An Example to Foundation Budgets in the Ottoman Empire under the Supervision of 1030 (H.) Accounting Records

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 18, 291 - 317, 31.12.2019

Ali Apalı , İsmail Bekci

Öz

Budgets are financial statements showing the
income and expenses determined for an operating period. It has been used as a
planning tool by various units also in various periods of history, although not
with being today’s
usage. Turkish States have also used budgets in different periods of history.
The Ottoman Empire, which has been mentioned about from itself for a long time
in the history of the world, started to use the budgets after the Fatih
Regulations. Accounting characterful records regarding budget usage in both
central and provincial administrations of the Ottoman Empire, are found in
various archive sources. One of the institutions in which the budgets prepared
on the basis of calculation were used most in the provinces in the Ottoman
Empire, are foundations. In the literature, although there are budget examples
of foundations which are subject to various classifications according to their
subject, beneficiaries or operating modes, it is an inevitable responsibility
to unearth the accounting archive documents of the Ottoman Empire, which
reigning politically, socially and economically in a wide geography for six
centuries. For this reason, the purpose of this study was to analyze the sample
foundation budget which belongs only to the 1030 year of the hegira with the
accounting dimension and to bring the determined results to the literature.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Budget, Foundation Budget, Income, Expense

Osmanlı Devletinde Vakıf Bütçelerine 1030 (h.) Yılı Muhasebe Kayıtları Nezaretinde Bir Örnek

Öz

Bütçeler, bir faaliyet dönemi için belirlenmiş gelir ve
giderlerin gösterildiği mali nitelikli tablolardır. Günümüz kullanım şekli ile
olmasa da tarihin çeşitli dönemlerinde de çeşitli birimler tarafından bir
planlama aracı olarak kullanılmıştır. Tarihin farklı dönemlerinde Türk
Devletleri de bütçeleri kullanmışlardır. Dünya tarihi içinde oldukça uzun bir
süre kendinden bahsettiren Osmanlı Devleti de Fatih Nizamnamesi’nden sonra bütçeleri
kullanmaya başlamıştır. Bütçe kullanımına ait Osmanlı Devleti’nin gerek merkezi
yönetiminde, gerekse taşra yönetimlerinde muhasebe karakterli kayıtlar çeşitli arşiv
kaynaklarında bulunmaktadır. Osmanlı Devleti’nde hesaplama temelli hazırlanan
bütçelerin taşrada en çok kullanıldığı müesseselerden biri vakıflardır.
Literatürde konusuna, yararlananlarına veya işletilme biçimlerine göre çeşitli
sınıflandırmalara tabi tutulan vakıflara ait bütçe örnekleri bulunmasına rağmen
altı asır boyunca geniş bir coğrafyada siyasi, sosyal ve ekonomik olarak hüküm
süren Osmanlı Devleti’nin muhasebe kaynaklı arşiv belgelerinin günyüzüne
çıkarılması kaçınılmaz bir sorumluluktur. Bu nedenle sadece hicri 1030 yılına
ait olan örnek vakıf bütçesinin muhasebe boyutuyla tahlil edilmesi ve tespit
edilen sonuçların literatüre kazandırılması bu çalışmanın amacı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bütçe, Vakıf Bütçesi, Gelir, Gider

Kaynakça

• Arslanboğa, K (2015). Hatice Turhan Sultan Evkafı’nın H. 1111-12/1112-13 (M. 1700-1701/1701-1702) Tarihli Muhasebe Bilançoları, Turkish Studies, 32, 225-247.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Gömlek No: 360, Fon Kodu: TS.MA.d.
• Devellioğlu F. (2005). Osmalıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• GENÇ, M, (2015). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İSAM), C.31. www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=d310132. Erişim: 14.12.2015.
• GÜVEMLİ O. vd., (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda 500 Yıl Boyunca Kullanılan Muhasebe Yöntemi: Merdiven Yöntemi, Ankara.