YAŞLILIĞA BAĞLI YATAĞA BAĞIMLI ERİŞKİNLERDE MEKÂN ve EMEĞİN DEĞİŞİMİ

Yıl 2024, Sayı: 50, 287 - 314, 31.12.2024

Aysun Şarkaya

https://doi.org/10.61904/sbe.1546683

Öz

Yaşlılığa bağlı yatağa bağımlı erişkilerin yaşadığı evin dokusunu ve yapısını oluşturan unsurlar ile bir mekân olarak ev içinde üretilen emeğin türünün niteliği bize toplumsal yaşama dair yeni bir öykünün ana hatlarını vermektedir. Bu saha çalışmasında mekân ve emeğin değişimine ve nasıl dönüştüğüne odaklanılmıştır. Araştırmanın evrenini yaşlılık kaynaklı yatağa bağımlı erişkine bakım verilen mekân olarak ev ve bakım verenlerin emeği oluşturmaktadır. Saha çalışmasında bakım veren yirmi kişi ile nitel araştırma yöntemi kullanılarak görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde ortak kategoriler belirlenmiş, elde edilen bulgular ile mekân ve emeğin değişimi, araştırma kapsamındaki örüntüler olarak bakım emeği, ekonomik sermaye, bağımlı bakımı, duygusal emek, gündelik yaşamın inşası ile mekâna bağımlılıkta mekânın yeniden üretimi çerçevesince açımlanmıştır. Ayrıca duygusal emek olarak nitelendirilen bakım emeğinin mekânı tanımlanıp, niteliği ortaya konulurken, gündelik yaşamda şimdinin ve buradalığın dramaturjisine odaklanılmış, bu sahne performansının avantaj ve dezavantajları tartışmaya açılmıştır. Böylelikle yaşlılığa bağlı yatağa bağımlı erişkinlerin bakımında emek ve mekânın değişiminin analizi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

