ENERJİ POLİTİKASI ÜZERİNDEN TÜRKİYE’NİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE KALKINMA HEDEFLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 332 - 352, 25.12.2024

Azime Telli , Arda Özkan

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin enerji politikası tarihsel olarak arz güvenliğinin sağlanması üzerine temellendirilmiştir. Enerjide fosil yakıtlara ve ithalata bağımlı olunmasının yarattığı tehdide karşı son dönemde yerli ve yenilenebilir enerji politikalarına yönelerek sürdürülebilirlik unsuru ön plana çıkarılmıştır. Türkiye, 2053 yılında dünyanın en büyük on ekonomisi arasına girmeyi hedeflemekte olup, bu durum sürdürülebilirlik ve kalkınma arasında açmaza yol açmaktadır. Türkiye, Paris İklim Şartı’na taraf ülke olarak Birinci Ulusal Katkı Beyanı’nda 2053 yılına kadar karbon nötr hedefine ulaşılacağını açıklamıştır. Halen, enerji talebi açısından dünya sıralamasında ilk 20 ülke arasında yer alırken sera gazı emisyonuna en fazla sebebiyet veren devletler arasında 16. sıradadır. Gelişmekte olan Türkiye’nin kişi başı emisyon oranları her geçen gün artmakta olup sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşılması bu duruma bağlı olarak daha da önem kazanmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkiye’nin uluslararası enerji politikasının taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları doğrultusunda analiz edilerek güçlü ve zayıf yanlarını ortaya koymaktır. Türkiye’nin küresel karbon emisyonu salınımına tarihsel olarak katkı oranı %1’in altında olsa da jeopolitik konumu dolayısıyla iklim değişikliğinden en fazla etkilenen devletler arasındadır. Bu nedenle yeşil kalkınma politikaları konusunda daha kararlı stratejiler izlemesi önem taşımaktadır. Bu durumdan yola çıkarak içerik analizi yönteminin kullanılacağı çalışmada, Türkiye’nin karbon nötr hedefine ulaşması için mevcut politikalarında güçlendirilmesi gereken noktalar ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Enerji Politikası, Sürdürülebilirlik, Yeşil Enerji, Enerji Açmazı

EVALUATION OF TURKEY'S SUSTAINABILITY AND DEVELOPMENT GOALS THROUGH ITS ENERGY POLICY

Öz

The energy policy of the Republic of Turkey has historically based on ensuring supply security. However, in response to the threats posed by fossil fuel dependence and energy imports, there has been a recent shift towards emphasizing sustainability through domestic and renewable energy policies. Turkey aims to become one of the world's ten largest economies by 2053, which has created a dilemma between sustainability and development. As a signatory to the Paris Agreement, Turkey has committed to achieving carbon neutrality by 2053, as stated in its First National Determined Contribution. Currently, Turkey ranks among the top 20 countries in energy consumption and is 16th in terms of countries with the highest greenhouse gas emissions. Developing Turkey's per capita emission rates are increasing day by day and achieving sustainability targets becomes even more important. This study aims to analyze Turkey's international energy policy in light of its international agreements and the UN Sustainable Development Goals. The study seeks to identify the strengths and weaknesses of Turkey's current policies in order to achieve its carbon neutrality target. Although Turkey's historical contribution to global greenhouse gas emissions is less than 1%, its geographical location makes it one of the countries most affected by climate change. Therefore, this content analysis study will identify areas where Turkey's current policies need to be strengthened to achieve its carbon neutrality target.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Energy Policy, Sustainability, Green Energy, Energy Trilemma

