KÜRESEL ISINMA ve İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ile MÜCADELEDE İSLAM ÖĞRETİSİNİN İŞLEVSELLİĞİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Sayı: 50, 207 - 226, 31.12.2024

Hasan Kalyoncu , Kemaleddin Taş

https://doi.org/10.61904/sbe.1576281

Öz

Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin olumsuz etkileri birçok alanın ilgisini çektiğinden, dinin de meydana gelen olumsuzluklardan ve çözüm arayışlarından uzak olması beklenemez. Bu doğrultuda doğal olarak dinin günümüzde en önemli meselelerden biri olarak gündemde yer alan çevre sorunları, küresel ısınma, iklim değişikliği vb. konularda da ortaya koyduğu hususlar ve çözüm önerileri vardır. İslam dini hem toplumsal hem de çevre ile olan ilişkiler açısından dengeyi öğütler; israf ve aşırılıklardan kaçınılmasını emrederek fesat ve bozgunculuktan uzak durulması gerektiğini hatırlatır. İhtiyaçtan fazlasına yönelmeme ve israf etmeme zaten aşırı tüketimin önünde engeldir. Buna paralel olarak İslam Peygamberi de hayatında aşırı tüketim ve şatafattan uzak bir yaklaşım sergilemiştir. İslam’a göre kâinat, belirli kaideler çerçevesinde var edilmiş, düzen kurulduktan sonra da insan yaratılmıştır. İslam, kurulan düzenin bozulmaması yönünde uyarı yaparak yeryüzünün insanlarca imar edilmesi gerektiğini belirtir. Diğer taraftan insanların kendi iradeleri ile iyi ve kötü arasında ayrım yapabileceği ve yaptıkları tercihlerin sonuçlarıyla da yüz yüze kalacakları ifade edilir. Bu bağlamda insan faaliyetleri vasıtasıyla ekosistemlerdeki bozulmalar ve bunlar sonucunda oluşacak olumsuzluklarla insanların baş başa kalacağı vurgulanır. Ayrıca “düzeni bozanlar” ile beraber olmamak ve “düzeltmeye çalışanlar”a da destek verilmesi gerektiği öğütlenir. Görüldüğü gibi İslam dini, küresel ısınma ve iklim değişikliğine karşı alınması gereken önlemleri açıkça belirterek inananlara bu konuda “halifeliğin” gereği olarak sorumluluk ve görev yüklemektedir. İslam’ın yaklaşımı, çevreyi korumayı ve bozulan sistemleri düzeltmeye çalışmayı hedeflemekte olduğundan iklim değişikliği ile ilgili konularda da uyum çalışmalarını destekler durumdadır. Bu bilgiler ışığında makale, küresel ısınma ve iklim değişikliğinin yarattığı tahribatları önlemede İslam’ın rolü ve etkileri üzerine odaklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Çevre, Din, İslam

Kaynakça

• Adam, K. (2018). Islamic law and the environment: What can we learn from Islamic perspectives on the environment to resolve climate change? Master’s Thesis, University of Warwick.
• Altıkat, A., Ekmekyapar, T. F. ve Turan B. T. (2011). Küresel kirlilik: Dünya, Avrupa Birliği. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(2), 134- 49.
• Baykut, F., Aydın, A. ve Baykut, S. (1987). Çevre sorunları ve korunma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Demirbaş, M. ve Aydın, R. (2020). 21. yüzyılın en büyük tehdidi: Küresel iklim değişikliği. Ecological Life Sciences, 15(4), 163-179.
• Duh, A.A. (2010). Religion’s role in development, ecology and climate change: An Islamic perspective. Presentation at the Conference on the Role of Religion in Development-focus on Ecology and Climate Change, Finnish Evangelical Lutheran Mission (22.4.2010) in Helsinki.
• Foltz, R., (2007). İslam ve ekoloji, Editör: Richard Foltz, Çev. Nurettin Elhüseyni, Oğlak Yayıncılık.
• Gerten, D. and Bergmann, S. (2012). Religion in environmental and climate change: Suffering, values, lifestyles, New York: Continuum International.
• Jenkins, W., Berry, E. and Kreider, L. B. (2018). Religion and climate change, Annual Review of Environment and Resources, (43), 85-108.
• Jellason, N. P., Conway, J. S. and Baines, R. N. (2020). Exploring smallholders’ cultural beliefs and their implication for adaptation to climate change in North-Western Nigeria. The Social Science Journal, 60(3), 561-576.
• Kalyoncu, H. ve Taş, K. (2023). Sosyolojik perspektiften İslam’ın çevreye yaklaşımında anahtar kavramlar. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 62-84.
• Kearns, L. ve Keller, C. (2007). Ecospirit: Religions and philosophies for the earth. Fordham University Press.
• Koehrsen, J. (2021). Muslims and climate change: How Islam, Muslim organizations, and religious leaders influence climate change perceptions and mitigation activities. Wires Clim Change, 12 (2), 1-19.
• Kur’an-ı Kerim Meali, (2011). 12. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kuzudişli, A. (2014). Dinlerin çevre duyarlılığı ve çeşitli yönleriyle Assisi Deklarasyonu. 2. Uluslararası Çevre ve Ahlak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1340-1347.
• Okuyan, M. (2024). Kur’an meal-tefsir. İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları.
• Özerdem, F. ve Barlas B. (2021). Kopenhag okulu çerçevesinde 2020 ve sonrası dünya politikasının yeni sorunu: İklim değişikliği ve iklim göçmenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(41), 273-302.
• Palabıyık, A. (2013). Hadis ve çevre bilinci. Editör: Ahmet Tahir Dayhan, Hadis ve hadis metinleri, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası, 147-169.
• Reder, M. (2012). Religion in the public sphere: The social function of religion in the context of climate and development policy. Editors: D. Gerten and S. Bergmann, Religion in environmental and climate change: Suffering, values, lifestyles, Crossref Privacy Policy, 32-45.
• Surwandono, N. S. S., Nchankou, A.N., Sahide, A., Silatsa, F. B. T. and Lucie Felicite, L. (2023). Islam and environmental sustainability: Perspectives and challenges. Journal of Islamic and International Affairs, 8(2), 112-130.
• Tucker, M. E. and Grim, J. (2001). Religion and ecology: Can the climate change? Daedalus Journal of the American Academy of Arts and Sciences, (130) 4, 1-316.
• Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi: Etik ve metafizik görüşler. Ankara: Doruk Yayıncılık.
• Veldman, G. R., Szasz, A. ve Haluza-Delay, R. (2014). How the world's religions are responding to climate change social scientific investigations. New York: Routledge.
• Vural, Ç. (2018). Küresel iklim değişikliği ve güvenlik. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 7 (1), 57-85.
• Zemahşerî, (2016). El-keşşâf‘an hakā’ikı ğavâmidı’t-tenzîl ve uyûni’l-ekāvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Editör: Murat Sülün, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.