilmiştir. Defterde yer alan kayıtları iki kısma ayırabiliriz. İlk kısımda, 20 Mart 1901 tarihli Konsolosluk Mukavelenamesi ile 1855 tarihli Türk-Yunan Antlaşmasının ipka edilen bazı maddeleri yer almaktadır. Konsolosluk Mukavelenamesi’nden önce Avrupa’nın büyük devletleri ile yapılan protokol de bu kısımda bulunan diplomatik metinlerdendir. İkinci kısımda ise Yunanistan tarafından Osmanlı ülkesinin muhtelif kentlerine tayin edilen konsolosların kaydı mevcuttur. Yunanistan’ın bu temsilcileri konsolos vekili, konsolos ve ceneral konsolos olarak üç farklı kategoride ele alınmıştır. Osmanlı’nın Yunanistan’daki konsolosları da şehbender vekili, şehbender ve başşehbenderdir. Osmanlı Devleti, Yunanlı konsoloslar için vekâlet emri, zabıt emri ve berat tanzim etmiştir. Yunanistan’ın konsolos gönderdiği yerler, Trablusgarp’tan Rumeli’ye kadar olan sahada bulunan 50 farklı şehirden oluşmaktadır. Bunlar genelde liman şehirleridir. Bu Konsolosların temel görevi, Yunan tüccar ve vatandaşlarının ticaretle ilgili sorunlarını çözmektir. 1901 tarihli Konsolosluk Mukavelenamesi 27 maddeden oluşmaktadır. Bu sözleşmede Yunan ve Osmanlı konsoloslarının görev ve imtiyazları ele alınmıştır. Fakat bazı konularda eşitlik ilkesine aykırı olarak Yunan tebaası ve tüccarlarına daha fazla imtiyaz tanınmıştır. Bu durum, Avrupalı büyük devletlerin Yunanistan’ı desteklemelerinin bir tezahürüdür. Adı geçen sözleşmeyle birlikte her iki taraf için de fahri konsolosluklar kaldırılmış ve meslekten yetişen memurlar konsolos olarak tayin edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Yunanistan, Konsolos, Şehbender, Antlaşma

Teşekkür

Teşekkür eder, kolaylıklar dilerim.

TURKISH-GREEK DIPLOMATIC RELATIONS (1890-1912): ACCORDING to the GREECE AHKAM REGISTER FROM DUVEL-I ECNEBIYYE REGISTERS NO. 104 / 4

Öz

This study examines the Turkish-Greek relations according to the Greece Ahkam Register numbered 104/4 in the Düvel-i Ecnebiyye Registers series in the Ottoman Archives. Therefore, the main source of the article is this register. The records in the Greek Ahkam Register cover the years 1890-1912. Thus, the shape and extent of Turkish-Greek relations before and after the war in 1897 were analyzed in this article. We can divide the records in the ledger into two parts. In the first part, there are some articles of the Consular Agreement dated March 20, 1901 and the Turkish-Greek Treaty of 1855. The protocol signed with the great states of Europe before the Consular Agreement is also among the diplomatic texts in this section. In the second part, there is the record of the consuls appointed by Greece to various cities of the Ottoman country. These representatives of Greece are listed in three different categories as vice consul, consul and general consul. The consuls of the Ottoman Empire in Greece are also the şehbender vekili, sehbender and bassehbender (chief consul). The Ottoman State issued a vekalet emri (proxy order), a zabıt emri (memorandum) and a berat for the Greek consuls. The places where Greece sent consuls consist of 50 different cities in the area from Tripoli to Rumelia. These are generally port cities. The main task of these Consuls is to solve the trade-related problems of Greek merchants and citizens. The Consular Agreement of 1901 consists of 27 articles. In this contract, the duties and privileges of the Greek and Ottoman consuls were discussed. However, contrary to the principle of equality in some matters, more privileges were given to Greek subjects and merchants. This is a manifestation of the big European powers supporting Greece. With the aforementioned contract, honorary consulates were abolished for both parties and professional officers were appointed as consuls.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Greece, Consul, Sehbender, Agreement

Kaynakça

• Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA.) Osmanlı Arşivi, Bâb-ı Asafi, Düvel-i Ecnebiyye Defteri, No: 104/4 (BOA. A.{DVNS.DVE.d. 104/4).
• Diğer Kaynaklar Armaoğlu, F. (2017). 19. yüzyıl siyasî tarihi 1789-1914. (17. Baskı) Timaş Yayınları.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, (2010). (3. Baskı) T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Chalil, C. (2019). Yunan tarih yazımına göre 1897 Osmanlı – Yunan Harbi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Çiftçi, H. (2018). Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyılda diplomasi alanında geçirdiği değişimin diplomatik dile yansıması. XVIII. Türk Tarih Kongresi.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi, 4. Türkiye Yayınevi.
• Elçi, İ. H. (2019). Osmanlı diplomasisi ve gelişim süreci. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, (9), 23-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kulliyat/issue/52030/565410
• Eren, E. (2021). Geleneksel diplomasiden modern diplomasiye diplomasinin tarihsel evrimi. Uluslararası Eşitlik Politikaları Dergisi, 1 (1), 32-55. https://www.esitlikvekapsayicilikagi.org/uluslararasi-esitlik-politikalari-dergisi/
• Günce, Ş. (2020). Osmanlı Devleti’nde ilk daimi elçilikler ve diplomasiye olan etkileri. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 6 (10), 101-114. DOI: 10.21021/osmed.668921.
• Hill, D. J. (1906). A history of diplomacy in the international development of Europe, 2. The Cambridge University Press.
• Hülagü, M. (2008). Osmanlı Yunan savaşı Abdülhamid’in zaferi. Yitik Hazine Yayınları.
• Kurtaran, U. (2015). Osmanlı diplomasi tarihinin yazımında kullanılan başlıca kaynaklar ile bu kaynakların incelenmesindeki metodolojik ve diplomatik yöntemler üzerine bir değerlendirme. OTAM, (38), 107-140. https://dergipark.org.tr/tr/pub/otam/issue/67196/1048921
• Kütükoğlu, M. S. (2020). Mühimme defteri, TDV İslâm Ansiklopedisi, C 31, s. 519-522.
• Mattingly, G. (1964). Renaissance diplomacy. Published by Penguin Books.
• Sahillioğlu, H. (1988). Ahkâm defteri, TDV İslâm Ansiklopedisi, C 1, s. 551.
• Savaş, A. İ. (2002). Konsolos, TDV İslâm Ansiklopedisi, C 26, s. 178-180.
• Tarım Ertuğ, Z. (2019). Nâme-i Hümâyun, TDV İslâm Ansiklopedisi, C EK-2, s. 345-346.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2014). Osmanlı Devleti’nin saray teşkilatı. TTK Yayınları.