Rotavirüs Gastroenteriti Olan Çocukların Annelerinin Kaygı Düzeyi, Sosyal El Yıkama ve Hastalığa Yönelik Bilgi Durumunun Belirlenmesi

Yıl 2023, , 187 - 196, 13.12.2023

Bilal Tayanöz , Fatma Kurudirek

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1263283

Öz

Giriş: Akut gastroenteritler 0-5 yaş aralığındaki çocuklarda morbidite ve mortalitenin en sık sebeplerinden olup, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de önemli bir sağlık sorunudur. Çocuklarda karşılaşılan gastroenteritlerin en önemli sebeplerinden biri rotavirüs gastroenteritidir.
Amaç: Bu araştırma rotavirüs gastroenteriti olan çocukların annelerinin kaygı düzeyi, sosyal el yıkama ve hastalığa yönelik bilgi durumunu değerlendirmek amacıyla gerçekleştirildi.
Yöntem: Tanımlayıcı türde yapılan bu araştırma, Türkiye’nin doğusunda bulunan bir üniversite hastanesinin çocuk servislerinde, Şubat 2022 - Ocak 2023 tarihleri arasında yürütüldü. Araştırmanın evrenini, çocuk servislerinde yatmakta olan 0-5 yaş aralığında rotavirüs gastroenteriti tanısı alan çocukların anneleri (n = 108) oluşturdu. Araştırmada örnekleme yöntemine gidilmeyip evrenin tamamıyla çalışıldı. Verilerin toplanmasında Anket Formu, Durumluk Kaygı Ölçeği ve Sosyal El Yıkama Bilgi Ölçeği kullanıldı. Verilerin analizinde bağımsız gruplarda t-testi, tek yönlü varyans analizi, standart sapma, aritmetik ortalama, Kurtosis ve Skewness katsayıları ve Bonferroni testleri kullanıldı.
Bulgular: Annelerin Durumluk Kaygı Ölçeği puan ortalamalarının 39,69 ± 5,11, Sosyal El Yıkama Bilgi Ölçeği puan ortalamalarının 60,41 ± 18,99 olduğu belirlendi. Hastaneye yaz aylarında yatış yapan çocukların annelerinin (yaz mevsimi= 53,33 ± 19,29) Sosyal El Yıkama Bilgi Ölçeği puan ortalamalarının diğer mevsimlere (kış= 63,83 ± 17,78, ilkbahar= 66,67 ± 16,86) göre daha düşük ve mevsimler arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlendi (p<0,05).
Sonuç: Araştırmada, rotavirüs gastroenteriti olan çocukların annelerinin kaygı düzeylerinin düşük, sosyal el yıkama bilgi düzeylerinin yüksek olduğu belirlendi. Annelerin rotavirüs gastroenteritini duydukları fakat hastalık hakkında bilgi durumlarının sınırlı olduğu, korunma, aşılama ve sağlık kuruluşuna başvurma durumlarının ise yetersiz olduğu görüldü.

Anahtar Kelimeler

Anksiyete, anne, bilgi durumu, rotavirüs, sosyal el yıkama

Determination of the Anxiety Level, Social Hand Washing, and Disease Knowledge Status of Mothers of Children with Rotavirus Gastroenteritis

Öz

Introduction: Acute gastroenteritis is among the common causes of morbidity and mortality in children aged 0-5 years as an important healthcare concern both in Turkey and the world. Rotavirus Gastroenteritis is one of the most important causes of gastroenteritis in children.
Aim: The purpose of the present study is to evaluate the anxiety, social hand washing, and knowledge of the disease of mothers who have children with rotavirus gastroenteritis.
Method: The descriptive study was conducted in the pediatric wards of a university hospital in eastern Türkiye between February 2022 and January 2023. The population consisted of mothers (n = 108). The sample was composed of the entire population without any sampling method. Data was collected using a Questionnaire Form, State Anxiety Scale, and Social Handwashing Knowledge Scale. Data was analyzed using independent samples t-test, one-way analysis of variance, descriptive statistics, Kurtosis and Skewness coefficients, and Bonferroni tests.
Results: The mean score of the mothers on the State Anxiety Scale was 39.69 ± 5.11, and the score on the
Social Handwashing Knowledge Scale was 60.41 ± 18.99. The Social Hand Washing Knowledge Scale score
of the mothers of the children hospitalized during the summer months (Summer= 53.33 ± 19.29) was lower compared to other seasons (Winter= 63.83 ± 17.78, Spring= 66.67 ± 16.86). The difference between seasons was statistically significant (p < 0.05).
Conclusion: The mothers had low anxiety and high social handwashing knowledge. Mothers had heard of
rotavirus gastroenteritis, their knowledge was limited. The knowledge was insufficient in prevention, vaccination, and applying to a healthcare institution.

