MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN’DE HASTALIKLAR ve TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Yıl 2023, Sayı: 45, 14 - 46, 30.04.2023

Kadriye Yılmaz , Mehmet Pektaş

Öz

Göstergebilimin temelleri 20. yy.’ın başlarında İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure ve Amerikalı filozof Charles Sanders Peirce tarafından atılır. Çalışmalarını birbirinden habersiz olarak sürdüren bu iki bilim adamından Saussere göstergeyi, “gösteren” ve “gösterilen” ilişkisi içerisinde ikili bir model olarak tasarlarken Peirce, daha kapsayıcı bir kuram ortaya koyar. Peirce’ün üçlü modeli, “nesne”, “gösteren” ve “yorumlayan”dan oluşur. Peirce tarafından göstergebilim alanına kazandırılan “yorumlayan” ögesi göstergenin belirlenmesinde son derece önemlidir. “Yorumlayan”ın bulunmadığı durumlarda çoğunlukla göstergeden söz etmek de mümkün değildir.
Çalışmamızda, XIV. yy.’da Ahmet Eflaki tarafından kaleme alınan Menâkıbü’l-ârifin’deki hastalık ve sağlıkla ilgili unsurlar gösteren, gösterilen, yorumlayan ve bağlam ilişkisi içerisinde incelenmiştir. Mevlevî muhitinden derlenmiş birbirinden bağımsız anekdotlardan oluşan eser; hastalıklar ve bunların tedavi yöntemlerine dair birtakım uygulamalar barındırır. Bu uygulamalar devrin hayat şartları, hastalık ve sağlık anlayışı ile bunların tedavi yöntemleri hakkında bilgi verici mahiyettedir. Bununla birlikte hastalıklar ve belirtileri arasındaki neden-sonuç ilişkisinin kurulabilmesi için “yorumlayan”a ihtiyaç duyulur. “Yorumlayan”ın olmadığı durumlarda hastalık belirtilerinin doğrudan doğruya hastalığın kendisi olarak kabul edildiği görülür.

