Ruhsal Hastalığı Olan Bireylerin Yardım Arama Davranışları

Yıl 2022, , 159 - 164, 17.12.2022

Ahmet Göktaş , Kadriye Buldukoğlu

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1109939

Cited By: 3

Öz

Ruhsal hastalıklar birey, aile ve toplumu olumsuz etkileyen, Türkiye’de ve dünyada işlevsellik kaybına ve yeti yitimine sebep olan önemli bir sağlık problemidir. Ruhsal hastalığı olan bireyler kendi inancına ve içinde yaşadığı kültürel değerlere göre hastalığa bir anlam yüklemektedir. Her toplumun sahip olduğu kültürel değerleri ve inancı farklılık gösterdiği için ruhsal hastalığa verilen anlam da toplumdan topluma farklılık göstermektedir. Bu nedenle, bireylerin ruhsal hastalık durumunda sergiledikleri yardım arama davranışları da farklılık göstermektedir. Hastaların yardım arama davranışları sağlık kuruluşlarına başvuru şeklinde olabildiği gibi tıp dışı şifacılara, falcılara, üfürükçülere başvurma şeklinde de olabilmektedir. Bu bilgiler ışığında, bu derleme çalışmasının amacı ruhsal hastalığı olan bireylerin yardım arama davranışlarını ayrıntılı bir şekilde ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

Ruhsal hastalık, ruh sağlığı, psikiyatri, yardım arama davranışı

Help-Seeking Behaviors of Individuals with Mental Illness

Öz

Mental illnesses are an important health problem that negatively affects the individual, family, and society, and causes loss of functionality and disability in Turkey and the world. Individuals with mental illness attribute a meaning to the illness according to their own beliefs and cultural values in which they live. Since the cultural values and beliefs of each society differ, the meaning given to mental illness also differs from society to society. Therefore, help-seeking behaviors of individuals in the case of mental illness also differ. Help-seeking behaviors of patients can be in the form of applying to health institutions, or it can be also in the form of applying to non-medical healers, fortune-tellers, and healers. In light of this information, the aim of this review is to examine the help-seeking behaviors of individuals with mental illness in detail.

