The Concept of Death in Children, Approach to Children with Terminal Illness and Their Family

Yıl 2021, Cilt 3, Sayı 1, 37 - 44, 20.04.2021

Abdullah SARMAN Suat TUNCAY Emine SARMAN

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.876765

Öz

Death is a universal phenomenon that can be defined as the end of biological existence with the organs becoming inoperable. The concept of death and children's perception of death differ depending on their developmental level and age. Terminal illness processes bring about some difficulties both for the children and their family. Children who have to deal with such diseases need more support and guidance than ever. Nurses who have close relationship and communication with children and their family have important roles and responsibilities in meeting the needs of the child. In this review article, the concept of death in children, the approach to the children and their family with a terminal illness have been addressed based on the literature.

Anahtar Kelimeler

Child, death, nursing, terminally ill

Çocukta Ölüm Kavramı, Ölümcül Hastalığı Olan Çocuklara ve Ailesine Yaklaşım

Öz

Ölüm, organların iş göremez hale gelmesiyle birlikte biyolojik varlığın son bulması şeklinde tanımlanabilen evrensel bir olgudur. Ölüm kavramı ve çocukların ölümü algılayabilmeleri gelişim düzeylerine ve yaşlarına bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Ölümcül hastalık süreçleri hem çocuk hem de ailesi açısından birtakım zorlukları beraberinde getirmektedir. Bu tür hastalıklarla başa çıkmak zorunda kalan çocuklar her zamankinden çok daha fazla desteğe ve yönlendirilmeye gereksinim duyar. Çocuklarla ve aileleriyle yakın ilişki ve iletişim içinde olan hemşirelerin çocuğun gereksinimlerinin karşılanmasında önemli rol ve sorumlulukları bulunmaktadır. Bu derleme makalede, çocukta ölüm kavramı, ölümcül hastalığı olan çocuk ve ailesine yaklaşım literatür kapsamında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, hemşirelik, ölüm, ölümcül hasta

