RE-EXAMINATION PRINCIPLE EX-OFFICIO IN TAX JUDICIARY

Yıl 2024, Sayı: 50, 30 - 51, 31.12.2024

Zeynep Erdoğan

https://doi.org/10.61904/sbe.1446927

Öz

The principle of ex officio investigation in tax jurisdiction is crucial for ensuring fair and impartial decisions in tax cases. This principle implies that tax courts should consider not only the evidence presented by the parties but also the evidence that emerges spontaneously from the case file, in order to reach an objective decision. Thus, tax courts have the opportunity to evaluate evidence that parties may conceal or forget, leading to a more accurate decision-making process. Furthermore, tax courts may conduct necessary investigations to ensure compliance with tax procedures and laws, thereby protecting the public interest. However, the application of this principle is subject to certain limitations, and respect for the parties' right to defense is essential. Tax courts may only consider the evidence in the case file if it is relevant to the case and while respecting the parties' right to defense. The purpose of this study is to examine what the principle of ex officio investigation entails in tax jurisdiction and how it is applied in tax cases.

VERGİ YARGISINDA RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİ

Öz

Vergi yargısında re’sen araştırma ilkesi, vergi davalarında adil ve tarafsız bir karar verilmesini sağlamak için oldukça önemli bir ilkedir. Bu ilke, vergi mahkemelerinin sadece tarafların ileri sürdüğü delilleri değil, aynı zamanda dosya içeriğinde yer alan ve kendiliğinden ortaya çıkan delilleri de dikkate alarak objektif bir karar vermesi gerektiği anlamına gelir. Bu sayede, vergi mahkemeleri tarafların gizleyebilecekleri veya unuttukları delilleri de değerlendirerek daha doğru bir karar verme imkanına sahip olur. Ayrıca vergi mahkemeleri, kamu yararını koruyarak vergi usul ve kanunlarına uygunluğun sağlanması için gerekli olan araştırmaları da yapabilir. Ancak bu ilkenin uygulanması da belirli sınırlamalara tabidir ve tarafların savunma hakkına saygı göstermesi gerekmektedir. Vergi mahkemeleri, dosya içeriğindeki delilleri sadece davayla ilgili olduğu sürece ve tarafların savunma hakkına saygı göstererek dikkate alabilir. Çalışmanın amacı, vergi yargısı alanında "re’sen araştırma ilkesi"nin ne olduğunu ve vergi davalarında nasıl uygulandığını incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Yargısı, Re’sen Araştırma İlkesi, Vergi Davası, Yargılama İlkeleri

