Hastalara Verilen Tıbbi Atıkların Kontrolü ve Sıfır Atık Yönetmeliği Eğitiminin Bilgi Düzeylerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 31 - 40, 08.04.2024

Ayşe Kabuk , Gülay Duman , Azize Köse , Hatice Arslan , Sevginur Öztürk , Buse Ercan , Sümeyra Demir

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1353728

Öz

Giriş: Sağlık kurumlarında atıkların yönetimi, atık çeşitliliğinden dolayı birden fazla yönetmelik kapsamında yürütülebilmekte, bu durum da atık yönetimini zorlaştırabilmektedir.
Amaç: Çalışma hastalara verilen tıbbi atıkların kontrolü ve sıfır atık yönetmeliği eğitiminin bilgi düzeylerine etkisini değerlendirme amacıyla yapıldı.
Yöntem: Ön test-son test tek gruplu yarı deneysel araştırma türünde yapılan bu çalışmaya basit rastgele örnekleme yöntemiyle, örneklem kriterlerine uyan 70 hasta dahil edildi. Veriler Sosyodemografik Bilgi Formu ve Tıbbi Atıkların Kontrolü ve Sıfır Atık Yönetmeliği Bilgi Testi ile toplandı. Tıbbi Atıkların Kontrolü ve Sıfır Atık Yönetmeliği eğitimi araştırmacılar tarafından QR karekodlu broşürle verildi. Verilerin analizinde, yüzdelik, ortalama, standart sapma, bağımsız gruplarda t test, bağımlı gruplarda t test, tek yönlü ANOVA, games howell testleri kullanıldı.
Bulgular: Çalışmaya katılan bireylerin %41,4’ü 38 - 57 yaş arasında, %68,6’sı kadın, %42,9’u ilköğretim mezunudur. Bilgi puan ortalamalarının girişim öncesinde 13,01 ± 3,78, girişim sonrasında 15,20 ± 3,30 bulundu (p < 0,001). Girişim sonrasında yükseköğretim mezunu bireylerin bilgi puanı ortalamalarının (17,73 ± 1,96), ortaöğretim (15,38 ± 2,81) ve ilkokul mezunlarından (13,46 ± 3,28) daha yüksek olduğu saptandı (p < 0,001). Yaş aralığı 18 - 37 yıl olan bireylerin girişim öncesi de girişim sonrası da bilgi puan ortalamalarının daha yüksek olduğu saptandı (p < 0,05).
Sonuç: Tıbbi atıkların kontrolü ve sıfır atık yönetmeliği eğitiminin hastaların bilgi düzeylerini artırdığı, yaşı genç ve eğitim seviyesi yüksek olanların bilgi düzeylerinin daha yüksek olduğu saptandı.

Anahtar Kelimeler

Atık idaresi, eğitim, hasta eğitim broşürü, hastaneler, tıbbi atık

The Effect of Medical Waste Management and Zero Waste Regulations Training on Patients' Knowledge Levels

Öz

Introduction: Waste management in hospitals can be carried out under more than one regulation due to the diversity of waste, making waste management difficult.
Aim: The study aimed to evaluate the effect of the training on medical waste management and zero waste regulation on patients' knowledge levels.
Methods: In this pretest-posttest one-group quasi-experimental study, 70 patients were included by simple random sampling method. Data were collected with the Sociodemographic Information Form and Medical Waste Control and Zero Waste Regulation Knowledge Test. The researchers gave Medical Waste Control and Zero Waste Regulation training using a QR Code brochure. Data were analyzed with percentage, mean, standard deviation, independent sample t-test, paired sample t-test, one-way ANOVA, and games howell test.
Results: The age range of the participants was 41.4%, 38 - 57 years, 68.6% were female, and 42.9% were primary school graduates. The mean knowledge scores were 13.01 ± 3.78 before and 15.20 ± 3.30 after the intervention (p < 0.001). After the intervention, it was found that the knowledge level of higher education graduates (17.73 ± 1.96) was higher than secondary (15.38 ± 2.81) and primary education graduates (13.46 ± 3.28) (p < 0.001). Individuals with an age range of 18 - 37 years had higher knowledge scores both before and after the intervention (p < 0.05).
Conclusion: It was found that training on the control of medical waste and zero waste regulation increased the knowledge level of patients, and those with younger age and higher education level had higher knowledge levels.

