HALK ANLATILARINDAKİ BİLGE TİPİNİN “GÖNÜL DAĞI” ADLI DİZİDEKİ TEMSİLCİSİ: CİRİTÇİ ABDULLAH

Yıl 2023, Sayı: 47, 1 - 20, 31.12.2023

Hatice Baştürk Soydemir

https://doi.org/10.61904/sbe.1268334

Öz

Geçmişten günümüze insanlara manevî liderlik yapan, tecrübeleri ve ilmiyle yol gösteren, öğütleri dinlenen kıymetli büyükler vardır. Bu kimseler iyi ahlaklı ve olgun kimseler olarak toplumların varlığını ve devamını sağlar; toplumun duygu ve düşünce birliğinin oluşumuna katkıda bulunur. Onlar, idealize edilmiş tiplerdir. Türk kültüründe özel bir yeri olan ve bahsedilen özellikleri taşıyan kişiler “bilge insanlardır”. Türk destanlarını incelediğimizde cesur beylerin, yiğitlerin her daim yanı başında olan bilgeleri görürüz. Oğuz Kağan’da bazen Uluğ Türk bazen Irkıl Ata, Yuşı Hoca; Manas’ta Bakay, Dede Korkut Kitabı’nda ise Dede Korkut olarak karşımıza çıkarlar. Sözlü kültür döneminin önemli bilgelerinin, günümüzde pek çok farklı eserde yansımaları mevcuttur. Sözlü kültür geleneğimizin bir parçası olan bilge tipini, ikincil sözlü kültür ortamlarında çeşitli kahramanlarda görmemiz mümkündür. Bilge tipinin bir örneğini, Ekim 2020’de yayımlanmaya başlayan Gönül Dağı adlı dizide Ciritçi Abdullah adlı kişi temsil eder. Halk anlatılarındaki bilge kişilerin olaylara dâhil olduğu yerler ile Ciritçi Abdullah’ın dizideki rolü karşılaştırıldığında büyük benzerlikler tespit edilmiştir. Çeşitli değişimler mevcut olmakla birlikte bilge tipi günümüzde hâlâ varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

bilge tipi, halk anlatıları, Gönül Dağı, Ciritçi Abdullah, temsilci

Kaynakça

• KAYNAKÇA Aslantaş, M. (2021). Televizyon Dizilerinde İzleyicilere Sunulan Kültürel Öğeler: Gönül Dağı Dizisine Yönelik Bir İçerik Analizi. PearsonJournal Of SocialScıences&Humanities, s. 6 (16), 448-456.
• Aydemir, M.A. (2016). Sosyal Alanın Tipleştirilmesi: Toplumsal Tipler. M. Aydemir (Ed.), Toplumsal tipler (1. Baskı, ss. 11-32). Açılım Kitap.
• Bars, M. E. (2018). Sözlü Gelenekten Elektronik Döneme Bilgelik Dönüşümü: Irkıl Ata’dan Şahin Ağa’ya. Millî Folklor Dergisi, s.117, 120-130.
• Dilek, İ. (2020). “Kült Kavramı ve Söz Kültü”. bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 95:47-77.
• Ercilasun, A.B. (2019).Nehir Destan Oğuzname (OguzBitig). Dergâh Yayınları.
• Ergin, M. (2021).Dede Korkut Kitabı. Boğaziçi Yayınları.
• Güvenç, A. Ö. (2014). İnternet Folkloru Üzerine Önerilen Bir Terim: E-Folklor.Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s.18 (2), 31-46.
• Güvenç, A. Ö., (2020).Folklor ve Sinema. Ötüken Yayınları.
• İnan, A. (2017).Manas Destanı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, M. (2021).Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 3 - Tip Tahlilleri. Dergâh Yayınları.
• Kızıloğlu, M. (2021). Türklerin Ad Verme Kültüründe Ad Verici Profili. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S.7, s. 45-64.
• Lvova, E.L., Oktyabrskaya, İ.V., Sagalayev, A.M. ve Usmanova, M.S. (2011). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri Simge Ve Ritüel. (M. Ergun. Çev.) Kömen Yayınları.
• Oğuz, Ö. vd. (2021). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Grafiker Yayınları.
• Togan, A.Z.V. (1982).Oğuz Destanı – Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili. Enderun Yayınları.
• Ulutaş, E. (2016). Kanaat Önderi. M. Aydemir (Ed.), Toplumsal Tipler (1. Baskı, ss. 315-338). Açılım Kitap.
• Yıldız Altın, K. (2019). Kült ve Kültür Arasında: Yeni Bir Kült Tanımlamasına Doğru. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2019, Cilt: 12, Sayı: 28, s. 1052-1068.
• Web Siteleri URL 1, https://islamansiklopedisi.org.tr/dede-korkut (Erişim Tarihi: 06.02.2022)
• URL 2, https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6n%C3%BCl_Da%C4%9F%C4%B1 – (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• URL 3, https://www.cnnturk.com/magazin/gonul-dagi-nerede-gonul-dagi-gercekte-var-mi-gonul-dagi-nerenin-ilcesi (Erişim Tarihi: 27.02.2022)
• URL 4, https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6n%C3%BCl_Da%C4%9F%C4%B1 (Erişim Tarihi: 08.02.2022)
• URL 5, https://www.youtube.com/watch?v=JC6EwCQhKhU (Erişim Tarihi: 04.02.2022)
• URL 6, https://www.youtube.com/watch?v=jdRL2rGt44s (Erişim Tarihi: 06.02.2022)
• URL 7, https://www.youtube.com/watch?v=LJ5gA-8OntQ (Erişim Tarihi: 06.02.2022)
• URL 8, https://www.academia.edu/20784586/T%C3%9CRK_DESTANLARINDA_B%C4%B0LGE_T%C4%B0P%C4%B0 (Erişim Tarihi: 09.06.2023)
• URL 9, https://www.youtube.com/watch?v=dwuYOBJfa8M (Erişim Tarihi: 08.02.2022)
• URL 10, https://www.youtube.com/watch?v=fozuyNmKTmM (Erişim Tarihi: 08.02.2022)
• URL 11, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 11.02.2022)
• URL 12, https://www.youtube.com/watch?v=v55mEbYz9vU&t=691s (Erişim Tarihi: 27.02.2022)
• URL 13, https://islamansiklopedisi.org.tr/sefer--tasavvuf (Erişim Tarihi: 12.02.2022)
• URL 14, https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=33&ayet=72 (Erişim Tarihi: 20.02.2022)
• URL 15, https://www.youtube.com/watch?v=lpacJmzc70E (Erişim Tarihi: 20.02.2022)