Kaynakça

• Altundiş, M. (2008). Hukuki Güvenlik İlkesi, Yasama Dergisi, Sayı: 10, 60-94.
• Aksoy, Ş. (1990). Vergi yargısı ve Türk vergi yargısı sistemi. Filiz Kitabevi.
• Armağan, R. ve Armağan, A. (2021). Türk Vergi Yargısında Re’sen Araştırma İlkesinin Sınırları, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(2), 417-444.
• Aslan, Z. (2001). Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:23-24, İstanbul. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5444
• Ayyıldız, Y. (2015). Türk vergi yargısı; iş yükü ve etkinliği. Seçkin Yayıncılık.
• Bayraklı, H. H. (2011). Vergi uyuşmazlıkları ve çözüm yolları. Celepler Matbaacılık.
• Bozdoğan, D. (2015). Hukuki Güvenlik İlkesi Açısından Katma Değer Vergisinin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Candan, T. (2012). Açıklamalı idari yargılama usulü kanunu. Adalet Yayınevi.
• Ceylan, M. (2018). İdari Yargıda Delil Serbestisi ve Sınırları, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (16), 325-342. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/613338
• Colson, J. P. (1970). “L’Office du Juge et la Preuve dans le Contentieux Administratif”, Paris. https://doi.org/10.1093/iclqaj/20.3.589
• Çağlayan, R. (2018). İdari Yargılama Hukuku. Seçkin Yayıncılık.
• Demir, İ. C. ve Gülten, Y. (2013). Maliye Politikasının Sosyal Amacı: Vergi Yükünün Adaletli ve Dengeli Dağılımı Üzerine Türkiye Geneli Anket Çalışması, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 269-286. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/45855
• Doğrusöz, B. (2023). “Vergi Yargısında 2024’ün Ölçütleri”, https://lebibyalkin.com.tr/haber/vergi-yargisinda-2024un-olcutleri
• Ergün, Ç. E. (2006). Vergi Yargılamasında Re’sen Araştırma İlkesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 55, S. 2. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/627859
• Güneş, T. K. (2017). Türk vergi usul hukukunda re’sen araştırma ilkesi. Seçkin Yayıncılık.
• İbiş, R. (2013). Vergi yargılamasında re’sen araştırma. Yaklaşım Yayıncılık.
• İnel, N. (1979). Türk vergi yargı sistemi. Kısmet Matbaası.
• Kalabalık, H. (2013). İdari yargılama usulü hukuku. (5.Baskı) Sayram Yayınları.
• Kaneti, S. (1991). Vergi Usul Kanunu’ndaki Boşlukların Yargı Tarafından Doldurulması, Vergi Dünyası, Sayı: 123. http://iibf.erciyes.edu.tr/kutuphane/petas/petas.php?skip=0&keyword=SEL%C4%B0M+KANET%C4%B0&type=5
• Güneş, T. Karaçoban (2016). Türk Vergi Usul Hukuku’nda Re’sen Araştırma İlkesi. (Yayımlanmış doktora tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karakoç, Y. (1995). Vergi yargılaması hukuku. Alfa Basım Yayım Dağım.
• Karakoç, Y. (2005). Vergi Yargılaması Hukukunda Avukatın Rolü, Türkiye Barlar Birliği Dergisi, Sayı:59, ss. 63-89. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2005-59-154
• Karakoç, Y. (2013). Vergi anlaşmazlıklarının/uyuşmazlıklarının çözüm yolları (vergi yargılama hukuku). (2. Baskı) Yetkin Yayınları.
• Karakoç, Y. (2019). Vergi yargılaması hukuku. Anadolu Üniversitesi Yayın.
• Kırbaş, S. (2006). Vergi Hukuku Temel Kavramlar, İlkeler ve Kurumlar. Siyasal Kitabevi.
• Kumrulu, A. (1979). Vergi Hukukunun Bir Kısım Anayasal Temelleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 36, S.1. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000841
• Kumrulu, A. (1989). Vergi Yargılama Hukukunun Kuramsal Temelleri, İşlev-Yapı-İlkeler-Nitelik. Ankara: Çoğaltma.
• Oğurlu, Y. (1998). Danıştay Kararları Işığında İdarî Yargılama Usulünde Re’sen Araştırma İlkesi, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. II, S.1. https://hukukdergi.ebyu.edu.tr/?p=718
• Öğdüm, P. ve Arslaner, H. (2021). Türkiye’de Vergi Mükelleflerinin Eğitim Düzeyi ile Vergi Bilinci İlişkisi: Aydın İli Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 39, S. 154-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/61606/692404
• Öncel, M., Kumrulu, A. ve Çağan, N. (2007). Vergi hukuku. (14. Baskı) Turhan Kitabevi.
• Özbay, İ. (2006). Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri, Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 10: 3-4, 459- 475.
• Özkan, Ş. (2005), Vergi yargılama hukukunda re’sen araştırma ilkesi, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özmumcu, S. (2014). Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesi, SDÜ Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, C: 4, S:2. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/213535
• Pehlivan, O. (2013). Vergi hukuku; genel ilkeler ve Türk vergi sistemi. Murathan Yayınevi.
• Say, Ş. (2011), Vergi yargılama hukukunda ilk inceleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saygılıoğlu, N. (2013). Vergi yönetimi açısından vergi yargısına bakış. Danıştay Yayınları.
• Saygın, Ö. ve Sandalcı, U. (2019). Vergi Yargısının İşlevleri Özelinde Kanun Yararına Bozma ve Etkileri, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 62, 212-227. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/832990
• Simil, C. (2015). Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Sınırları, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan) C.16, Özel Sayı, S. 1351-1376. https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2015/09/CEM%C4%B0L-S%C4%B0M%C4%B0L.pdf
• Şenlen, S. (1997). İdari yargılama usulüne hakim olan ilkeler karşısında ispat ve delil hususları. Kazancı Hukuk Yayınları.
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2017). Vergi hukuku (genel hükümler). (8. Baskı) Ekin Yayınevi.
• Taşkan, Y. Z. (2007). Vergi yargılaması hukukunda görev ve yetki. Siyasal Kitabevi.
• Taylar, Y. (2009). Vergi yargılaması hukukunda ispat yüküne ilişkin genel esaslar ve bu bağlamda bir danıştay kararının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Ufuk, M. T. (2002). “Ülkemizde Vergi Yargısı”, Maliye ve Sigorta Yorumları, 97-102.
• Ünlüçay, M. (2004). İdarenin Yargısal Denetimi ve Hukukun Üstünlüğü, Danıştay Dergisi, Yıl: 34, Sayı: 107, 1-7. https://www.danistay.gov.tr/assets/pdf/yayinlar/dergi/2021-01-14-10-37-1586125.PDF
• Üstün, Ü. S. (2013). Nasıl bir vergi denetimi ve vergi yargısı?. (1. Baskı) Beta Basım Yayım Dağıtım.
• www.tdk.gov.tr Erişim Tarihi (22.11.2023).
• Yaltı, B. (2006). Vergi Yargılamasında Adil Yargılanma Hakkı: Anayasa Mahkemesi Kararlarında Uygulama Alanı Genişlemesi. https://anayasatakip.ku.edu.tr/wpcontent/uploads/sites/34/2017/08/Billur-Yalt%C4%B1-AdilYarg%C4%B1lanma.pdf
• Yaltı, B. (2006). Vergi Yükümlüsünün Hakları. Beta Basım Yayın.
• Yardımcıoğlu, M. ve Kütükçü, M. (2014). Vergi Uyuşmazlıklarında İdari ve Adli Çözüm Yolları, Kahramanmaraş Vergi Dairesi Başkanlığında Örnek Çalışma, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11, 2- 26. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/180501
• Yavaşlar, F. B. (2013). Vergi ödevi ilişkisinin tarafları üzerinden alman vergilendirme usulü. Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, H. (2020). İdari Yargıya İlişkin Bireysel Başvuru Kararlarında Silahların Eşitliği İlkesi, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 19: 27–46.
• Yorgancıoğlu, E. (1976). Danıştay yargılama usulünde re’sen inceleme yetkisi. İdare Hukuku ve İdarî Yargı ile İlgili İncelemeler I, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No 21, Güneş Matbaası.
• Yüce, M. (2015). Vergi yargılama hukuku. Ekin Yayınevi.
• Zabunoğlu, Y. (1982). İdari Yargılama Usulü: Genel İlkeler Pozitif Düzenlemeler, Danıştay İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu, Ankara, s. 87-101.