Anahtar Kelimeler

Hospitals, medical waste, patient education handout, teaching, waste management

Kaynakça

• Acheampong, A., Dzodzomenyo, M., Godi, A., Carboo, D., Clarke, E.E., & Tarkang, E.E. (2016). Waste management practices of a regional hospital in Ghana: A case study. Central African Journal of Public Health, 1(3), 28 36. doi: 10.11648/j.cajph.20150103.11 Akbana, A. ve Yurtcan, M. (2021). Bingöl Üniversitesi öğrencilerinin atık yönetimi – geri dönüşüm ve çevre konusundaki bilinç ve uygulama düzeyleri üzerine bir araştırma. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 10(2), 132-140. doi: 10.46810/tdfd.907958 Alakaş, H.M., Kızıltaş, Ş., Eren, T. ve Özcan, E. (2018). Sıfır atık projesi kapsamında atıkların toplanması: Kırıkkale ilinde homojen çok araçlı araç rotalama uygulaması. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3),190-196.
• Aydoğdu Çobanoğlu, N. ve Bezen İ. (2019). Tıbbi Atıkların Oluşturduğu Sorunların Çevre, Sağlık ve Etik Açısından İncelenmesi. Ankara T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. 271-287. Erişim adresi (30.08.2023):https://www.academia.edu/19825450/Tıbbi_Atıkların_Oluşturduğu_Sorunların_Çevre_Sağlık_ve_Etik_Açıdan_İncelenmesi
• Baykara Mat, S.T. ve Baykal, Ü. (2020). Sağlık kuruluşlarında tıbbi atık yönetimi ve sıfır atık yaklaşımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 7(3),441-449. doi: 10.5222/SHYD.2020.04724
• Bilgili, M.Y. (2021). Sıfır atık yaklaşımının kökenleri ve günümüzdeki anlamı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40), 683-703. doi: 10.46928/iticusbe.787711
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2th ed.). Routledge. eBook ISBN: 9780203771587 doi:10.4324/9780203771587
• Demir, K. (2019). Adana ilinde Sıfır Atık Projesinin uygulanması. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Doğan, P. ve Göktaş, S. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin hastane atıklarının yönetimine ilişkin bilgi düzeyleri. Kocatepe Tıp Dergisi, 18, 94-99.
• Doğan, Z. (2020). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinde evsel atıklar ve geri dönüşüm konusunda bilimsel karikatürler kullanılarak farkındalık oluşturulması. (Yükseklisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez Detay.jsp?id=J0AfSaTI-z28Lb0TT_78ew&no=_F0-egMBOCbbt-nT9SEcAQ
• Doylo, T., Alemayehu, T., & Baraki, N. (2019). Knowledge and practice of health workers about healthcare waste management in public health facilities in Eastern Ethiopia. Journal of Community Health, 44, 284–291. doi: 10.1007/s10900-018-0584-z
• El Uri, F.I., & Malas, N. (2013). Analysis of use of a single best answer format in an undergraduate medical examination. Qatar Medical Journal, 1(1), 3-6. doi: 10.5339/qmj.2013.1
• Erdoğan, Ö. (2018). Tıbbi atık yönetimi. İçinde: Hemşirelik uygulamalarında klinik mikrobiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları. Erişim adresi (12.10.2022): https://www.researchgate.net/profile/Oezcan-Erdogan/publicati on/322499279_Tibbi_Atik_Yonetimi_Biomedical_waste_management/ links/5a5c6875458515450278f608/Tibbi-Atik-Yoenetimi-Biomedical-waste-management.pdf
• Ertaş, H. ve Güden, M. (2019). Hastanelerde tıbbi atık yönetimi. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 53-67.
• Esen, H. ve Yiğit, V. (2021). Hastanelerde atık yönetimi problemlerine analitik hiyerarşi prosesi yöntemi ile tesbitetmeye yönelik bir araştırma. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(1), 36-42.
• Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A.G. & Buchner, A. (2007). G*Power 3: A flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behavior Research Methods, 39(2), 175–191. doi: 10.3758/ bf03193146
• Gündüzalp, A. ve Güven, S. (2016). Atık çeşitleri, atık yönetimi, geri dönüşüm ve tüketici: Çankaya Belediyesi ve semt tüketicileri örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalara E-Dergisi, 9(1), 1-19.
• Kaya, A.A. ve Küçük, Ü.A. (2020). Hastane personelinin atık yönetimi ve afetlerde atık yönetimi konusunda algı düzeyi: Gümüşhane ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(4), 374-388. doi: 10.37989/ gumussagbil.843185
• Koo, J.K., & Jeong S.I. (2015). Sustainability and shared smart and mutual – green growth (SSaM-GG) in Korean medical waste management. Waste Management & Research, 33(5), 410-418. doi:10.1177/0734242X15574561
• Küçük, A. (2013). Tıbbi atık yönetiminin ekonomisi. Sayıştay Dergisi, 90, 73-96.
• Nwankwo, C. (2018). Knowledge and practice of waste management among hospital cleaners. Occupational Medicine, 68, 360-363. doi: 10.1093/occmed/kqy078.
• Omac Sonmez, M., Nazik, F., & Andi, S. (2018). Home medical care waste collection by caregivers in Turkey. Medicine Science, 7(4), 733-735. doi: 10.5455/medscience.2018.07.8872
• Resmi Gazete (1993). Çevre Bakanlığı, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği. Erişim adresi (20.08.2023): https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21586.pdf
• Resmi Gazete (1983). Çevre Kanunu. Erişim adresi (20.08.2023): https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2872&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Siddharudha, S., & Vasudha, S. (2014). Healthcare waste management: Qualitative and quantitative appraisal of nurses in a tertiary care hospital of India Hindawi Publishing Corporation. Scientific World Journal, 6, 2-6. doi:10.1155/2014/935101
• Sönmez, D. (2020). İlkokul birinci sınıf öğrencilerinin “sıfır atık” kavramı ile ilgili çizimlerinin incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 593-601. doi: 10.18506/anemon.638594
• Suwasono, E. (2020). The effect of non-medical waste management in hospitals on the comfort and satisfaction of patients towards green hospital. International Conference of Interdisciplinary Sciences, 10, 69-79. doi:10.32503/prosidingseminar.v0i0.10
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2017). Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği. Erişim adresi (31.08.2023):https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/01/20170125-2.htm
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2018). Sıfır Atık. Erişim adresi (31.08.2023): https://sifiratik.gov.tr/
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019). Sıfır Atık Yönetmeliği. Erişim adresi (31.08.2023): https://cygm.csb.gov.tr/yonetmelikler-i-440
• Turan, N., Özdemir Aydın, G., Kaya, H., Atabek Aştı, T., Aksel, G. ve Yılmaz, A. (2019). Hemşirelik öğrencilerinin tıbbi atık yönetimine ilişkin bilgi düzeyleri. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(1), 11-21.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2021). Atık İstatistikleri, 2020. Erişim adresi (20.08.2030): https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2020-37198
• Ulusal, O. (2022). Yetişkin bireylerin sıfır atık hakkındaki bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi (Karatay Örneği). Necmettin Erbakan Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı, Konya, Türkiye. İdeal Kültür Yayıncılık. Erişim adresi (31.08.2023): https://hdl. handle.net/20.500.12452/8979