DİJİTAL HABERCİLİKTE AİLENİN ŞİDDETLE KODLANMASI: HÜRRİYET GAZETESİ ÜZERİNE ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 30, 445 - 471, 27.12.2025

Revşan Şen

Öz

Haber, gelişen tüm dijital medya içeriklerine karşın takip edilmeye devam eden içerikler arasında yerini korumaktadır. Bilgilendirme, farkındalık yaratma ve gerçekliği temsil etme noktasında iddiası ve sorumluluğu olması nedeniyle haberde, toplumsal olayların hangi biçimde yer aldığı önem taşımaktadır. Buna karşın geleneksel medya mecralarının dijitalleşmeye uyum sağlaması ile yayınlarını internet ortamında da sürdüren gazetelerin daha fazla okur çekmek amacıyla tık tuzağı, hız, magazinselleştirme gibi yollara başvurarak etik ihlallere yol açtığı görülmektedir. Bu ihlaller beraberinde şiddet gibi konularda üretilen içeriklerde kişisel hakların göz ardı edilmesine, şiddetin teşvik edilmesine ve/veya şiddete yönelik farkındalık yaratma konusunda hiçbir rol üstlenilememesine yol açabilmektedir. Bu araştırmada 18.03.2025 tarihinde Türkiye’nin en çok ziyaretçi alan internet adresi hurriyet.com.tr adresinde paylaşılan üç aile içi şiddet haberi eleştirel söylem analizine tabi tutulmuştur. Elde edilen bulgular arasında ağırlıklı biçimde sansasyon yaratma amacına rastlanan haber içeriklerinde bu sansasyonun yaratılabilmesi için aile ve akrabalık ilişkilerine yönelik kavramların şiddet, cinayet olgularıyla sık biçimde yan yana getirildiği görülmüştür. Başlıkların da genellikle bu şekilde oluşturulduğu haber metinlerinde uygulanan şiddetin detaylarına yer verildiği saptanmıştır. Bununla birlikte gerçekleştirilen aile içi şiddet olaylarına yönelik farkındalık oluşturabilme potansiyeli zayıf olan haber içeriklerinde şiddetin ve/veya cinayetin faillerine yönelik keskin ifadelere yer verilerek bu toplumsal sorunun bireysel kötülüğe indirgenme riskine yol açtığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

internet , dijital medya , aile içi şiddet , haber , eleştirel söylem analizi

THE VIOLENT ENCODING OF THE FAMILY IN DIGITAL JOURNALISM: A CRITICAL DISCOURSE ANALYSIS OF HÜRRİYET NEWSPAPER

Öz

News continues to hold its place among content that is followed despite the development of all digital media content. Due to its claim and responsibility in terms of informing, raising awareness and representing reality, the way in which social events are covered in the news is important. However, with traditional media outlets adapting to digitalisation and continuing their publications online, newspapers resorting to clickbait, speed, and sensationalism to attract more readers are seen to be causing ethical violations. These violations can lead to the disregard of personal rights in content produced on topics such as violence, the promotion of violence, and/or the failure to play any role in raising awareness about violence. In this study, three domestic violence news stories shared on 18 March 2025 on hurriyet.com.tr, Turkey’s most visited website, were subjected to critical discourse analysis. Among the findings, it was observed that news content primarily aimed at creating sensationalism frequently juxtaposed concepts related to family and kinship with violence and murder in order to achieve this sensationalism. It was determined that the headlines were generally constructed in this manner and that the news articles provided details about the violence committed. However, it was found that news content with a weak potential to raise awareness about domestic violence incidents used harsh language towards the perpetrators of violence and/or murder, thereby risking the reduction of this social problem to individual evil.