Kaynakça

• Adistie, F., Lumbantobing V.B.M., & Maryam, N.N.A. (2019). The needs of children with terminal illness: A Qualitative study. Child Care in Practice, 26(3), 257-271, doi:10.1080/13575279.2018.1555136
• Akdaş, C. (2017). “A ay” ve “bal” filmlerinde çocuğun ölüm kavramını nasıl anlamlandırdığı üzerine. Kesit Akademi Dergisi, 3(7), 316-336. doi:10.18020/kesit.1127
• Arslan, Z., Yiğit, R., ve Temel, G. (2014). Lösemi hastası çocuk ebeveynlerinin çocuğun bakımına ilişkin eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi ve karşılanması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 58-68.
• Ay, E. (2014). Kanserli çocuğa sahip annelerin evlilik doyumları ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Benini, F., Vecchi, R., & Orzalesi, M. (2014). A Charter for the rights of the dying child. The Lancet, 383(9928), 1547-1548. doi: 10.1016/S0140-6736(14)60746-7
• Bildik, T. (2013). Ölüm, kayıp, yas ve patolojik yas. Ege Tıp Dergisi, 52(4), 223-229.
• Björk, M., Wiebe, T., & Hallström, I. (2009). An everyday struggle-Swedish families’ lived experiences during a child’s cancer treatment. Journal of Pediatric Nursing, 24(5), 423-432. doi:10.1016/j.pedn.2008.01.082
• Bolat, E.Y. (2018). Süreğen hastalığı olan çocuklar ve hastane okulları. Millî Eğitim, 218, 163-185.
• Bostancı, N., Duruhan, Ö., Eyüboğlu, Ö., Sezgin, Ö., ve Güvenir, Ö. (2007). Kanserli çocuğun bakım verenlerinde yaşam kalitesi, depresyon ve anksiyete düzeyleri. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 15(60), 165-172.
• Bowden, V.R., & Greenberg, C.S. (2014). Children and their families: the continuum of care. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins.
• Bowlby, J. (1991). Attachment and loss (2nd ed.). New York, NY: PenguinBooks.
• Cimete, G., ve Kuğuoğlu, S. (2002). Çocuklarını kanser nedeniyle kaybeden ailelerin, kayıp öncesi ve sonrası yaşadıkları keder süreci. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3(1), 34-44.
• Conk, Z., Başbakkal, Z., Bal, Y., ve Bolışık, B. (2013). Pediatri hemşireliği (1. bs.). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Curtis, J.R., Treece, P.D., Nielsen, E.L., Gold, J., Ciechanowski, P.S., Shannon, S.E., .... Engelberg, R.A. (2016). Randomized trial of communication facilitators to reduce family distress and intensity of end-of-life care. Am J Respir Crit Care Med, 193(2), 154-162. doi:10.1164/rccm.201505-0900OC
• Çavuşoğlu, H. (2013). Çocuk sağlığı hemşireliği 1. Cilt (10. bs.). Ankara: Sistem Ofset Basımevi.
• Dolgun, G., İnal, S., ve Uğurlu, F. (2011). Ergen sağlığının sürdürülme ve geliştirilmesinde hemşirenin rolü. Turk Pediatri Arsivi, 46(1), 4-8. doi:10.4274 / tpa.46.21
• Duman, N.S. (2014). Çocuklarda kanser, ölüm kavramı ve yas. Acta Oncologica Turcica, 47(2), 26-30. doi:10.5505/aot.2014.84803
• Elçigil, A., ve Conk, Z. (2010). Çocuğu kanser olan annelerin aile yükünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(4), 175-181.
• Erden, G. (2000). Çocuklarda yas ve acıyla baş etmede yardım. Türk Psikoloji Bülteni, 76, 16-17.
• Erdoğan, A., ve Karaman, M.G. (2008). Kronik ve ölümcül hastalığı olan çocuk ve ergenlerde ruhsal sorunların tanınması ve yönetilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9(4), 244-252.
• Filová, A., & Sikorová, L. (2015). Evaluating the needs of children with cancer. Central European Journal of Nursing and Midwifery, 6(1), 224-230. doi:10.15452/CEJNM.2015.06.0007
• Gültekin, G., ve Baran, G. (2005). Hastalık ve çocuk. Aile ve Toplum, 2(9), 1-8.
• Hunt, A., Brown, E., Coad, J., Staniszewska, S., Hacking, S., Chesworth, B., & Chambers, L. (2015). ‘Why does it happen like this ?’ Consulting with users and providers prior to an evaluation of services for children with life limiting conditions and their families. Journal of Child Health Care, 19(3), 320-333. doi:10.1177/1367493513510630
• Hunter, S.B., & Smith, D.E. (2008). Predictors of children’s understandings of death: Age, cognitive ability, death experience and maternal communicative competence. Omega (Westport), 57(2), 143-162. doi:10.2190/OM.57.2.b
• İlhan, T. (2017). Özel gereksinimli 3-6 yaş çocukların ebeveynlerinin stres düzeyleri ile rolleri arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 383-400. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.286786
