JEOPOLİTİK AÇIDAN MOLDOVA’NIN TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ ve BÖLGESEL-KÜRESEL AKTÖRLERİN ETKİSİ

Yıl 2024, Sayı: 50, 1 - 29, 31.12.2024

Müberra Koçyiğit Türk

https://doi.org/10.61904/sbe.1500856

Öz

Etno-kültürel kimliğin korunması, bölgesel-ekonomik istikrar ve güvenlik, Moldova’nın toprak bütünlüğünü zorunlu kılmaktadır. Bölgesel-küresel aktörlerin çekişmesi, Moldova’nın toprak bütünlüğü sorununu uluslararası boyuta taşımıştır. Tarihi-etnik sınırların siyasi sınırlarla örtüşmemesi, 19. yüzyılda başlayan ve tarihi çekişmeler üzerine inşa edilmiş, sınır ötesinde varlık gösteren bölünmüş etnik yapı, Romen-Moldovan kimliğinin yarattığı ulusal kimlik belirsizliği, kaçakçılık, terör, ekonomik kaynaklı işsizlik ve dış göç, siyasi rejim tercihlerinin karşıtlığının yarattığı güvenlik ve istikrar zayıflığı, Moldova’nın toprak bütünlüğünü bozan jeopolitik faktörlerdir. Moldova’nın ekonomik çıkmazı, AB’ye girme ve Romanya ile birleşme fikrine götürürken, NATO’ya katılma arzusu da toprak bütünlüğünü koruma eğiliminin bir parçası olmuştur. Moldova’nın Gagavuzya ve Transdinyester bölgesi, toprak bütünlüğü önündeki diğer engelleridir. Bu iki bölge Rusya’ya yakınlık göstermekte, AB ve Romanya ile birleşme fikrine yaklaşım sergilememektedir. Tarihi bağları ve Gagavuz Türklerinin varlığı, Türkiye’nin Moldova jeopolitiğini de gerekli kılmaktadır. Moldova Anayasasının 11. Maddesindeki tarafsızlık ilkesi, sorunların taraflarca halledilmesi konusunda engel teşkil etmektedir. Çalışmada, Moldova’nın toprak bütünlüğünü bozan jeopolitik sorunları, tarihi-coğrafi bağlamda Rusya-Romanya-Ukrayna-Türkiye ve AB-NATO açısından ele alınmıştır. Moldova’nın tarihi bağlamda nasıl şekillendiğine bakılarak, bölgenin geleceğine dair tarihi analizler ile progressif ve reflektivist açıdan olası jeopolitik çözüm önerileri ve riskleri sunulmuştur. Çalışma sonucunda Moldova’nın toprak bütünlüğü için tek aktörlü değil, çok aktörlü jeopolitik çözümün olması gerektiği sonucuna varılmıştır. “Anahtar Kelimeler” başlığı koyu ve italik şekilde aşağıda görüldüğü gibi yazılmalıdır. Yine aşağıda görüldüğü üzere anahtar kelimeler italik yazılmalıdır, her bir anahtar kelime arasında virgül kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Moldova,, Rusya,, Türkiye,, Gagavuzya,, Jeopolitik