Anahtar Kelimeler

Internet , Digital media , domestic violence , news , Critical Discourse Analysis

Kaynakça

• Akşin, T. (1999). Söylem Üstüne Söylem’lere Dair. Doğu Batı, 3(9), 9-14.
• Arslan, H. (2019). Eleştirel medya okuryazarlığı kapsamında çocuğa ve kadına yönelik olarak önerilen özel haber dili. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 111-136.
• Arslan, H., Topal, A., & Dönük, G. G. (2020). Türkiye'de Geleneksel Medya ve Yeni Medyada Kadın Kimliği Üzerinden Üretilen Haberlere Eleştirel Bakış. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergi, 3(1), 21-38.
• Atar, A. ve Serintürk, Y. (2025) Adana’daki dehşet! 10 yaşındaki çocuk, 6 aylık kardeşini kucaklayıp kendilerini banyoya kilitlemiş. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/adanadaki-dehset-10-yasindaki-cocuk-6-aylik-kardesini-kucaklayip-kendilerini-banyoya-kilitlemis-42732593
• Atasoy, K. (2016). Kişilik Hakki Kapsamında Sosyal Medyada Kişisel Verilerin Korunması ve Veri Sahibinin Rızası. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3), 269-301.
• Avcı, F., & Güdekli, İ. A. (2018). Toplumsal cinsiyet ve medya ilişkisi: Yazılı basında kadına şiddet ve kadın cinayetleri haberleri üzerine bir analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 475-506.
• Bayram, Y. (2024). 20. Yy.’da Değişen Gazetecilik Anlayışı ve Günümüze Yansımaları. İçinde Y. Bayram (Ed.), Temel Gazetecilik Kavramlar, Teknikler, Yenilikler (ss. 13-30). Akademisyen Kitabevi.
• Bilecen, N. S., & Bayraktutan, G. (2018). İnternet Çağında Gazetecilik İçin Tartışmalı Bir Kavram:‘Yavaşlık’. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29. Özel Sayısı), 341-354.
• Çalışkan, N., & Aslanderen, M. (2014). Aile İçi İletişim ve Siber Yaşam: Teorik Bir Çözümleme. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 263-277.
• Çelenk, S. (2010). Ayrımcılık ve Medya. Televizyon Haberciliğinde Etik, (ss. 211, 228). https://www.academia.edu/6835099/Ayrımcılık_ve_medya
• Çoban, D., & Kaplan, M. (2022). Aile İçi Şiddette Medyanın Rolü. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 2(1), 127-146.
• Danık, Ş. (2000). Aile İçinde Kadına Yönelik Şiddet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 12(1), 77-87.
• Deniz, Ş., & Özel, E. K. (2015). Tecavüzün Haberleştirilmesinde Etik Sorunlar: “5 N 1 K Yetmez, Bir de Vicdan Gerek”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 721-759.
• Dursun, Ç. (2010). Kadına Yönelik Şiddet Karşısında Haber Etiği. Fe Dergi, (1), 18-32.
• Eken, S. ve Gıyasettin, T. (2025). Diyarbakır’da korkunç cinayet! Dini nikahla birlikte yaşadığı kadının yeğenleri tarafından öldürüldü… 7 kişi gözaltında, Hürriyet, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/diyarbakirda-korkunc-cinayet-dini-nikahla-birlikte-yasadigi-kadinin-yegenleri-tarafindan-olduruldu-7-kisi-gozaltinda-42733218
• Erdem, M. N. (2020). Medya İçeriğinde Şiddetin Sunumu Üzerine Argümantatif Bir Çalışma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 1198-1217.
• Erden, G., & Akdur, S. (2018). Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet ve Kadın Cinayetleri. Klinik Psikoloji Dergisi, 2(3), 128-139.
• Erol, D. (2013). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkiye Yazılı Basınında Şiddet Haberleri ve Haber Fotoğrafları. Selçuk İletişim, 8(1), 192-211.
• Fiske, J. (2017). Reading The Popular. Routledge.
• Görmez, A. (2024). Medya, Şiddeti Kaydetmeli Ama Meşrulaştırmamalı. TRT Akademi, 9(20), 278-283.
• Kalaman, S. (2019). Yeni medya ve dijital gözetim: Türkiye’deki sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(2), 575-594.