• İnal-Emiroğlu, F.N., ve Akay, A.P. (2008). Kronik hastalıklar, hastaneye yatış ve çocuk. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 22(2), 99-105.
• Kıvılcım, M., ve Doğan, D.G. (2014). Çocuk ve ölüm. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 21(1), 80-85.
• Knapp, C., Madden, V., Button, D., Brown, R., & Hastie, B. (2011). Partnerships between pediatric palliative care and psychiatry. Pediatric Clinics of North America, 58(4), 1025-1039. doi:10.1016/j.pcl.2011.06.003
• Kostak, M.A. ve Akan, M. (2011). Terminal dönemdeki çocuğun palyatif bakımı. Türk Onkoloji Dergisi, 26(4), 182-192. doi:10.5505/tjoncol.2011.439
• Lee, J. O., Lee, J., & Moon, S.S. (2009). Exploring children’s understanding of death concepts. Asia Pacific Journal of Education, 29(2), 251-264. doi:10.1080/02188790902859020
• Özbaran, B., ve Erermiş, S. (2006). Kanser tedavisi gören çocuk ve gençlerde uzun süreli izlem sürecinde psikososyal özelliklerin tanımlanması ve genel yaklaşım ilkeleri. Klinik Psikiyatri, 9, 185-190.
• Özkan, S. (2015). Okul öncesi dönemde çocukta ölüm kavramı ve yas döneminde öğretmen yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(No Suppl), 610-612.
• Özmert, E.N. (2006). Erken çocukluk gelişiminin desteklenmesi-III: Aile. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49(3), 256-273.
• Peykerli, G. (2003). Ölümcül hastalıklara psikolojik yaklaşım. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 62-65.
• Rosdahl, C.B., & Kowalski, M.T. (2012). Textbook of basic nursing (10th ed.). Philadelphia: Lippincott.
• Sarman, A., ve Sarman, E. (2020). Gözden kaçırılan bir konu: Çocuğun hastanede tedavisinin aile üzerindeki olumsuz etkileri ve önleyici hemşirelik yaklaşımları. SBÜ Hemşirelik Dergisi, 2(2), 113-120.
• Sezer, S. ve Saya, P. (2009). Gelişimsel açıdan ölüm kavramı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 151-165.
• Sezgin, S., Ekinci, M., ve Okanlı, A. (2007). Kanserli çocukların yaşadıkları psikososyal problemler ve hemşirelik yaklaşımları. O.M.Ü. Tıp Dergisi, 24(3), 107-112.
• Silva-Rodrigues, F.M., Pan, R., Pacciulio Sposito, A.M., de Andrade Alvarenga, W., & Nascimento, L.C. (2016). Childhood cancer: Impact on parents’ marital dynamics. European Journal of Oncology Nursing, 23, 34-42. doi:10.1016/j.ejon.2016.03.002
• Slaughter, V. (2005). Young children’s understanding of death. Australian Psychologist, 40(3), 179-186. doi:10.1080/00050060500243426
• Slaughter, V., & Griffiths, M. (2007). Death understanding and fear of death in young children. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12(4), 525-535. doi:10.1177/1359104507080980
• Tahta, F., Tahta, K. ve Dernek, S. (2015). Çocukların yakınlarının ölüm kavramlarını algılama üzerine kurdukları sistemler ve oyunlar. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-9.
• Terakye, G. (2011). Kanserli hasta yakınlarıyla etkileşim. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4(2), 78-82.
• Tozduman Yaralı, K. (2020). Gelişimsel açıdan eleştirel düşünme ve çocuklarda eleştirel düşünmenin desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 454-479. doi:10.9779/pauefd.536546
• Tümlü, C. (2013). 5-12 yaş aralığındaki çocukların ölüm algısını ifade biçimlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Ünal Keskin, G. (2005). Ölmekte olan hastaya kognitif davranışsal hemşirelik yaklaşımı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 21(2), 125-134.
• Ürer, E. (2017). Çocuklarda ölüm ve yas üzerine bir inceleme. Dini Araştırmalar, 20(52), 131-140. doi:10.15745/da.363801
• Yıldız, G., ve Balcı, S. (2016). Kayıp ve yas sürecinde kardeşler. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi (HSP), 3(3), 208-215. doi:10.17681/hsp.11417
• Yılmaz, S. (2012). 8-13 yaş çocuklarının bilişsel gelişiminde “ölüm kavramı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 9-42.
• Yılmaz, S. (2013). Çocuklarda ‘ölüm kaygısı’nın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Bilimname, 25(2), 169-189.
• Zengin, O., Saltık, S., Duysak, Y., Soytürk, G., Orbay, E., ve Tekin, O. (2012). Kanserli çocuğa sahip ailelerin aşama yaklaşımına göre gösterdikleri tepkiler. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), 1-4.