Kaynakça

• AA Energy (2024, 8 Mayıs). Dünya Elektrik Üretiminde Yenilenebilirin Payı İlk Kez Yüzde 30’u Aştı, Türkiye Yüzde 42’ye Ulaştı, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/dunya-elektrik-uretiminde-yenilenebilirin-payi-ilk-kez-yuzde-30u-asti-turkiyede-yuzde-42ye-ulasti/3213124 (Erişim Tarihi: 1 Ocak 2024).
• Alancıoğlu, E. & Bayraktutan, Y. (2021). Sürdürülebilir Kalkınma ve Enerji, Farklı Perspektiflerden Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. Burcu Yavuz Tiftikçigil (Ed.), Ankara: Nobel.
• BBC (2023, 4 Aralık). Türkiye'nin İmzacı Olmadığı Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Taahhüdü Nedir?, https://www.bbc.com/turkce/live/haberler-dunya-67577409 (Erişim Tarihi: 11 Temmuz 2023).
• BM Türkiye (tarih yok). Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, https://turkiye.un.org/tr/sdgs (Erişim Tarihi: 18 Kasım 2023).
• BM (tarih yok). BM Çevre Programı. https://www.mfa.gov.tr/birlesmis-milletler-cevre-programi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 21 Kasım 2023).
• COP28 (2023). https://unfccc.int/cop28 (Erişim Tarihi: 28 Aralık 2023).
• Dünya (2023, 22 Ekim). Hükümetin Hedefi: Türkiye 2053'te En Büyük 10 Ekonomi Arasında Olacak. https://www.dunya.com/ekonomi/hukumetin-hedefi-turkiye-2053te-en-buyuk-10-ekonomi-arasinda-olacak-haberi-708545 (Erişim Tarihi: 21 Kasım 2023).
• Enerji Ajansı (2024, 1 Haziran). 2024 Mayıs Ayı Kurulu Güç Raporunu Yayımladı, TEİAŞ, https://enerjiajansi.com.tr/teias-2024-mayis-ayi-kurulu-guc-raporunu-yayimladi/#:~:text=T%C3%BCrkiye'nin%202024%20May%C4%B1s%20ay%C4%B1nda,g%C3%BCc%C3%BC%20110.033%20MW'a%20ula%C5%9Ft%C4%B1.&text=T%C3%BCrkiye%20Elektrik%20%C4%B0letim%20A.%C5%9E,de%2014.8 (Erişim Tarihi: 30 Haziran 2024).
• EMBER (2024, 12 Mart). Türkiye Elektrik Görünümü 2024, https://ember-energy.org/app/uploads/2024/03/Turkiye-Elektrik-Gorunumu-2024.pdf (Erişim Tarihi: 25 Haziran 2024). Euronews (2023, 5 Şubat). Enerjide Fosil Yakıtlara Bağımlılık: AB’de Yüzde 70, Türkiye’de Yüzde 84, https://tr.euronews.com/2023/02/05/enerjide-fosil-yakitlara-bagimlilik-abde-yuzde-70-turkiyede-yuzde-84#:~:text=Euronews%20live%20stream-,Enerjide%20fosil%20yak%C4%B1tlara%20ba%C4%9F%C4%B1ml%C4%B1l%C4%B1k%3A%20AB'de%20y%C3%BCzde,70%2C%20T%C3%BCrkiye'de%20 (Erişim Tarihi: 17 Kasım 2023).
• European Commission (2021, 14 Temmuz). 'Fit for 55': Delivering the EU's 2030 Climate Target on the Way to Climate Neutrality, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021DC0550&from=EN (Erişim Tarihi: 21 Kasım 2023).
• IEA (2021). Net Zero by 2050. Paris: OECD/IEA, https://iea.blob.core.windows.net/assets/deebef5d-0c34-4539-9d0c-10b13d840027/NetZeroby2050-ARoadmapfortheGlobalEnergySector_CORR.pdf (Erişim Tarihi: 22 Kasım 2023).
• Ozatay, F. (2023, Ekim). İkinci Yüzyıla Girerken Büyüme Performansımızı Nasıl Geliştirebiliriz?, https://www.tepav.org.tr/upload/mce/2023/notlar/ikinci_yuzyila_girerken_buyume_performansimizi_nasil_gelistirebiliriz.pdf (Erişim Tarihi: 16 Kasım 2023).
• Oskay C. (2014). Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Rüzgar Enerjisinin Önemi ve Türkiye’de Rüzgar Enerjisi Yatırımlarına Yönelik Teşvikler, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7 (1), 76-94.
• Öymen, G. & Ömeroğlu, M. (2020). Yenilenebilir Enerjinin Sürdürülebilirlik Üzerindeki Rolü, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (39), 1069-1087.
• Pearson, C. S. (2011). Economics and the Challenge of Global Warming, Cambridge: Cambridge Press. Sachs, J. D., Guillaume Lafortune & Grayson Fuller. (2024). Sustainable Development Report 2024, Dublin: Dublin University Press.
• Seydioğulları, H. S. (2013). Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yenilenebilir Enerji, Planlama Dergisi, 23 (1), 19-25.
• Shura (2024). Türkiye Enerji Dönüşümü Görünümü 2023. Sabancı Üniversitesi, https://shura.org.tr/wp-content/uploads/2024/04/SHURA-2024-04-Rapor-outlook-2023-rev.pdf (Erişim Tarihi: 1 Nisan 2023).
• Shura Enerji Dönüşüm Merkezi (2023, 2 Şubat). Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Hedefi Ulaşılabilir, https://shura.org.tr/wp-content/uploads/2023/02/SHURA-2023-02-Net-Zero-2053-Basin-Bulteni.pdf (Erişim Tarihi: 21 Kasım 2023).