• Korkmaz, A. (2014). Etik Bağlamda Haber Fotoğrafçılığının Manipülasyon ve Propaganda Aracı Olarak Kullanılmasının Değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(4).
• Michaud, Y. (1991). Şiddet (C. Muhtaroğlu, Çev.). İletişim Yayınları.
• Narin, B. (2015). Mobil Telefonlar ve Gazetecilik: Mobil Haber Üretimi ve Habere Mobilden Erişim. XX. Türkiye’de İnternet Konferansı, 1-3.
• Özel, E. K., & Deniz, Ş. (2019). “Tık” ve “Etik” Arasında Sıkışan Gazetecilik: İnternet Gazeteciliğinin Ortaya Çıkardığı Yeni Etik Sorunlar ve Gazetecilerin Konuya Bakış Açısı Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 443-466.
• Özer, Ö. (2011). Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Literatürk Yayınları.
• Özkan, G. (2017). Kadına Yönelik Şiddet-Aile İçi Şiddet ve Konuya İlişkin Uluslararası Metinler Üzerine Bir İnceleme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 533-564.
• Özkan, S. (2018). Kadına Yönelik Şiddet ve Sosyal Medya Aktivizmi: Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Örneğinde İçerik Analizi. Yeni Düşünceler, 9, 57-69.
• Öztürk, Ş. (2015). Sosyal medyada etik sorunlar. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 9(1), 287-311.
• Sarı, E. (2007). Basındaki Yansımalarıyla Aile İçi Şiddet. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 13-22.
• Silsüpür, Ö., & Övüç, M. (2022). Kadına Yönelik Şiddete Karşı Toplumsal Farkındalık Yaratma ve Kamuoyu Oluşturma Aracı Olarak Sosyal Medya: Kadın Sivil Toplum Kuruluşları Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 5 (1), 1-25.
• Similarweb. (2025). Top News & Media Publishers Websites in Turkey. Similarweb. https://www.similarweb.com/top-websites/turkey/news-and-media/
• Şahin, Z. B., & Birincioğlu, Y. (2022). Tık Odaklı Başlıklar ve Okuyucu Refleksleri Üzerine Bir Araştırma: Odak Grup Çalışması. TRT Akademi, 7(14), 236-261.
• Şahinol, E. (2025). Mahkeme, eşi Yıldız Yılmaz’ı öldüren caniye yine aynı cezayı verdi, Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mahkeme-esi-yildiz-yilmazi-olduren-caniye-yine-ayni-cezayi-verdi-42732781
• Şen, R. (2024). İnternet Gazeteciliği. İçinde Y. Bayram (Ed.), Temel gazetecilik kavramlar, teknikler, yenilikler (ss. 251-274). Akademisyen Kitabevi.
• Şimşek, M. (2001). Medya etiği. Marmara İletişim Dergisi, 11(11), 291-310.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Marmara Üniversitesi ve Türkiye İstatistik Kurumu (2024). Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması, 2024. Ankara. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Kadina-Yonelik-Siddet-Arastirmasi-2024-57940
• T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2008). Aile İçi şiddetle mücadele el kitabi. TC Başbakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü, 11-13. https://turkiye.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/aismelkitabi.pdf
• Trend, D. (2008). Medyada Şiddet Efsanesi: Eleştirel Bir Giriş (G. Bostancı, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• TÜİK. (2021). Türkiye Aile Yapısı Araştırması, 2021. Erişim tarihi: 15.03.2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle Aile, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2023-53784 (Erişim tarihi: 15.03.2025)
• Türk Dil Kurumu. (2025). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/?ara=%C5%9Fiddet
• Van Dijk, T. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. İçinde B. Çoban & Z. Özarslan (Ed), Söylem ve İdeoloji: Mitoloji-Din-İdeoloji. (ss. 13-112) Su Yayınları.
• Yılmaz, D. (2024). Ulusal Gazetelerde Semih Çelik Cinayeti: Kadına Yönelik Şiddetin Medyada Temsili ve Çerçevelenmesi. Medya ve Kültür, 4(2), 157-182.
• Zara A., İnce M. (2008), Aile İçi Şiddet Konusunda Bir Derleme, Türk Psikoloji Yazıları, 11 (22), 81-94.