TFRS 15 MÜŞTERİ SÖZLEŞMELERİNDEN HASILAT STANDARDI KAPSAMINDA YILLARA YAYGIN İNŞAAT İŞLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ESASLARI ÜZERİNE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 369 - 388, 29.12.2022

Erol Demir , Emrullah Töremen

Öz

“TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” Standardı, başta inşaat ve gayrimenkul sektörü olmak üzere perakende, teknoloji, yazılım gibi birçok sektörün içinde bulunduğu alanda hasılatın gerçeğe uygun bir şekilde tespit edilmesi ve raporlanması açısından son derece önemli yenilikler ortaya koymuştur. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapan işletmelerin söz konusu işler kapsamında yapmış oldukları inşaat sözleşmelerindeki temel sorun, hasılat tahakkukunun ne zaman yapılması gerektiğidir. Zira sınırlı olan sermayeyi doğru ve verimli bir şekilde kullanabilmenin yolu doğru muhasebe bilgisinden geçmektedir. Bu bağlamda TFRS 15 standardı, hasılatın gerçeğe uygun bir şekilde ve doğru zamanda temel mali tablolarda gösterilmesi ile ilgili birçok konuya açıklık getirmiştir. Günümüzde yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde, proje maliyetlerinin hesaplanarak muhasebenin “Dönemsellik İlkesi” gereği ilgili dönemlere yansıtılması ve sonuç hesabı olan net dönem kâr veya zararın en önemli bileşeni olan hasılatın doğru bir şekilde ortaya konması son derece önemli hale gelmiştir. Dolayısıyla finansal tablo kullanıcıları gerçeğe uygun, güvenilir ve doğru bilgiler ihtiva eden finansal tablolara ihtiyaç duymaktadırlar. Ayrıca TFRS 15 Standardına göre de muhasebenin “Dönemsellik İlkesi” son derece önemlidir. Buna göre inşaat işletmeleri tarafından elde edilen hasılat, gerçekleştiği anda gerçeğe uygun bir şekilde kayıtlarda yer almalıdır.

Anahtar Kelimeler

muhasebe, Gayrimenkul ve inşaat muhasebesi, Hasılat, Yıllara Yaygın İnşaat İşleri, TFRS 15

CURRENT APPROACHES ON ACCOUNTING PRINCIPLES OF ACCOUNTING WORKS FOR YEARS UNDER TFRS 15 REVENUE FROM CUSTOMER AGREEMENTS

Öz

The “TFRS 15 Revenue from Customer Contracts” Standard has introduced very important innovations in terms of determining and reporting the revenue in a realistic way in the field of many sectors such as retail, technology and software, especially the construction and real estate sector. The main problem in the construction contracts made by the enterprises that have been doing construction and repair works for years is when the revenue accrual should be made. Because the way to use the limited capital correctly and efficiently is through correct accounting information. In this context, TFRS (Turkish Financial Reporting Standards) 15 standard has clarified many issues related to the presentation of revenue in the basic financial statements in a fair manner and at the right time. In today's construction and repair works, it has become extremely important to calculate the project costs and reflect the accounting to the relevant periods in accordance with the "Periodality Principle" and to present the revenue, which is the most important component of the net profit or loss, which is the result account, correctly. Therefore, users of financial statements need financial statements that contain truthful, reliable and accurate information. In addition, according to the TFRS 15 Standard, the “Periodic Principle” of accounting is extremely important. Accordingly, the revenue obtained by the construction enterprises should be recorded in a realistic way as soon as it is realized.

