GÖZETİM TOPLUMU ve ÇİN SOSYAL KREDİ SİSTEMİ: TOPLUMSAL KONTROLÜN YENİ YÜZÜ

Yıl 2024, Sayı: 49, 66 - 84, 31.08.2024

Mustafa Şahin

https://doi.org/10.61904/sbe.1452667

Öz

Bu çalışma, sosyal kredi sistemi ve gözetim toplumunun modern toplumsal kontrol mekanizmaları olarak yükselişini ve bunların bireysel özgürlükler, gizlilik hakları ve toplumsal etkileşimler üzerindeki etkileri incelemektedir. Bu çalışmanın amacı, sosyal kredi sistemi ve gözetim toplumunun toplumsal kontrol mekanizmaları olarak nasıl işlediğini ve bu sistemlerin bireysel özgürlükler, gizlilik hakları ve toplumsal etkileşimler üzerindeki etkilerini derinlemesine incelemektir. Sosyal kredi sistemi, bireylerin davranışlarını toplumsal normlara ve yasalara uygunluk açısından izleyen, değerlendiren ve puanlayan bir yönetim aracı olarak tanımlanırken, gözetim toplumu, bireylerin her hareketinin ve etkileşiminin teknolojik araçlarla sürekli izlenmesi durumunu ifade etmektedir. Çalışma, sosyal kredi sisteminin ve gözetim uygulamalarının, teknolojik ilerlemelerle nasıl evrildiğini ve toplum üzerinde derin etkiler yarattığını ele almaktadır. Literatür taraması kullanılarak, bu sistemlerin toplumsal, etik ve politik boyutları aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çalışma, sosyal kredi sisteminin ve gözetim toplumunun, bireylerin davranışlarını şekillendirme kapasitesine ve toplumsal norm ve değerleri yeniden tanımlama potansiyeline odaklanmaktadır. Sonuç olarak, bu sistemlerin uygulanmasıyla ilgili etik, yasal ve sosyal sorunlar tartışılmakta ve bu tür toplumsal kontrol mekanizmalarının demokratik değerler, insan hakları ve özgürlüklerle olan karmaşık ilişkisi vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Kredi Sistemi, Gözetim Toplumu, Toplumsal Kontrol, Bireysel Özgürlükler, Çin

SURVEİLLANCE SOCİETY AND THE CHİNESE SOCİAL CREDİT SYSTEM: THE NEW FACE OF SOCİAL CONTROL

Öz

This study thoroughly examines the rise of the social credit system and surveillance society as modern mechanisms of social control and their impacts on individual freedoms, privacy rights, and social interactions. The social credit system is defined as a management tool that monitors, evaluates, and scores individuals' behaviors based on their adherence to social norms and laws, whereas the surveillance society represents a condition in which every move and interaction of individuals is continuously monitored through technological tools. The study explores how the social credit system and surveillance practices have evolved with technological advancements and their profound effects on society. Utilizing literature review and descriptive methods, this work seeks to illuminate the social, ethical, and political dimensions of these systems. It focuses on the capacity of the social credit system and surveillance society to shape individuals' behaviors and redefine societal norms and values. In conclusion, the ethical, legal, and social issues related to the implementation of these systems are discussed, highlighting the complex relationship between these forms of social control mechanisms and democratic values, human rights, and freedoms.

Anahtar Kelimeler

Social Credit System, Surveillance Society, Social Control, Individual Freedoms, China.