• Statista (2023). Primary Energy Consumption Worldwide in 2022, By Country, https://www.statista.com/statistics/263455/primary-energy-consumption-of-selected-countries/ (Erişim Tarihi: 16 Kasım 2023).
• Şanlı, İ.D. & Armağan, R. (2017). Sürdürülebilir Kalkınma Perspektifinden Yenilenebilir Enerji: Kamu Politikalarının Gerekliliği, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8 (19), 93-109.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023) Onikinci Kalkınma Planı (2024-2028), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/11/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_17112023.pdf (Erişim Tarihi: 10 Eylül 2024).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Değerlendirme Raporu, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/03/Surdurulebilir-Kalkinma-Amaclari-Degerlendirme-Raporu_13_12_2019-WEB.pdf (Erişim Tarihi: 1 Kasım 2023).
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). T.C. Güncellenmiş Birinci Ulusal Katkı Beyanı, https://www.iklim.gov.tr/db/turkce/haberler/files/T%C3%BCrkiye%20Cumhuriyeti%20G%C3%BCncellenmi%C5%9F%20Birinci%20Ulusal%20Katk%C4%B1%20Beyan%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2023).
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2024). İklim Değişikliği Azaltım Stratejisi ve Eylem Planı (2024-2030), https://iklim.gov.tr/db/turkce/icerikler/files/%C4%B0klim%20De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi%20Azalt%C4%B1m%20Stratejisi%20ve%20Eylem%20Plan%C4%B1%20(2024-2030).pdf (Erişim Tarihi: 15 Haziran 2024).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2022, 15 Kasım). 2021 Yılı Ulusal Enerji Denge Tabloları, https://enerji.gov.tr/duyuru-detay?id=20299 (Erişim Tarihi: 16 Aralık 2023).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2022). Türkiye Ulusal Enerji Planı 2022, https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulusal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 14 Kasım 2023).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2023, 22 Aralık). Enerjide Dışa Bağımlılık Azaldı, https://enerji.gov.tr/haber-detay?id=21208 (Erişim Tarihi: 28 Aralık 2023).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2024). Elektrik, https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-elektrik (Erişim Tarihi: 28 Haziran 2024).
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2021). Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021, https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf (Erişim Tarihi: 11 Aralık 2023).
• T.C. Ticaret Bakanlığı (tarih yok). Yeşil Mutabakat, https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat/genel-bilgi (Erişim Tarihi: 18 Kasım 2023).
• The World Bank (2022, 13 Haziran). Key Highlights: Country Climate and Development Report for Türkiye, https://www.worldbank.org/en/country/turkey/brief/key-highlights-country-climate-and-development-report-for-turkiye (Erişim Tarihi: 20 Kasım 2023).
• The World Bank (2019). Tracking SDG7: The Energy Progress Report, https://www.worldbank.org/en/topic/energy/publication/tracking-sdg7-the-energy-progress-report-2019 (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2023).
• TUSİAD (2021). Avrupa Yeşil Mutabakatı Döngüsel Ekonomi Eylem Planı Türk İş Dünyasına Neler Getirecek?, https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/10790-avrupa-yesil-mutabakati-dongusel-ekonomi-eylem-plani-turk-is-dunyasina-neler-getirecek (Erişim Tarihi: 23 Haziran 2024).
• Türkiye Elektrik İletimi A.Ş. (TEİAŞ) (2022). Kurulu Güç Raporları, https://www.teias.gov.tr/kurulu-guc-raporlari (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2023).
• WEC (2022). World Energy Trilemma Index 2022. Wales: WEC.
• WEC (2023). Fostering Effective Energy Transition 2023. Walles: WEC.
• WEC (2023). World Energy Trilemma Index 2023. Wales: WEC.
• World Wildwide Found (WWF) (tarih yok). Dünya'yı en çok hangi ülkeler kirletiyor?, Türkiye listede kaçıncı sırada?, https://www.wwf.org.tr/?11300/Paris-Anlamasi-Onaylandi-Turkiyenin-Iklim-Politikasinda-Yeni-bir-Donem-Basliyor (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2023).
• World Energy Council (2022). World Energy Trilemma Index 2022, World Energy Council, https://www.worldenergy.org/assets/downloads/World_Energy_Trilemma_Index_2022.pdf?v=1669842216 (Erişim Tarihi: 18 Kasım 2023).