yaşlılık, yatağa bağımlılık, bakım verme, emek, mekanın üretimi

Kaynakça

• Aksayan, S. ve Cinmete, G. (1998). Kronik Hastalıklı Bireylerin Evde Bakım Gereksinimleri Olanakları ve Tercihleri. 1. Ulusal Evde Bakım Kongresi Özet Kitabı, 24-26 Eylül, İstanbul.
• Altun, İ. (1998). Hasta Yakınlarının Bakım Verme Rolünde Zorlanma Durumları. I. Ulusal Evde Bakım Kongresi Özet Kitabı, 24-26 Eylül, İstanbul.
• Aksoy, H., Kahveci, R., Şencan İ., Kasım, İ., ve Özkara, A., (2016). Evde Bakım Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Uygulamaları, Derleme, Ankara Etimesgut Toplum Sağlığı Merkezi, Ankara.
• Alkan, A., Erdem, R., Çelik, R., (2015)., Hastane Çalışanlarının Hastalara Yönelik Ayrıcı Tutum ve Davranışları Üzerine Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2015/2, Sayı:22, 8.01.2024, saat, 10.00
• Aydınalp, E. (2015). Nitel Araştırmada Araştırmacı Rol ve Sorumlulukları, Prague International Academic Conference.
• Bachelard, G. (2013). Mekânın Poetikası, çev: Alp Tümertekin, İthaki Yayınları.
• Berg, L., Bruce, ve Lune, H. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, çev. Asım Arı, (4. Baskı) Eğitim Yayınları.
• Bourdieu, P. (1995). Pratik nedenler (H. Tufan, Çev.). Kesit Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2010). Sosyal sermaye: kuram, uygulama, eleştiri (A. Ünal & M. Şahin, Çev.). Değişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (D. F. Şannan & A. G. Berkut, Çev.). Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P., ve Wacquant, L. J. D. (2003). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar (N. Ökten, Çev.; 8. bs.). İstanbul.
• Bozok, N. (2020). Hastalığını Anlatmak, Dünyaya Doğru Açılmak, Dayanışmak ve Güçlenmek Üzerine: Kadınların Sözlerine Uğrayan Sağaltıcı Diyaloglar, Kültür ve İletişim, 23(45), Mart-2020-Eylül 2020, E-ISSN: 2149-9098, İstanbul.
• Bozok, N. (2017). Füruzan’ın Gül Mevsimidir Hikâyesinde Eşyalara ve Mekânlara Yazılan Toplumsal ve Duygusal Yaşantılar, Monograf, Edebiyat Eleştirisi Dergisi, ISSN 2148-3442 2017/7: (69-99).
• Creswell, J. W. (2014). Research Design Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (4. bs.). SAGE.
• Coulon, A. (2010). Etnometodoloji, çev. Ümit Tatlıcan, Küre Yayınları.
• Daşlı, Y. ve Bulut, E. (2019). Sağlık Sosyolojisi (1. Baskı) Anı Yayınları,
• Delen, G. M. (2017). Duygusal Emek Tinsel Emek, Türkmen Kitapevi.
• Lefebvre, H. (2007). Modern Dünyada Gündelik Hayat. (Çev. Işın Gürbüz). Metis Yay.
• Lefebvre, H. (2016). Mekânın Üretimi, Çev. Işık Ergüden (4. basım) Sel Yayıncılık.
• Lindemann, M. (2013). Erken Modern Avrupa’da Tıp ve Toplum. Çev., M. Doğan. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. Esgin, A., (2018) "Gündelik Hayat Sosyolojisi: Tarihsel Süreç ve Temel İlkeler," Gündelik Hayat Sosyolojisi: Temalar, Sorunsallar ve Güzergâhlar, Ankara: Phoenix Yayınevi, (13-34)
• Esgin, A. ve Özben, M. (2018). Klasik Sosyoloji ve Gündelik Hayat: Durkheim’dan Parsons’a., Gündelik Hayat Sosyolojisi (35-52), Ankara: Phoenix Yayınevi. Esgin, A., ve Özben, M., (2018). Gündelik Hayat Sosyolojisi: Temalar, Sorunsallar ve Güzergâhlar (35-52), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Denzin, N., ve Lincoln, S. Y. (2021). Nitel Araştırmalar Kılavuz Kitabı, çev. G. Ekinci, S. Yeşilçınar, SAGE Yayınları. Ekşi, H., ve Çelik, H. (2015). Gömülü Teori- Nitel Desenler, Edam Yayınları.
• Creswell, J. W., Clark, W. L. Plano. (2007). Karma Yöntem Araştırmaları, Tasarımı ve Yürütülmesi (2. Baskı) Anı Yayınları.
• Erdem, Z. ve Şahin, L. (2009). Ülkemizde Ev Hizmetlerinde İstihdam Edilen Yabancı Uyruklu İşgücünün Çalışma Koşulları: İstanbul İli Üzerine Bir Alan Çalışması. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 57, 281-325.
• Goffman, E. (2016). Etkileşim Ritüelleri, Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, Türkçe Çeviri: Barış Cezar, Metis Yayınları.
• Goffman, E. (2014b). Damga, çev: Ş. Geniş, L. Ünsaldı, S.N. Ağırsanlı, Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2015). Tımarhaneler, çev: Ebru Arıcan (1. Basım) Heretik Yayınlar.
• Goffman, E. (2020). Toplum İçinde Davranmak- Etkileşimlerin Sosyal O Düzenine Dair Açıklamalar, çev: Adem Bölükbaşı (2. Basım) Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2021). Etkileşim Ritüelleri- Yüzyüze Davranış Üzerine Denemeler, çev: A. Bölükbaşı (3. Basım) Heretik Yayınları.
• Güvenç, E. (2023), Felsefi Perspektifte Yaşlılık Dönemi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2023/3, Sayı: 47, s. 79-105, 8.10.2024, saat: 11.35
• Kahraman, A. ve Güven, S. (2002). Yaşlılıkta Evde Bakım, Turkish Journal of Geriatrics, 5(4), 155-159. Karakaş, M. (2019). Kent, Mekân ve Toplum, Tezkire Yayınları.
• Kümbetoğlu, B. (2019). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma (6. Basım) Bağlam Yayınları. Marshall, G. (2021). Sosyoloji Sözlüğü, Çev: O. Akınhay, D. Kömürcü, (5. Basım) Bilim ve Sanat Yayınları.
• Müftüler, G. H. (2018). İstanbul’da Yaşlılık ve yaşlılığın Yapısal Değişimi, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 58-80.
• Öğür, Z., Gözüm, S., Taş, E., Yalçındağ, N., Alpak, M., ve Hayran, O. (2019.) Evde Sağlık Hizmeti Alan Bağımlı Hastalara Bakım Veren Aile Üyelerine Verilen Eğitimin Hastalara ve Bakım Verenlere Etkisi: Randomize Kontrollü Bir Çalışma, Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 13(3), 318-334.
• https://doi.org/10.21763/tjfmpc.446108
• Özbay, F. (2019). Kadın Emeği, İletişim Yayınları.
• Özbay, F. (2021). Dünden Bugüne, Aile, Kent ve Nüfus (3. Baskı) İletişim Yayınları.
• Sontag, S. (2005). Metafor Olarak Hastalık-AIDS ve Metaforları, Agora Kitaplığı.
• Slattery, M. (2008). Sosyolojide Temel Fikirler (Yay. Haz. Ü. Tatlıcan-G. Demiriz), Sentez Yay.
• Stavrides, S. (2016). Kentsel Heterotopya: Özgürleşme Mekânı Olarak Eşikler Kentine Doğru, Çev. A. Karatay (1. Baskı) Sel Yayıncılık.
• Tamer, G. M. (2017). Yaşlı Hastalarına Bakım Veren Kadınların Deneyimleri Işığında “Evde Bakım Hizmeti”nin Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 157-186.