Kaynakça

• Brussee, V. (2022). China’s social credit score – untangling myth from reality, https://merics.org/en/comment/chinas-social-credit-score-untangling-myth-reality (30.05.2023)
• Bach, J. (2020). The Red And the Black: China’s Social Credit Experiment As a Total Test Environment, The British Journal of Sociology, 71(3), 489-502.
• Botsman, R. (2017). Big data meets Big Brother as China moves to rate its citizens. https://www.wired.co.uk/article/chinese-government-social-credit-score-privacy-invasion (01.06.2023)
• Bozkurt, V. (2000). Gözetim ve İnternet: Özel Yaşamın Sonu mu? https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-136-agustos-2000/2328/gozetim-ve-internet-ozel-yasamin-sonu-mu/2499 (01.06.2023)
• Clarke, R. (2005). Have We Learnt To Love Big Brother?, http://www.rogerclarke.com/DV/DV2005.html (02.05.2023)
• Cockburn, H. (2018). China blacklists millions of people from booking flights as 'social credit' system introduced, https://www.independent.co.uk/news/world/asia/china-social-credit-system-flight-booking-blacklisted-beijing-points-a8646316.html (29.05.2023)
• Creemers, R. (2018). China's Social Credit System: An Evolving Practice of Control, SSRN: https://ssrn.com/abstract=3175792 veya http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3175792
• Gidens, A. (2008). Ulus Devlet ve Şiddet, (C. Atay, Çev.) 2.baskı, İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Global Times (2017). China moving toward fully developed credit systems, https://www.globaltimes.cn/page/201706/1052634.shtml (04.06.2023)
• Hoffman, S. (2017). Managing the State: Social Credit, Surveillance and the CCP’s Plan for China, https://jamestown.org/program/managing-the-state-social-credit-surveillance-and-the-ccps-plan-for-china/ (06.08.2023)
• Hvıstendahl, M. (2017). Inside China's Vast New Experiment in Social Ranking, https://www.wired.com/story/age-of-social-credit/ (06.06.2023)
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu, (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Karakehya, H. & Usluadam, A. K. (2016). Neden Gözetl(en)iyoruz, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Akar ÖCAL Armağanı, 187-200. https://dergipark.org.tr/tr/pub/andhd/issue/56712/791822
• Lam, O. (2020). Orwellian dystopia’ or trustworthy nation? The facts on China’s social credit system, https://hongkongfp.com/2016/01/10/orwellian-dystopia-or-trustworthy-nation-the-facts-on-chinas-social-credit-system/ (29.05.2023)
• Lyon, D. (1997). Elektronik Göz: Gözetim Toplumunun Yükselişi, (D. Hattatoğlu, Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Lyon, D. (2006). Gözetlenen Toplum: Günlük Hayatı Kontrol Etmek, (G. Soykan, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Mattelart, A. (2012). Gözetimin Küreselleşmesi: Güvenlileştirme Düzeninin Kökeni (O. Gayretli & S. E. Karacan, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Shen, C. F. (2019). Social Credit System in China, https://www.kas.de/en/web/politikdialog-asien/single-title/-/content/social-credit-system-in-china-2 (01.06.2023)
• Şahin, M. (2024). Kripto Para ve Gözetim: Nakitsiz Toplumun İnşası. Bitlis Eren Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 65-79.
• Taşdan, M. (2023). Sosyal Kredi Sisteminin Eğitim ve Okul Yönetimine Yansımaları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 166-176. https://doi.org/10.53629/sakaefd.1348301
• Turhan, D. G. (2017). Dijital Aktivizm. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (26), 26-44.
• Danıştay Bildirisi (2014). Sosyal Kredi Sistemi Yapım Planlama Taslağı (2014-2020), çev.: Google Chrome translate eklentisi, https://www.gov.cn/zhengce/content/2014-06/27/content_8913.htm (01.06.2023)
• Xiaofeng, S. ve Yin, C. (2017). Court blacklist prevents millions from flying, taking high-speed trains, http://www.chinadaily.com.cn/china/2017-02/14/content_28195359.htm (02.06.2023)
• Zuboff, S. (2021). Gözetleme Kapitalizmi Çağı: Gücün Yeni Sınırında İnsan Geleceği İçin Savaş, (T. Uzunçelebi, Çev.) İstanbul: Okuyan Us Yayınevi.