Anahtar Kelimeler

Anxiety, information status, mother, otavirus, social hand washing

Kaynakça

• Açıkgöz, A., Merve, E., Söngüt, S., Ulukuş, A., ve Büşra, E. (2019). Çocuğu hastanede yatan annelerde anksiyete ve depresif belirtilerin değerlendirilmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 373-382. doi:10.31067/0.2019.174
• Aiello, A. E., Coulborn, R. M., Perez, V., & Larson, E. L. (2008). Effect of hand hygiene on infectious disease risk in the community setting: a meta-analysis. American Journal of Public Health, 98(8), 1372-1381. doi: 10.2105/AJPH.2007.124610
• Alp Avcı, G., ve Akbaba, M. (2018). Beş yaşın altındaki akut gastroenteritli çocuklarda rotavirüs, enterik adenovirüs ve norovirüs insidansı. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, 48(4), 264-72. doi:10.5222/TMCD.2018.264
• Argüt, N., Keskindemirci, G., Kılıç, A., ve Gökçay, G. (2023). 12-60 ay arası çocuğu olan ailelerin aşılar hakkındaki bilgi, tutum ve uygulamalarının incelenmesi. Çocuk Dergisi, 23(1), 1-7. doi: 10.26650/jchild.2023.866444
• Asena, M., Canan, A., Öztürk, Ü., Öztürk, P. A., ve Pirinççioğlu, A. G. (2019). Gastroenterit nedeniyle yatırılan pediatrik hastaların rotavirüs adenovirüs açısından değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi, 46(4), 799-806. doi:10.5798/dicletip.661391
• Atwan, H.M. (2020). Çocuk acil polikliniğine başvuran akut gastroenterit vakalarının değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi.
• Aytaç, Ö., Şenol, F. F., Öner, P., Erkmen, N., Aslan, R., Doğukan, M., ve Aşçı Toraman, Z. (2020). Akut gastroenteritli hastalarda rotavirus ve adenovirus sıklığı. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 77(2), 179-84.
• Azor-Martinez, E., Garcia-Fernandez, L., Strizzi, J. M., Cantarero-Vallejo, M. D., Jimenez-Lorente, C. P., Balaguer-Martinez, J. V., . . . Gimenez-Sanchez, F. (2020). Effectiveness of a hand hygiene program to reduce acute gastroenteritis at child care centers: A cluster randomized trial. American Journal of Infection Control, 48(11), 1315-1321. doi:10.1016/j.ajic.2020.03.011
• Bayırlı Turan, D. (2020). Yatarak tedavi gerektiren akut ishalli çocukların rotavirüs ve enterik adenovirüs enfeksiyonu yönünden değerlendirilmesi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 14, 220-224.doi:10.12956/tchd.506721
• Boyce, J. M., & Pittet, D. (2002). Guideline for hand hygiene in health-care settings. recommendations of the healthcare ınfection control practices advisory committee and the hıcpac/shea/apıc/ıdsa hand hygiene task force. society for healthcare epidemiology of america/association for professionals in ınfection control/ınfectious diseases society of america. Morbidity and Mortality Weekly Report. Recommendations and Reports,51(Rr-16), 1-45, quiz CE41-44. Retrieved from: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12418624/
• Burnett, E., Parashar, U. D., & Tate, J. E. (2020). Real-world effectiveness of rotavirus vaccines, 2006–19: A literature review and meta-analysis. The Lancet Global Health, 8(9), e1195-e1202. doi:10.1016/S2214- 109X(20)30262-X
• Conk, Z., Başbakkal, Z., Bal Yılmaz, H., ve Bolışık, B. (2018). Pediatri hemşireliği (2. bs). Ankara: Akademisyen Kitapevi.
• Centers for Disease Control and Prevention (2021). Rotavirus. Retrieved from (03.08.2023): https://www.cdc.gov/rotavirus/clinical.html
