TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞTE KAMUSAL ALANIN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2024, Sayı: 48, 96 - 112, 30.04.2024

Muhammed Asım Öncel

https://doi.org/10.61904/sbe.1361415

Öz

Kamusal alan kavramı, vatandaşların siyasalla ilişkisine aracılık eden ya da bizzat onları siyasallaştıran bir alan olması açısından demokrasi için büyük bir öneme sahiptir. Kamusal alan, siyasal tartışmaların devletin ve iktidarın kontrolünden bağımsız bir şekilde yapıldığı, aynı zamanda eşit ve özgür katılımlı bir ortam olduğu müddetçe güçlü bir meşruiyet kaynağı sunar. Türk siyasal hayatında demokrasiye geçişin önemli bir boyutunu da kamusal alandaki dönüşüm oluşturmaktadır. Tek parti döneminde “aşkın” olarak kurumsallaşan devlet yapısı ve çok zayıf bir sivil toplumun varlığı kamusal alanın sınırlarının oldukça daralmasına neden olmuştur. Bu dönemde kamusal alan, yalnızca devlet elitine özgü bir sosyalleşme aracı olarak ortaya çıkmaktaydı. Çok partili yaşama geçişin ilk yıllarında ise halkın kamusal alanda aktif olduğu ve siyasal tartışmalara yoğun ilgi gösterdiği bir ortamdan bahsedilebilir. Bu değişimin unsurlarının ve nedenlerinin incelenmesi Türk siyasal yaşamı ve demokrasi tarihimiz açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Türkiye’nin demokrasi tecrübesinin önemli bir dönüm noktası olan çok partili yaşama geçişin ilk yıllarında, kamusal alanın nasıl bir dönüşüm geçirdiği incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamusal Alan, Demokrasi, Türk Siyasal Yaşamı, Çok Partili Yaşama Geçiş

Kaynakça

• Ackerman, B. (1989). Why Dialogue?. The Journal of Philosophy. 86(1), 5-22.
• Ağaoğlu, S. (2011a). Arkadaşım Menderes: İpin Gölgesindeki Günler. Yapı Kredi Yayınları.
• Ağaoğlu, S. (2011b). Aşina Yüzler. Yapı Kredi Yayınları.
• Ağaoğlu, S. (1972). Demokrat Parti’nin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri: Bir Soru. Baha Matbaası.
• Ağaoğlu, S. (2013). Siyasî Günlük: Demokrat Parti’nin Kuruluşu. İletişim Yayınları.
• Arendt, H. (1994). İnsanlık Durumu. (B. S. Şener, Çev.) İletişim Yayınları.
• Aybay, R. (1998). Teba-i Osmaniden T.C. Yurttaşına Geçişin Neresindeyiz?. A. Ünsal (ed.), 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru. Tarih Vakfı Yayınları.
• Benhabib, S. (1996). Kamu Alanı Modelleri. Cogito, 8, 238-258.
• Bilgin, N. (1998). Cumhuriyet Fikri ve Yurttaş Kimliği. A. Ünsal (ed.), 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru. Tarih Vakfı Yayınları.
• Cumhuriyet, (1946, Haziran 30), Bayar’ın Adana’yı Ziyareti, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1946/cumhuriyet_1946_haziran_/cumhuriyet_1946_haziran_30_.pdf
• Cumhuriyet, (1946, Temmuz 26). D. Parti’nin İzmir’de Dün Yaptığı Miting, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1946/cumhuriyet_1946_temmuz_/cumhuriyet_1946_temmuz_26_.pdf
• Cumhuriyet Halk Partisi, (2022, Haziran 5), Cumhuriyet Halk Partisi Yedinci Büyük Kurultayı. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/842
• Çaha, Ö. (2000). Aşkın Devletten Sivil Topluma. Gendaş Kültür.
• Çaha, Ö. (1998). İdeolojik Kamusalın Sivil Kamusala Dönüşümü. Doğu Batı, 5, 73-93.
• Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. İmge Kitabevi.
• Habermas, J. (2002). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (T. Bora ve M. Sancar, Çev.) İletişim Yayınları.
• Habermas, J. (2004). Kamusal Alan. M. Özbek (ed.), Kamusal Alan. Hil Yayın.
• Heper, M. (2015). Türkiye’de Devlet Geleneği. Doğu Batı Yayınları.
• İşler, E. İ. K. (2007). Demokrat Parti’nin Halkla İlişkiler Stratejileri Üzerine Tarihsel Bir İnceleme: 1946-1960, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Karpat, H. K. (2021). Türk Demokrasi Tarihi. Timaş Yayınları.
• Karpat, H. K. (2015). Türk Siyasi Tarihi. Timaş Yayınları.
• Keyman, E. F. (1998). Kamusal Alan ve Cumhuriyetçi Liberalizm: Türkiye’de Demokrasi Sorunu. Doğu Batı, 5, 57-72.
• Koçak, C. (2018). Türkiye’de İki Partili Siyasî Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950): İktidar ve Demokratlar, c. 2. İletişim Yayınları.
• Parlatır, İ. (2022, Haziran 1), Kadro. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/kadro Rawls, J. (2019). Siyasal Liberalizm. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Toker, M. (1990). Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973, Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950. Bilgi Yayınevi. Türk Tarih Kurumu (1990). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ünüvar, K. (1998). Osmanlı’da Bir Kamusal Mekân: Kahvehaneler. Doğu Batı, 5, 186-196. Yükselbaba, Ü. (2011). Kamusal Alan Modelleri ve Bu Modellerin Bağlamları. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 66(2), 224-271.
• Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İletişim Yayınları.