Anahtar Kelimeler

Mental illness, mental health, psychiatry, help-seeking behavior

Kaynakça

• Adeosun, I.I., Adegbohun, A.A., Adewumi, T.A., & Jeje, O.O. (2013). The pathways to the first contact with mental health services among patients with schizophrenia in Lagos, Nigeria. Schizophrenia Research and Treatment, 2013, 1-8. doi:10.1155/2013/769161
• Bahar, A., Savaş, H.A., ve Bahar, G. (2010). Psikiyatri hastalarında tıp dışı çare arama davranışının değerlendirilmesi. New Symposium Journal, 48(3), 216-222.
• Chadda, R., Agarval, V., Singh, M., & Raheja, D. (2001). Help seeking behaviour of psychiatric patients before seeking care at a mental hospital. International Journal of Social Psychiatry, 47(4), 71-78. doi:10.1177/002076400104700406
• Güleç, H., Yavuz, A., Topbaş, M., Ak, İ., ve Kaygusuz, E. (2006). Psikiyatri hastalarında tıp dışı çare arama davranışı: Türkiye’de ve Almanya’da yaşayan Türkler arasında karşılaştırmalı bir ön çalışma. Klinik Psikiyatri, 9, 36-44.
• Güleç, G., Yenilmez, Ç., ve Ay, F. (2011). Bir anadolu şehrinde psikiyatri kliniğine başvuran hastaların hastalık açıklama ve çare arama davranışları. Klinik Psikiyatri, 14, 131-142.
• Halter, M.J. (2018). Mental health and mental illness. In M.J. Halter (Ed.). Varcarolis’ foundations of psychiatric mental health nursing: A clinical approach (pp. 37-69). Canada: Elsevier.
• Hugo, C., Boshoff, D., Traut, A., Zungu, D., & Stein, D. (2003). Community attitudes toward and knowledge of mental illness in South African. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 38, 715- 719. doi: 10.1007/s00127-003-0695-3
• Kırpınar, İ. (1992). Erzurum Numune Hastanesi psikiyatri kliniğinde yatan hastalarda ruhsal bozukluklar nedeni ile tıp dışı kişilere başvurma üzerine bir araştırma. Düşünen Adam, 1, 13-17.
• Kulhara, P., Avasthi, A., & Sharma, A. (2000). Magico-religious beliefs in schizophrenia study from North India. Psychopathology, 33, 62-68. doi:10.1159/000029122
• Odinka, P.C., Oche, M., Ndukuba, A.C., Muomah, R.C., Osika, M.U., Bakare, M.O., Agomoh, A.O., & Uwakwe, R. (2014). The sociodemographic characteristics and patterns of help-seeking among patients with schizophrenia in South-East Nigeria. Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 25, 180–191. doi:10.1353/hpu.2014.0055
• Oral, E. (2005). Erzurum Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi psikiyatri polikliniğine ayaktan başvuran panik bozukluk hastalarında ruh sağlığı servislerine ulaşım yolları ve tıp dışı başvuruların değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 37, 39-42.
• Özkorumak, E., Güleç, H., Kose, S., Borckardt, J., ve Sayar, K. (2006). Depresyon hastalarında tıp dışı yardım arama davranışı: Aleksitimi bir etken olabilir mi? Klinik Psikiyatri, 9, 161-169.
• Özşen, P. (2013). Şizofren hastaların yakınlarının şizofreniye yönelik bilgileri, inançları ve yardım arama davranışları. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Razali, S., & Najib, M. (2000). Help-seeking pathways among malay psychiatric patients. International Journal of Social Psychiatry, 46, 281-289. doi:10.1177/002076400004600405
• Rickwood, D., & Thomas, K. (2012). Conceptual measurement framework for help-seeking for mental health problems. Psychology Research and Behavior Management, 5, 173-183. doi: 10.2147/PRBM.S38707
• Russinova, Z., Weviorski, N.J., & Cash, D. (2002). Use of alternative health care practices by persons with serious mental illness: Perceived benefits. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 92, 1600-1603.
• Sağlık Bakanlığı (2007). 21 hedefte Türkiye: Sağlıkta gelecek. Ankara:Yücel Ofset Matbaacılık Turizm Sanayi Tic. Ltd. Şti., 54-59.
• Sağlık Bakanlığı (2011). Ulusal ruh sağlığı eylem planı. Erişim adresi (04.08.2021): https://khgmsehirhastaneleridb.saglik.gov.tr/Eklenti/30333/0/ulusal-ruh-sagligi-eylem-planipdf.pdf
• Sağlık Bakanlığı (2013). Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışması. Erişim adresi (04.08.2021): https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/kronik_ havayolu/raporlar/KRONIK_ARASTIRMA_2011_TR.pdf.
• Sarıkoç, G., Demiralp, M., Özşahin, A., ve Açıkel, C.H. (2015). Ruhsal hastalıklarda yardım arama: Hasta yakınlarının tutumlarına yönelik bir çalışma. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 32-38. doi:10.5505/bsbd.2015.47550
• Sarıkoç, G. (2011). Ruhsal sorunları nedeniyle ayaktan izlenen hastaların içselleştirilmiş etiketlenmeleri. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Seki Öz, H., & Taktak, Ş. (2022). A descriptive study on traditional therapies used by patients with schizophrenia. Göbeklitepe International Journal of Medical Sciences, 5, 181-190.
• Tang, Y., Sevigny, R., Mao, P., Jiang, F., & Cai, Z. (2007). Help seeking behaviour of Chinese patients with schizoprenia admitted to a psychiatric hospital. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 34, 101-107. doi:10.1007/s10488-006-0084-9
• Taylor, M.J., Martin, J., Lu, Y., Brikell, I., Lundström, S., Larsson, H., & Lichtenstein, P. (2019). Association of genetic risk factors for psychiatric disorders and traits of these disorders in a Swedish population twin sample. JAMA Psychiatry, 76(3), 280-289. doi:10.1001/jamapsychiatry.2018.3652
• Townsend, M.C, & Morgan, K.I. (2018). Mental health and mental illness: Historical and theoretical concepts. M.C. Townsend, K.I. Morgan (Ed.). Psychiatric Mental Health Nursing: Concepts of Care in Evidence-Based Practice. 9th ed. içinde, Philadelphia: FA Davis Company, 12-25.
• Umubyeyi, A., Mogren, I., Ntaganira, J., & Krantz, G. (2016). Helpseeking behaviours, barriers to care and self-efficacy for seeking mental health care: A population-based study in Rwanda. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 51(1), 81-92. doi:10.1007/s00127-015-1130-2
• Ünal, S. (2000). Psikiyatrik uygulamalarda sosyokültürel duyarlılık. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 1, 225-230.
• Ünal, S., Özcan, Y., Emul, H. M., Çekem, A. B., Elbozan, H. B., ve Sezer, Ö. (2001). Hastalık açıklama modeli ve çare arama davranışı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2(4), 222-229.
• Ünal, S., ve Kaya, Y. (2006). Psikozu açıklama ve çare arama davranışını etkileyen sosyal etkenler-Malatya örneklemi. Klinik Psikiyatri, 9, 138-147.
• Ünal, S., Kaya, B., ve Yalvaç, D. (2007). Psikotik hastalarda hastalık açıklma modeli ve çare arama davranışı. Türk Psikiyatri Dergisi, 18(1), 38-47.
• Varcarolis, E.M. (2013). Mental health and mental illness. In E.M. Varcarolis (Ed.). Essentials of Psychiatric Mental Health Nursing (pp.11-24). China: Elsevier Saunders.
• Videbeck S.L. (2020). Foundations of psychiatric–mental health nursing. In S.L. Videbeck (Ed.). Psychiatric-Mental Health Nursing (pp.24-53). Philadelphia: Lippincott Williams ve Wilkins.
• Yalvaç, H., Kotan, Z., ve Ünal, S. (2015). Şizofreni hastalarında çare arama davranışı ve ilişkili faktörler: Türkiyenin doğusunda ve batısındaki iki popülasyon arasında karşılaştırmalı bir çalışma. Düşünen Adam, 28(2), 154-161. doi:10.5350/DAJPN2015280208
• Yaşan, A., ve Gürgen, F. (2004). Psikiyatri ve fizik tedavi polikliniklerine başvuran hastaların geleneksel yardım arama davranışının karşılaştırılması. Dicle Tıp Dergisi, 31(3), 20-28.
• Yıldız, M., Yazıcı, A., Çetinkaya, Ö., Bilici, R., ve Elçin, R. (2010). Şizofreni hastalarının yakınlarının hastalıkla ilgili bilgi ve görüşleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(2), 1-9.