• Şay Coşkun, U. S., ve Kasap, T. (2019). Frequency of rotavirus and adenovirus in pediatric patients with acute gastroenteritis. Journal of Contemporary Medicine, 9(1), 85-88. doi: 10.16899/gopctd.459823
• Curtis, V., & Cairncross, S. (2003). Effect of washing hands with soap on diarrhoea risk in the community: A systematic review. The Lancet Infectious Diseases, 3(5), 275-281. doi:10.1016/S1473-3099(03)00606-6
• Çıklar, S., ve Güner, P. (2020). Annelerin çocukluk çağı aşıları hakkında bilgi, davranış ve tutumları ve aşı reddi nedenleri: Nitel ve nicel bir araştırma. Ankara Medical Journal, 20(1), 180-195. doi: 10.5505/amj.2020.80148
• Fidell, S., Tabachnick, B., Mestre, V., & Fidell, L. (2013). Aircraft noise-induced awakenings are more reasonably predicted from relative than from absolute sound exposure levels. The Journal of the Acoustical Society of America, 134(5), 3645-3653. doi:10.1121/1.4823838
• Gençer, M. Z. (2015). 24–72 ay çocukları olan ebeveynlerin sosyo-demografik özellikleri ve rutin dışı aşılar hakkındaki bilgi düzeyleri: Doğu-Batı karşılaştırması. Konuralp Medical Journal, 7(3),141-145. doi:10.18521/ ktd.11271
• Güzel, M., Akpınar, O., & Kılıç, M. B. (2020). Prevalence of rotavirusassociated acute gastroenteritis cases in early childhood in Turkey: Meta-Analysis. Children, 7(10), 159-171. doi:10.3390/children7100159
• Kaçmaz Ersü, N., Kılıç Öztürk, A., Helvacı, Y., ve Öngel, M. Ö. (2016). Gastroenterit tanısı ile hastanede yatan çocukların özellikleri ve ebeveynlerin rotavirüs aşısı hakkındaki bilgi düzeyleri. Journal of Dr. Behcet Uz Children’s Hospital, 6(3), 203-208. doi:10.5222/buchd.2016.203
• Kızılırmak, A., Çalışkan, E., ve Temizkan, R. C. (2017). Akut gastroenteritli çocuklarda rotavirus ve adenovirus sıklığı. Konuralp Tıp Dergisi, 9(2), 35-39. doi: 10.18521/ktd.296653
• Koçak, M., Çalışkan, E., & Köksal, A. O. (2014). Rotavirus frequency in children with acute gastroenteritis who were hospitalized in Keçiören Education and Research Hospital Pediatric Clinic. Ankem Dergisi, 28, 134-137. doi:10.5222/ankem.2014.134
• Kuzlu Ayyıldız, T., Kulakçı Altıntaş, H., Aydın, C., Minnaz, E., ve Yörük, T.(2020). 0-5 yaş çocuklarda rotavirüs sıklığı ve anne-babaların rotavirüse yönelik bilgi düzeyleri ve uygulamaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 13(3), 124-130. doi:10.46483/deuhfed.569185
• Kürtüncü, M., Alkan, I., Bahadır, Ö., ve Arslan, N. (2017). Zonguldak’ın kırsal bölgesinde yaşayan çocukların aşılanma durumu hakkında annelerin bilgi düzeyleri. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 7(1), 8-17.
• Mast, T. C., DeMuro-Mercon, C., Kelly, C. M., Floyd, L. E., & Walter, E. B.(2009). The impact of rotavirus gastroenteritis on the family. BMC Pediatrics, 9(1), 1-9. doi:10.1186/1471-2431-9-11
• Meel, S. K., Katewa, V., Singh, R., Bishnoi, A., Sharma, P., Rathore, S.S., & Shah, K., (2020). The burden of rotavirus gastroenteritis in children a hospital-based prospective study in western rajasthan. Cureus, 12(10), e11020. doi: 10.7759/cureus.11020.
• Napolitano, F., Ali Adou, A., Vastola, A., & Angelillo, I. (2019). Rotavirus infection and vaccination: Knowledge, beliefs, and behaviors among parents in Italy. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(10), 1807. doi:10.3390/ijerph16101807
