GEÇİŞ EKONOMİSİ KAVRAMI VE BİR GEÇİŞ EKONOMİSİ ÖRNEĞİ TÜRKMENİSTAN

Yıl 2020, Cilt: 2020 Sayı: 1, 13 - 35, 01.04.2020

Uğur Eyidiker

Öz

Soğuk Savaş Dönemi Batı ile Doğu bloku ülkeleri arasındaki mücadele sadece siyasi, askeri ve teknoloji alanlarında olmamıştır. Bu dönem rekabetin bir başka boyutu ekonomik sistemler arasında da olmuştur. Batı Bloku Amerika Birleşik Devletleri’nin öncülüğünde serbest piyasa ekonomisini özgürlüklerle birleştirerek tüm dünyaya sunmaya çalışmıştır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ise Doğu Bloku ülkelerine devletin tekelleştiği, merkezi planlamaya dayanan bir ekonomiyi dayatmıştır. 1990’lı yıllardan itibaren yaşanan mücadeleyi kazanan kapitalist ekonomik sistem çözülen Doğu Bloku ülkelerinde hakim hale getirilmeye çalışılmıştır. Doğu bloku ülkeleri bu süreçte ekonomik değişimin yanında siyasi değişimi de aynı anda yaşamak zorunda kalmışlardır. Geçiş ekonomisi olarak adlandırılan bu ülkelere başta Washington Uzlaşısı adı altında bir reçete sunulmuştur. Bu reçete kapsamında bazı ülkeler hızlı reform sürecine girişmiş bazıları ise kademeli bir şekilde reformlar gerçekleştirmişlerdir.
Türkmenistan da SSCB’nin dağılışından sonra geçiş ekonomileri içinde yer almıştır. Türkmenistan zengin yeraltı kaynaklarına sahip olması ve geçiş sürecinin ilk yıllarında üretim kaybı yaşamaması nedeniyle serbest piyasaya geçiş için gerekli reformları sürekli ötelemiştir. Uluslararası kuruluşların birçok temel geçiş göstergesi verilerinde Türkmenistan geçiş ekonomileri içinde son sıralarda bulunmaktadır. Bu çalışma ile amaçlanan geçiş ekonomisi kavramının tam olarak anlaşılmasını sağlamak ve Türkmenistan’ı bu bağlamda analiz edebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Geçiş Ekonomisi, Türkmenistan, Ekonomik Sistem, Reform

THE CONCEPT OF TRANSITION ECONOMY AND TURKMENISTAN AS AN EXAMPLE OF TRANSITION ECONOMY

Öz

The struggle between Eastern Bloc and Western Bloc countries in the Cold War era did not come into play solely in political, military and technological areas. Besides, another aspect of competition took place between economic systems in this period. The Western Bloc under the leadership of the United States of America endeavored to present free market economy to the entire world by combining it with liberties whilst an economy which was based on central planning and in which the state was monopolized was imposed on Eastern Bloc countries by the Union of the Soviet Socialist Republics (USSR). Attempts were made to make the capitalist economic system, which became victorious in this struggle, dominant in Eastern Bloc countries as of the 1990s. As well as economic transformation in this process, Eastern Bloc countries were forced to have political change at the same time. A prescription initially under the name of the Washington Consensus was offered to these countries which were called as transition economies. In the context of this prescription, some countries entered into a rapid reform process whereas some other countries made reforms in a gradual manner.
Following the breakup of the USSR, Turkmenistan was also categorized under transition economies. By virtue of having rich natural resources and not experiencing production losses in the early years of transition, Turkmenistan constantly postponed reforms which were necessary for ensuring the transition to free market. Of transition economies, Turkmenistan ranks at the bottom as per data of several basic transition indicators released by international institutions. The aim of this study is to assure that the concept of transition economy is fully understood and to analyze Turkmenistan in this context.