Anahtar Kelimeler

Hastalık, tedavi, Mevlevi, Menakıbname, göstergebilim

Kaynakça

• Ahmet Eflaki, (2002). Ariflerin Menkıbeleri I-II. (Tahsin Yazıcı, Haz.), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Akbayrak, T., Otman, S., Demirtürk, F. (2001). Görme Özürlülerde Motor Gelişim, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 1 (2), 17-25
• Akbulut, G., Çiftçi, H., Yıldız, E. (2008). Sindirim Sistemi Hastalıkları ve Beslenme Tedavisi. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Akçay, M. (2008). İslamiyette Nar, Turkish Studies, 3 (5) 113-133.
• Akdur, R. (2001). Sıtma. T.C. Sağlık Bakanlığı Sıtma Savaş Daire Başkanlığı.
• Aktulum, K. (2004). Göstergebilim, Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (7), 1-12.
• Anadol, C. (1990). Şifalı Bitkiler ve Şifalı Sular Ansiklopedisi, Türkmen Kitabevi.
• Aristoteles (1987). Poetika. Remzi Kitabevi.
• Aytekin, M. A. (2019). Nebevî Tıp Arasında Zikredilen Hacamatın Fıkhi Hükmü, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 48, 197-225.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayat, A. H. (1992). Anadolu Tıbbi Folklorunda Göz Hastalıkları, VI. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, IV. Cilt Gelenek, Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp Yayınevi.
• Benli, Z. (2017). Hacamat Tedavisi, USBD Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi IJSS International Journal of Social Sciences, 1 (6), 46-53.
• Canan, İ. (1993) Hadis Ansiklopedisi, Kütüb-i Sitte. Akçay Yay.
• Çetinkaya Karafakı F. ve Karafakı, L. (2013). Tıbbi Bir Bitki Olarak Gül, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 2, 11-13.
• Deuraseh, N. (2008). İslâm Hukuku Alkollü İçkinin Tedavi Amaçlı Kullanılmasına Müsaade Etmiş midir?, (Abdullah Çolak, Çev.), Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8 (4), 191-206.
• Demirhan Erdemir, A. (1989). Ahlât-ı Erbaa, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, 2, 24.
• Emmez, Ö. H. ve Egemen, E. (2010). Kafa İçi Basınç Artışı Tedavisinde Pratik Yaklaşımlar, Yoğun Bakım Dergisi, 9, 77-84.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime Giriş. Alan Yayıncılık.
• Guiraud, P. (1994). Göstergebilim. İmge Kitabevi.
• Karagülle, M. Z. (2017). Hidroterapi, SPA, Balneoterapi, Talassoterapi, Z dergisi, 2, 285.
• Kes Uzun, N. (2007). Ateş ve Ateşli Hastaya Yaklaşım, ŞEH Tıp Bülteni, 41(4), 7-13.
• Keskin, N. ve Tamam, L. (2018). Uyku Bozuklukları: Sınıflama ve Tedavi, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27 (2), 241-260.
• Locke, J. (1992). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. Ara Yayıncılık.
• Özkan, Ö. (2005). Bir Tedavi Bitkisi Olarak Gül'ün Divan Şiirindeki Görünümleri, Gül Kitabı, Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta Belediyesi.
• Platon (2015). Kratylos.(Furkan Akderin, Çev.), Say Yayınları.
• Rifat, M. (1983). Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları. Yazko Yayınları.
• Sarıbaş, S. (2019). Geçmişten Günümüze Veba Hastalığı ve Kolektif Bilinç: “Çağımızın Vebası” Söyleminin Kökenleri, Journal of Social and Humanities Sciences Resarch, 6 (42), 2470-2485.
• Saussure De, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Multilingual.
• Sığ, A. K. (2019). Bal: Kısa Bir Tıbbi Bakış ve Kronik Yara Bakımı, Anadolu Güncel Tıp Dergisi, 1 (2), 32-36.
• Şeker, N. (2013). Hz. Peygamber’in Hadislerinde Koruyucu Hekimlik: Hacamat Örneği, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11 (21), 156-188.
• Oğuz, U. ve Önem, K. (2015). Kadın ve Erkekte Üriner İnkontinans Etyopatogenezi. R. Onur ve Ö. Bayrak (Eds.), Üriner İnkontinans Tanı ve Tedavi, (ss. 53-62). Türk Üroloji Akademisi Yayınları.
• Özbek, T. (2011). Jeotermal Kaynakların Sağlık ve Termal Turizmde Değerlendirilmesi, Jeofizik Bülteni, Eylül-Aralık, 27-37.
• Özden K. ve Özmat, M. (2014). Salgın ve Kent: 1347 Veba Salgınının Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları, Kent ve Politika, 12, 60-87.
• Özmen, N. ve Alkın, E. (2006). Balın Antimikrobiyel Özellikleri ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri, Uludağ Arıcılık Dergisi, 6 (4), 155-160.
• Parıldar, H. (2020). Tarihte Bulaşıcı Hastalık Salgınları, Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30 (Ek sayı), 19-26.
• Terzioğlu, A. (1992). Bîmâristan, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., 6, 163-178.
• Tokadî Mustafa Efendi, (2018). Tahbîzü’l-Mathûn, el-Kânun Fi’t-Tıb Tercümesi, 1, (Mustafa Koç-Eyyüp Tanrıverdi, Haz.), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Uluğ, M. (1988). Konuşma İşlevi ve Konuşma Bozuklukları, Psikoloji Çalışmaları, 16, 141-150.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual.
• Yaman, O. ve Dalbayrak, S. (2013). Kifoz: Tanı, Gruplama ve Tedavi Yöntemleri, Türk Nöroşirurji Dergisi, 23 (2), 61-73.
• Yapucu Güneş, Ü. (2005). Balın Yara Bakımında Etkinliği, Cumhuriyet Üniversitesi, Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9 (2), 35-39.
• Yeşilada, E. (2012). İyileştiren Bitkiler, Hayy Kitap.
• Zeynü’d-dîn Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l-Lâtîfi’z-Zebîdî, (1980). Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Termecesi ve Şerhi, (Kâmil Miras, Çev. ve Şerh.), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.