Anahtar Kelimeler

Accounting, Construction and Real Estate Accounting, Revenue, TFRS 15

Kaynakça

• 56 Sıra No.lu Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı Hakkında Tebliğ, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 30138 ve Tarih: 29.07.2017.
• Akdoğan, N. (2020). İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi, Çalışma Notları, SPL Yayınları https://www.spl.com.tr/docs/other/aaf9a5f9-2f80-4f.pdf. Erişim Tarihi: 03.04.2021.
• Akın, S. (2011). Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Alınan Hakediş Ödemelerinde Damga Vergisi Kesintisi, Vergi Sorunları Dergisi, (273), 1-11.
• Aktaş, R. ve Varol, İ. D. (2017). Yeni Hasılat Standardı UFRS 15’e Göre Hasılatın Muhasebeleştirilmesi: Çok Unsurlu Sözleşmeler ve Sözleşme Değişiklikleri, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (73) , 27-50.
• Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS) 2021 Sürümü, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 31439 (mükerrer) ve Tarih: 30.03.2021.
• Demir, E. (2015). İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demir, E., Tanrıvermiş, Y. ve Töremen, E. (2022). Türkiye’de Gayrimenkul ve İnşaat İşlerinin Vergilendirilmesinin İncelenmesi ve Özellik Gösteren Durumların Değerlendirilmesi, Avrasya Bilimler Akademisi, Avrasya İşletme ve İktisat Dergisi, (28), 79-100.
• Demirkol, Ö. F. (2018). TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardı: 5 Aşamalı Model, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 415-434.
• Gençoğlu, Ü. G. ve İşseveroğlu, G. (2018). Türkiye’de Vergi Düzenlemeleri ve Muhasebe Standartları Açısından İnşaat Taahhüt İşletmelerinde Finansal Raporlama, International Journal of Social Inquiry, 11(2), 135-151.
• Gelir Vergisi Kanunu, Kanun No: 193, Kabul Tarihi:31.12.1960, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 10700, Tarih: 06.01.1961.
• Gök, G. S. (2017). Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşlerinde Her Bir İş İçin Ayrı Yer Teslimi ve Geçici Kabulün Öngörüldüğü Hallerde Vergi Tevkifatı, Vergi Sorunları Dergisi, (344), 60-68.
• Gökgöz, A. (2018). TFRS 15 Hizmet Sözleşmelerinden Hasılat Standardı Çerçevesinde Sözleşme Varlığı ile Sözleşme Yükümlülüğü Kavramları ve Raporlanması. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 4(4), 45-57.
• Güven, B. (2016), Overview Of Development Of The New Standard IFRS 15 Revenue From Contracts With Customer, Norwich Business School University of East Anglia Norwich Research Park Norwich.
• Karabacak, S. (2003). Birden Fazla Takvim Yılına Sirayet Eden İnşaat ve Onarma İşlerinde Müşterek Genel Giderler ve Amortismanların Dağıtılması, Vergi Sorunları Dergisi, (183), 177-183.
• Karadağ, N. ve Demir, M. (2021). İnşaat Muhasebesi Uygulamalarının Vergi Usul Kanunu, TMS 11 ve TFRS 15 Standartları Açısından İncelenmesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(11), 15-33.
• Karakoyun, F. (2019). Vergi Tekniği Bakımından Yıllara Yaygın İnşaat ve Taahhüt İşlerinin Vergilemesi ve Damga Vergisi Sorunsalı, Vergi Sorunları Dergisi, (368), 86-107.
• Kıllı, M. ve Işık, Y. (2018). Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinin TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardı ve BOBİ FRS Kapsamında İncelenmesi, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 1093-1104.
• Kızılot, Ş. (1980). İnşaat Muhasebesi Vergilendirilmesi ve Ölçümleme, İkinci Baskı, Ankara: Olgaç Matbaası.
• Küçük, E. (2013). Yıllara Yaygın İnşaat Taahhüt İşlerinin Finansal Raporlama Açısından Değerlendirilmesi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (21), 106-129.
• Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardına İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 15) Hakkında Tebliğ (Sıra No: 54), T.C. Resmi Gazete, Sayı: 29826 ve Tarih: 9.9.2016.
• Öncel, M., Kumrulu, A. ve Çağan, N. (2002). Vergi Hukuku, 10. Bası, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Özdemir, A. (2017). Yıllara Sâri İnşaat ve Onarım İşlerinde Müşterek Gider Dağıtımı, Vergi Sorunları Dergisi, (344), 53-59.
• Özerhan, Y. ve Sultanoğlu, B. (2021). TFRS 15 “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” Standardı Kapsamında Asıl-Vekil İlişkisinin Değerlendirilmesi, Muhasebe ve Denetime BAKIŞ Dergisi, (63), 19-38.
• Sayın, K. Ş. ve Merter, A. K. (2017). TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri Standardının Türk Vergi Sistemi Açısından Değerlendirilmesi ve Uygulama Örneği, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4(13), 63-95.
• Şenlik, M. (2016). İnşaat muhasebesi, Genel Bilgiler, Vergilendirme Muhasebe Uygulamaları, İkici Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Şentürk, M. (2013). Birden Fazla Takvim Yılına Sirayet Eden İnşaat ve Onarma İşlerinde Ortak Genel Giderlerin Dağıtımı, Vergi Sorunları Dergisi, (292), 49-54.
• Tuna, Ö. (2009). Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Faaliyetlerinin Vergisel Denetimi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Usul, H. (2012). TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri Standardına Göre İnşaat Muhasebesi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Usul, H. ve Öztürk, M. S. (2019). TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hâsılat Standardı Çerçevesinde Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Faaliyetlerinin İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 1157-1166.
• Uyar Oğuz, H., Solmaz, S., A. ve Ergün, B. (2020). TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardının Otel İşletmeleri Açısından Değerlendirilmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 1489-1504.
• Ünlütürk, A. Ç., Deveci, E. N. ve Dağlı, M. F. (2019). TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Çerçevesinde Hasılatın Ölçülmesi ve Raporlanması, Muhasebe ve Denetime BAKIŞ, (57), 247-268.
• Vergi Usul Kanunu, Kanun No: 213, Kabul Tarihi: 04.01.1961, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 10703-10705, Tarih: 10.01.1961.
• Vergi Usul Kanunu Sirküleri/115 https://www.gib.gov.tr/node/137819/pdf. Erişim tarihi: 15.4.2022.
• https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/bobi_frs.PDF, Erişim tarihi: 13.05.2021.
• https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/10378/TFRS-2022-Seti Erişim tarihi: 4.05.2022.