Anahtar Kelimeler

Transition Economy, Turkmenistan, Economic System, Reform

Kaynakça

• Ağayev, S. (2011). İhracat ve ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik analizleri. Ege akademik Bakış Dergisi, 11(2), 241-254. Allahverdiyev, A. (2015). Orta Asya Su Sorunu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi/Türk Dünyası İşletme Fakültesi Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Bölümü, Bakü. Altay, A. (2002). Geçiş Ekonomilerinde Devletin Ekonomik Rolleri, Görevleri ve Kobilerin Durumu. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 41, 59-87. Babayev, A. ve Gurbandurdiyev, G. (2002). Türkmenistan’ın Fiziki Coğrafyası. Aşkabat: Türkmen Devlet Neşriyatı. Berelowitch, W. (1993). Doğu Avrupa ve BDT. Ekonomik Geçiş. Hakkı Devrim (Ed.), Thema Larousse Tematik Ansiklopedi (ss. 88-97), Cilt: 2, İstanbul: Milliyet Gazetecilik A.Ş. Boettke, P. J. ve Leeson, P. T. (2003). Is the Transition to the Market too İmportant to be Left to the Market?. Institute of Economic Affairs, Wiley Blackwell, 23(1), 33-39. Bulut, R. (2019). Geçiş Ekonomileri ve Ülkeleri, Göller Bölgesi Ekonomi ve Kültür Dergisi, 6(70), 57-63. Dünya Bankası, (2018). Türkmenistan Verileri. Databank, Erişim Tarihi Mayıs 1, 2020, https://data.worldbank.org/country/turkmenistan EBRD, (1999). Transition Report 1999: Ten Years of Transition, United Kingdom: Ventura, Litho Limited. EBRD, (2010). Transition Report 2010: Ten Years of Transition, United Kingdom: Ventura, Litho Limited. Egeli, H. A. ve Egeli, H. (2008). Bir Geçiş Ekonomisi Olarak Kırgızistan’ın Dış Borçlarının Sürdürebilirliği. Sosyoekonomi Dergisi, 7(7), 11-25. Exeter, J. ve Fries, S. (1998). The Post-Communist Transition: Patterns and Prospect. IMF Finance and Development Magazine, 35(3). Erişim Tarihi Nisan 20, 2020, https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/1998/09/exeter.htm#author IMF, (2000). Transition: Experience and Policy Issues. World Economic Outlook 2000, Chapter III, Erişim Tarihi Nisan 18, 2020, https://www.imf.org/~/media/Websites/IMF/imported-flagship-issues/external/pubs/ft/weo/2000/02/pdf/_chapter3pdf.ashx IMF, (2020). Türkmenistan Verileri. Dünya Ekonomik Görünümü, Erişim Tarihi Nisan 22, 2020, https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPRPCH@WEO/OEMDC/TKM Işık, A. (2001). Türkmenistan’da Gerçekleştirilen Reform Hareketi. Avrasya Dosyası Dergisi, 7(2), 39-57. Işık, A. (2006). Serbest Piyasaya Geçiş Ekonomilerinde Gerçekleştirilen Reform Hareketi ve Türkmenistan Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Bursa. Jantsan, S. (2013). Geçiş Ekonomilerinde Reform Sürecinin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat anabilim Dalı, Ankara. Katchanovski, İ. (2000). Divergence in Growth in Post-Communist Countries. Journal of Public Policy, 20(1), 55-81. Kavuncu, A. Ç. (2014). Aşkabat. Murat Yılmaz ve A. Çolpan Kavuncu (Ed.), Türk Dünyası Başkentleri: Ankara, Almatı-Astana, Aşkabat, Bakü, Bişkek, Duşanbe, Lefkoşa, Taşkent (ss. 189-246), Ankara: SFN Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık Ltd. Şti. Micklin, P.; Aladin, N. V. ve Plotnikov, İ. (2011). The Aral Sea: The Devastation and Partial Rehabilitation of A Great Lake, Heidelberg: Springer Science & Business Media. Ökmen, M. (2001). Türkmenistan’da Çevre Sorunları. Avrasya Dosyası Dergisi, 7(2), 235-249. Ramazanoğlu, G. ve Acar İ. A. (2007). Bir Geçiş Ekonomisi Örneği Olarak Kırgızistan: Siyasi, ekonomik ve Toplumsal Yaklaşımlar. Review of Social, Economic & Business Studies, 7(8), 385-402. Şamgunova, M. (2006). Kazakistan’ın Tehdit Algılamaları ve Bölgesel Güvenlik Politikaları. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara. Tandırcıoğlu, H. (2002). Geçiş Ekonomilerinde Özelleştirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 198-226. Tatlılıoğlu, D. (2002). Türkmenistan’da sosyal Yapı. H. Celal Güzel ve Salim Koca (Ed.), Türkler Ansiklopedisi (ss. 808-814), Cilt:19, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. TİKA, (1999). .Türkmenistan Ülke Raporu. Serhat Küçükkurt (Ed), Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı. Tradingeconomics, (2020). Türkmenistan Verileri. Yıllık Büyüme, Erişim Tarihi Nisan 30, 2020, https://tr.tradingeconomics.com/turkmenistan/gdp-growth-annual Yıldız, D. (2012). Orta Asya’daki Saatli Bomba: Su Sorunu, İstanbul: Truva Yayınları. Yurdadoğ, V.; Akça, H. ve Ünlükaplan, İ. (2016). Geçişin 25. Yılında Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Dönüşüm Sürecini Özelleştirme ve İktisadi Özgürlükler Açısından Değerlendirme. Eurasian Academy Of Sciences Eurasian Business & Economics Journal, (4), 100-121. Zengin, E. (2002). Azerbaycan’da Su Kirliliği. Kafkas Üniversitesi Dergisi, (10), 73-92.