YAYGIN DİN EĞİTİMİ FAALİYETLERİNİN Z KUŞAĞININ İLGİ ve İHTİYAÇLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ (DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI ÖRNEĞİ)

Yıl 2023, Sayı: 46, 127 - 155, 31.08.2023

Aslı Topuz

Öz

Doküman analizi yapılan bu çalışmada, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülen yaygın din eğitimi faaliyetlerini Z Kuşağı açısından eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmek, verilen hizmetteki eksikliklerin neler olduğunu tespit etmek ve bu alanda neler yapılabileceğine dair bazı önerilerde bulunmak amaçlanmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülen yaygın din eğitimi faaliyetleri Z Kuşağının ihtiyaç ve ilgisine karşılık verebilecek nitelikte midir, yapılan yaygın din eğitimi hizmetleri şu anda hangi noktada bulunmaktadır ve nereye gidebilir, hizmetteki kaliteyi arttırmak için neler yapılabilir gibi sorular çerçevesinde, makalenin problematik yönü ele alınmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; Kur’an Kurslarında her yaş dönemi için ayrı hazırlanan yeni programlar, kullanıma açılan web sitesi ve uygulamalar genç kuşağa hizmet açısından faydalı bulunmuştur. Ancak Diyanet İşleri Başkanlığı’nın sosyal medya hesaplarının çok özensiz ve ilgisiz olduğunu söylemek mümkündür. Yine Diyanet TV’deki televizyon faaliyetlerinde hiçbir gençlik programı bulunmadığı görülmektedir. Radyoda ise direkt olarak gençlere hitap eden bir program bulunmaktadır. Cami hizmetlerine bakıldığında; her sene gençlik için özel bir hutbe hazırlanmasına karşın vaazlarda Z Kuşağına özel olarak hitap eden, din ve ahlaki sorunlarına çözüm olabilecek yeterli düzeyde bir çalışmaya rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Diyanet İşleri Başkanlığı, İnternet, Teknoloji, Yaygın Din Eğitimi, Z Kuşağı.