• Odabaş, N., ve Ayyıldız, T. (2020). Anne babaların çocukluk dönemi aşılarına yönelik bilgi ve uygulamalarının değerlendirilmesi. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 4(1), 7-11. doi: 10.29058/mjwbs.2020.1.2
• Öner, N., ve Le Compt, A. (1983). Süreksiz durumluk, sürekli kaygı envanteri el kitabı (1. bs). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Sungkapalee, T., Puntukosit, P., Eunsuwan, O., Theamboonlers, A., Chongsrisawat,V., & Poovorawan, Y. (2006). Incidence and clinical manifestations of rotavirus infection among children with acute diarrhea admitted at Buri Ram Hospital, Thailand. Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health, 37(6), 1125.
• Tokak, S., Uğurcan, D., ve Atılgan Güzeş, E. (2022). Akut gastroenteritli çocuklardaki adenovirüs ve rotavirüs sıklığının ve mevsimsel dağılımının araştırılması. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 24(1), 163-170. doi: 10.24938/kutfd.1060156
• Üzüm, Ö., Eliaçık, K., Örsdemir, H. H., ve Öncel, E. K. (2019). Ebeveynlerin aşı yaklaşımlarını etkileyen faktörler: Bir eğitim araştırma hastanesine ilişkin değerlendirme. Çocuk Enfeksiyon Dergisi, 13(3), 144-149. doi:10.5578/ ced.68398
• Üner, S., Sevencan, F., Başaran, E., Balcı, C., ve Bilaloğlu, B. (2009). To determine some knowledge and attitudes related to the social hand washing of individuals who apply to a primary health center. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(3), 207-16.
• Willmott, M., Nicholson, A., Busse, H., MacArthur, G. J., Brookes, S., & Campbell, R. (2016). Effectiveness of hand hygiene interventions in reducing illness absence among children in educational settings: A systematic review and meta-analysis. Archives of Disease in Childhood, 101(1), 42-50. doi:10.1136/ archdischild-2015-308875.
• World Health Organization (WHO). (2009). WHO guidelines on hand hygiene in health care. In WHO Guidelines on hand hygiene in health care (pp. 270-270).
• World Health Organization (WHO). (2022). Dehidratasyon Ağırlık Derecelendirmesi. Erişim adresi (25.06.2022): https://www.who.int/ news-room/fact-sheets/detail/diarrhoeal-disease.
• World Health Organization (WHO). (2013). Rotavirus vaccines: WHO position paper—January 2013. Weekly epidemiological record= relevé épidémiologique hebdomadaire. Retrieved from (25.06.2022): https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23746456/
• Yasa, O., Ergüven, M., Atakan, S. K., Çetiner, N., Mısırlı, T., ve Akkoç, A. (2009). Yatarak izlenen rotavirüs vakalarımızın epidemiyolojik özellikleri ve nazokomiyal infeksiyon. Çocuk Dergisi, 9(3), 127-130.
• Yıldız, S. (2008). Edirne İli hastaneleri çocuk servislerinde çalışan hemşirelerin rotavirüs gastroenteriti hakkında farkındalık düzeyinin artırılması (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi:https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tezDetay.jsp?id=CyEEP7Q_kB3EV8K7FlzIAQ&no=bI-FzN5h3w-GOaIB76J4lrQ
• Yıldız, E., Dinçer, Z., Narsat M.A., Çağrı E., ve Çatan F., (2021). COVID-19 pandemisi sırasında maskelerin, sosyal mesafenin ve genel hijyen önerilerinin çocuklarda rotavirüs gastroenteriti üzerindeki etkileri. Türk Aile Hekimliği ve Birinci Basamak Dergisi, 15 (3), 546-551.