Kaynakça

• Acemoğlu, D. ve Robinson, J.A. (2013). Ulusların düşüşü. Güç, zenginlik ve yoksulluğun kökleri. Doğan Egmont Yayıncılık.
• Akpınar, Ö. (2021). Moldova’da Sovyet Sonrası ulus kimlik inşası: ideolojik yaklaşımlar. Yildiz Social Science Review, 7(1), 23-35. https://doi.org/10.51803/yssr.897588.
• Arı, T. (2017). Uluslararası ilişkiler ve dış politika. Alfa Akademi Yayıncılık.
• Askeroğlu, S. (2022). Rusya’nın Transdinyester Politikası. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 440-470.
• Aslan, S. ve Ürer, L. (2022). Transdinyester donmuş çatışmasının Ukrayna krizi bağlamında jeopolitik analizi. JATSS, 4(3), 247-260.
• Atatorun, M. ve Veziroğlu, S. (2024). Liberal kozmopolitanizm ve Avrupa Birliği: Ukrayna ve Moldova’nın adaylık statüsü üzerine bir eleştiri. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 23(1), 1-32. https://doi.org/10.32450/aacd.1368657.
• Bercu, İ. (2015). Moscheı Transformate În Bıserıcı Ortodoxe După Anexarea Basarabıeı La Imperıul Rus. Studıa Unıversıtatıs Moldavı (Seria Ştiinţe Umanistice), 84(4), 80-84.
• Биткова, Т. Г. (2016). МОЛДАВСКИЙ СЮЖЕТ: ГАГАУЗИЯ. Восточная Европа: межгосударственные и этносоциальные отношения в XXI в., (2016), 64-80.
• Bodishtenau, N. (2020). Republic of Moldova and its Eurasian track of policy: the impact of intenal & external factors on the foreign policy formation. SSRN Electronic Journal.
• Bulut, R. (2015). Türkiye ve Moldova cumhuriyetleri arasındaki ekonomik ilişkiler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 211-223.
• Calus K. ve Kosiankowski, M. (2018). Relations between Moldova and the European Union. M. Mannin ve P. Flenley. The European Union and Its Eastern Neighbourhood. Manchester University Press.
• Cantir C. ve Kennedy, R. (2015). Balancing on the Shoulders of Giants: Moldova’s Foreign Policy Toward Russia and the European Union. Foreign Policy Analysis, 11(4), 397-416.
• Dağıstan, A. (2002). Hamdullah Suphi’nin Romanya Büyükelçiliği ve Gaguz Türkleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 18(54), 815-28.
• Davutoğlu, A. (2016). Stratejik derinlik Türkiye’nin uluslararası konumu. Küre Yayıncılık.
• Dolghi, A. (2020). Utilizarea argumentelor „etnografice” în disputa asupra hotarelor RSS Moldovenești. In Studii culturale (pp. 161-181).
• Ejova, C. ve Luchin, T. (2015). Aspects of Moldova–US relations in the context of Russian geostrategic interests (1994-2009. In Teoria Şi Practica Administrării Publice, 181-183.
• Eker, S. (2014). Doğu ile batı arasında çıkmaz yolların kavşağında yolunu arayan bir ülke: Moldova. Karadeniz Araştırmaları, (43), 1-16.
• Gellner, E. (2008). Uluslar ve ulusçuluk. (Çev. B. Ersanlı ve G.G. Özdoğan). Hil Yayınevi.
• Ghanbari, S. (2022). Moldova ve AB’nin komşuluk politikası: inişli çıkışlı bir ortaklık. Novus Orbis: Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 4(1), 93-114.
• Gökdağ, B. A. (2014). Moldova’nın AB üyeliği sürecinde Gagavuz Özerk Bölgesi bağımsızlığa mı yürüyor? Karadeniz Araştırmaları, (43), 17-42.
• Göktepe, O. (2024). Avrupa Ordusu ve NATO İkilemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 161-189. https://doi.org/10.61904/sbe.1403794.
• Hasanov, A. (2012). Jeopolitik. Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Huntington, S. P. (2018). Medeniyetler çatışması ve dünya düzeninin yeniden kurulması. (M. Turhan ve Y.Z. C. Soydemir, çev.). Okyanus Yayıncılık.
• İşbilen, S. (2023). Ukrayna’dan sonraki hedef Moldova’mı? Kapadokya Alan Çalışmaları Dergisi, 5(2), 127–152. https://doi.org/10.38154/CJAS.2024.66
• Харитонова, Н. И. (2023). Перспективы интеграции Молдовы в НАТО. Государственное управление. Электронный вестник, (97), 98-111.
• King, C. (2000). The Moldovans: Romania Russia and the politics of culture. Hoover İnstitution Press. Korkmaz, A. (2022). XIX. Yüzyılda Doğu Avrupa’nın Beserabya Bölgesinde Gagauz Türkleri. Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, 4(2). 33-70.
• Lavrıc, A. (2015). Cazul Transnıstrean În Contextul Crızeı Ucraınene Şı Securıtatea Republıcıı Moldova, Ucraıneı Şı A Românıeı. Strategıı Xxı, (17-24).
• Peterka-Benton, D. (2012). Arms Trafficking in Transnistria: A European Security Threat?. Journal of Applied Security Research, 7(1), 71-92.
• Ratzel, F. (1969). The Laws of The Spatial Growth of States. R.E. Kasperson & J.V. Mingi (Eds.), The Structure of Political Geography. IL: Aldine.
• Sevinç, A. ve Ürer, L. (2022). Transdinyester donmuş çatışmasının Ukrayna krizi bağlamında jeopolitik analizi. Uygulamalı ve Teorik Bilimler Dergisi, 4(3), 247-260.
• Telci, İ.N. (2016). Moldova’da devlet içinde devlet Transnistria. K. İnat, B. Duran & M. Ataman (Eds.), Dünya Çatışmaları Çatışma Bölgeleri ve Konuları I. Cilt. (ss. 773-792). Nobel Yayıncılık.
• Top, S., ve Yiğit, İ. (2013). Araştırma yöntemleri ve süreci. O. Gümüşçü (Ed.), Tarihi Coğrafya içinde (Ünite 8). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Turco, T., Turco, E., ve Roşca, A. (2015). The impact of the internal factors on the relationship between the Republic of Moldova and the United States of America. Moldoscopie, 71(4), 153-169.
• Tüysüzoğlu, G. (2017). Rusya dış politikasının etkin silahı: donmuş çatışma bölgeleri. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 13(26), 185-219. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.356957
• Варданян, Э. (2016). Республика Молдова-заложник геополитики или" failed state"?. Пути к миру и безопасности, 2 (51), 51-70.
• Voicu, V. (2018). 27 Martie 1918. Unirea Basarabiei Cu România. Strălucită İzbândă İdentitară Românească. Limba Română, 245(3-4), 15-23.
• Maxım, M. (2023, Kasım 1). Moldova Doğu Avrupa’da Bir Devlet II. Tarih, TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/moldova-tarih.
• Üçışık, S. (2023, Kasım 1). “Moldova Doğu Avrupa’da bir devlet I. Fiziki ve Beşerî Coğrafya”. TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/moldova-tarih.
• Moldova_tarihi. (2023, Kasım 1). https://tr.wikipedia.org/wiki/. Karpat, K. (16 Ağustos 2024). GAGAUZLAR Balkanlar’ın kuzeydoğu kesiminde yaşayan Hristiyan Türk topluluğu.
• TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/gagauzlar.
• Holokost Ansiklopedisi (2024, 14 Ağustos). https://encyclopedia.ushmm. org/content/tr/map/romania-1933-bessarabia-indicated.