Kaynakça

• Adıgüzel, O., Batur, H. Z., ve Ekşili, N. (2014). Kuşakların Değişen Yüzü ve Y Kuşağı ile Ortaya Çıkan Yeni Çalışma Tarzı: Mobil Yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (19), 165–182.
• Akdemir, A. B. (2020). Öğrencilerde İnanç Problemine Neden Olan Faktörlerin Belirlenmesi. AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 318–342. https://doi.org/10.33931/abuifd.689790
• Akyol, A. (2019). Gençliğin Dindarlık Tasavvuru ve Deizm Tartışmaları. İçinde İ. Maraş ve İ. Erdoğan (Ed.), Günümüz Gençliğinin Zihin Problemleri. Kitap Dünyası Yayınları.
• Aras, S. (2021). Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Sosyal Medya Kullanımı-Twitter Örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Arıcan, S., ve Arıcı, H. (2021). Sosyal Medyanın Gençlerin Din Algısına Etkileri. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 1062–1106. https://doi.org/10.17859/PAUIFD.1020477
• Ayaydın, Y., ve Yıldız Ayaydın, H. (2018). Sosyal Medyanın Değer Oluşturma Sürecindeki Rolünün Öğrenci Görüşleriyle İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 57–89.
• Aydın, H. (2016). Diyanet İşleri Başkanlığı Merkez ve Taşra Teşkilatının Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Humanities Sciences, 11(3), 203–212. https://doi.org/10.12739/NWSA.2016.11.3.4C0211
• Ayhan, H. (2014). Türkiye’de Din Eğitimi. (3. Basım). Ensar Neşriyat.
• Baktır, M. (1998). Hutbe. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/hutbe
• Cebeci, S. (2015). Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. (3. Basım). Akçağ Yayınları.
• Cirit, H. (2012). Vaaz. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/vaaz
• Çalışkan, S. (2021). Z Kuşağında Deizm Algısı ve Deistliğe Yönelten Sosyolojik Faktörler [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Çanakcı, A. (2019). Gençlerle İletişimde ve Din Anlatımında Din Dili, Hz. Peygamber ve Gençlik Sorunları, ed. Mehmet Bayyiğit vd., Palet Yayınları.
• Çuhadar, M. (2019). Türkiye’de Kamu Hizmeti Yayıncılığı Açısından Dinî Temalı TV Programları ve Diyanet TV Program Türleri Üzerine Bir İnceleme. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi | Journal of Media and Religion Studies (MEDİAD), 2(2), 237-266.
• Dam, H. (2018). Camilerde Din Eğitimi ve Sorunları. İçinde M. Köylü (Ed.), Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları (ss. 275–318). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (n.d.-a). Diyanet Dergi. Retrieved 10 November 2022, from https://dergi.diyanet.gov.tr/
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (n.d.-b). Diyanet Mobil Hizmetler - Retrieved 11 November 2022, from https://mobilhizmetler.diyanet.gov.tr/
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (n.d.-c). Diyanet Radyo Resmi Web Sitesi. Retrieved 10 November 2022, from https://www.diyanetradyo.com/kurumsal
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (n.d.-d). Diyanet Yayınları. Retrieved 11 November 2022, from https://yayin.diyanet.gov.tr/
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (n.d.-e). Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Retrieved 10 November 2022, from https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (n.d.-f). Kur’an Kursları Öğretim Programları. Retrieved 10 November 2022, from https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/489
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, Pub. L. No. 633 (1965).
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2012). Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16041&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2018). Personel Yeterlilikleri. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Detay/285/diyanet-i%C5%9Fleri-ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-personel-yeterlikleri
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2021a). Gençliğe Yönelik Kur’an Kursları Öğretim Programı. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Gen%C3%A7li%C4%9Fe%20Y%C3%B6nelik%20Kuran%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20(YEN%C4%B0-2021).pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2021b). Din Hizmetleri Raporu. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/ResimKitapligi/2021%20Din%20Hizmetleri%20Raporu%20kboyut.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2022a). 2022-2023 Eğitim-Öğretim Yılı Kur’an Kursları Uygulama Esasları. https://webdosyasp.diyanet.gov.tr/muftuluk/UserFiles/amasya/UserFiles/Files/2022-2023%20%C4%B0htiya%C3%A7%20Odakl%C4%B1%20Uygulama%20Esaslar%C4%B1_95e2bbab-d7c2-4ab5-9b0c-df627750f9eb.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2022b). Gençliğe Yönelik Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Gen%C3%A7lige%20Y%C3%B6nelik%20Yaz%20Kuran%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1-2022.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2018). Televizyonumuz Yayın Hayatını Diyanet TV Olarak Sürdürecek- Diyanet TV. https://www.diyanet.tv/televizyonumuz-yayin-hayatini-diyanet-tv-olarak-surdurecek
• Doğan, R. (2019). Yaygın Din Eğitiminin Neliği. İçinde R. Doğan ve R. Ege (Ed.), Din Eğitimi El Kitabı (6. Basım, ss. 275-294). Grafiker Yayınları.
• Düzgüner, S. (2015). Değişen Dünyada Gençlik ve Değerler. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3(3), 105–126.
• Erbaş, A. (2021, April 30). Twitter. https://twitter.com/DIBAliErbas/status/1388104177512075264
• Göküş, Ş. (2016). Diyanet İşleri Başkanlığı Hutbelerinde Çocuk ve Çocuk Eğitimi (2010-2015). Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk II, 1345-1353.
• Göküş, Ş. (2019a). Gençlerde Ahlakî Değerlerin İnşasında Akran Rol Modelliğinin Önemi. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi Uluslararası Multidisipliner Kongresi Bildiriler, 18-20 Ekim, Saraybosna, 139-150.
• Göküş, Ş. (2019b). Din Görevlilerinin Örgütsel Güven Düzeyleri ile Mesleki Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, IX(2), 285-309.
• Göküş, Ş., Şahin M., ve Yılmaz, Z. (2021a). TYB Akademi: Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, XI (31), 130-163.
• Göküş, Ş. (2021b). Belçika’da Camiler ve Din Görevlileri (Diyanet Görevlilerinin Mesleki Yeterlik Algısı Üzerine Bir Araştırma), İlahiyat Yayınları.
• Güngör, E. (1998). Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. Ötüken Neşriyat.
• Kapdan, E. (2016). Halkımıza Göre Vaazlar ve Vaizler (Bursa Örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Kaplan, A. M., ve Haenlein, M. (2010). Users of the World, Unite! The Challenges and Opportunities of Social Media. Business Horizons, 53(1), 59–68. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2009.09.003
• Karahan, M. (2021). 2015-2019 Yılları Arasındaki Diyanet Hutbelerinin İçerik Analizi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Rize.
• Karataş, M. (2011). Medya Vaizliği (Analitik Bir Yaklaşım). Vaaz ve Vaizlik Sempozyumu, 297–312.
• Kaya, U. (2021). 2017-2020 Yılları Arasında Yayımlanan Hutbelerle İlgili Bir Analiz. Amasya İlahiyat Dergisi, 221–258. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1949653
• Keyifli, Ş., (2020). Camilerde Din Eğitimi. M. Köylü ve N. Altaş (Ed.), Din Eğitimi (11. Basım, ss. 349-374). Ensar Yayınları.
• Koç, A., (2020). Kur’an Kurslarında Din Eğitimi. M. Köylü ve N. Altaş (Ed.), Din Eğitimi (11. Basım, ss. 375-405). Ensar Yayınları.
• Koç, M. (2021). Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Öğrenci Yurtları ve Gençlik Merkezlerindeki Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri (2013-2021): Sınırlılıklar ve Bir Eğitim Programı Önerisi. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 3(3), 135–201.
• Korkmaz, M. (2018). Kur’an Kurslarında Din Eğitimi ve Sorunları. M. Köylü (Ed.), Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları (ss. 319-368). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Korkmaz, M. (2019). Kur’an Kurslarında Din Eğitimi. İçerisinde R. Doğan ve R. Ege (Ed.), Din Eğitimi El Kitabı (6. Basım ss. 323–350). Grafiker Yayınları.
• Kuran, E. (2020). Telgraftan Tablete (13. Basım). Destek Yayınları.
• Kuran, E. (2021). Bir Kuşağı Anlamak. Can Sanat Yayınları. Levickaitė, R. (2010). Generations X, Y, Z: How Social Networks form the Concept of the World without Borders (The Case of Lithuania). Limes, 3(2), 170–183. https://doi.org/10.3846/limes.2010.17
• Mannheim, K. (1972). The Problem of Generations. Routledge, 276–322.
• Menküç, D. (2019). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Görüşleri Işığında Liselerde Deizm Düşüncesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Nazlı, E. (2019). Yaygın Din Eğitimi Bağlamında Televizyon ve Youtube Kanallarının İçeriklerinin İncelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önkal, A., ve Bozkurt, N. (1993). Cami. İçerisinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/cami
• Peker, H. (2018). Tanrı ve Din Tasavvuru Bağlamıyla Deizm ve Yayılımı Üzerine. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(8), 13–42.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., ve Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1). https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sayan, Y. E. (2021). Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Sosyal Medya Kullanımı: Başkanlık ve Birimleri Üzerine Bir Araştırma. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 4(2), 317–340. https://doi.org/10.47951/MEDIAD.1006864
• Sönmez, V., ve Alacapınar, F. (2019). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri (7. Basım). Anı Yayıncılık. https://ws1.turcademy.com/ww/webviewer.php?doc=74291
• Şişman, N. (2020). Dijital Çağda Müslüman Kalmak (6. Basım). İnsan Yayınları.
• Şimşek, S. (2018). Ortaöğretim Öğrencileri Arasında Yaygınlaşan Ateizm ve Deizm Düşüncesini Önlemede Din Eğitiminin Önemi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağrı.
• Tosun, C. (2020). Din Eğitimi Bilimine Giriş (10. Basım). Pegem Akademi. https://ws1.turcademy.com/ww/webviewer.php?doc=75921
• Turanalp, M. F. (2016). İnternetin Ergenlere Olumsuz Etkileri Üzerine Din Eğitimi Temelli Bir Yaklaşım. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 16(1), 111–132. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marife/issue/37817/436711 Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). İstatistiklerle Gençlik, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Genclik-2021-45634
• Twenge, J. M. (2018). i-Nesli. (O. Gündüz, Çev.) Kaktüs Yayınları. We are Social. (2022). The Global State of Digital in July 2022. https://wearesocial.com/uk/blog/2022/07/the-global-state-of-digital-in-july-2022/
• Yalnız, A. (2015). Bir Yaygın Din Eğitimi Türü Olarak Vaazlardan Cemaatin Beklentileri (Bursa Örneği), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. Basım). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, H. (2019). Cami Eksenli Din Eğitimi. İçinde R. Doğan ve R. Ege (Ed.), Din Eğitimi El Kitabı (6. Basım, ss. 295–319). Grafiker Yayınları
• Yılmaz, H. (2020). Örgün ve Yaygın Eğitim Kurumlarında Barış Eğitim. M. Köylü (Ed.), Din Eğitiminde Çağdaş Konular (3. Basım, ss. 295-318). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Yorulmaz, B. (2018). Medyadaki Dini Faaliyetler ve Sorunlar. İçinde M. Köylü (Ed.), Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları (ss. 445–480). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.