The Relations Between Psychological Resilience, Perceived Social Support, Depression, and Treatment Adherence in Patients with Chronic Kidney Disease

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 49 - 56, 08.04.2024

Merve Demirel Özge Sukut

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1363343

Öz

Introduction: The long duration of treatment in chronic kidney disease and indeed the disease causes severe limitations in life may affect the process of adherence to treatment.
Aim: The aim of the study was to examine the relationship between psychological resilience, depression, perceived social support and treatment adherence in patients with chronic kidney disease.
Method: This descriptive and correlational study was carried out with 397 patients in a training and research hospital in Istanbul between October 2020 - July 2021. The data were collected with the Information Form, Resilience Scale for Adults, Beck Depression Inventory, The Multidimensional Scale of Perceived Social Support and Morisky Medication Adherence Scales. The data were evaluated with descriptive statistics, Pearson correlation test and multiple regression analysis.
Results: The mean score of psychological resilience was 119.23 ± 25.49, 58.5% of them had depressive symptoms, the mean score of perceived social support was 66.90 ± 12.34, and 18.63% of them had treatment adherence. The psychological resilience variable was 6.8% (R = 0.261; R2 = 0.068; F = 28.968; p < 0.001), the perceived social support
variable was 4.7% (R = 0.217; R2 = 0.047; F = 19.412; p < 0.001), the depression variable was 10,7% (R = 0.327;
R2 = 0.105; F = 47.230; p < 0.001) found to affect patients' compliance with treatment.
Conclusion: The patients with chronic kidney disease had a moderate level of psychological resilience, more than half of them experienced depression, their social support was high, the majority were non-compliant with treatment.

Anahtar Kelimeler

Chronic kidney disease, depression, medication adherence, resilience, social support

Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastalarda Psikolojik Sağlamlık, Algılanan Sosyal Destek ve Depresyon ile Tedaviye Uyum Arasındaki İlişki

Öz

Giriş: Kronik böbrek yetmezliğinde tedavinin uzun sürmesi ve hastalığın yaşamda ciddi kısıtlamalara yol açması tedaviye uyum sürecini etkileyebilmektedir.
Amaç: Araştırmanın amacı, kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda psikolojik sağlamlık, depresyon, algılanan sosyal destek ile tedaviye uyum arasındaki ilişkiyi incelemektir.
Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı araştırma, Ekim 2020 - Temmuz 2021 tarihleri arasında İstanbul’daki bir eğitim araştırma hastanesinde 397 hasta ile gerçekleştirildi. Veriler Bilgi Formu, Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Morisky Tedaviye Uyum Ölçeği ile toplandı. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, Pearson korelasyon testi ve çoklu regresyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Kronik böbrek yetmezliği tanısı alan hastaların psikolojik sağlamlık puan ortalamasının 119,23 ± 25,49 olduğu, %58,5’inin depresyon belirtileri gösterdiği, algılanan sosyal destek puanlarının 66,90 ± 12,34 ve %18,63’ünün tedaviye uyumu olduğu bulundu. Psikolojik sağlamlık değişkeninin %6,8 (R = 0,261; R2 = 0,068; F = 28,968; p < 0,001), algılanan sosyal destek değişkeninin % 4,7 (R = 0,217; R2 = 0,047; F = 19,412; p < 0,001), depresyon değişkenin %10,7 (R = 0,327; R2 = 0,105; F = 47,230; p < 0,001) oranında hastaların tedaviye uyumunu etkilediği bulundu.
Sonuç: Kronik böbrek yetmezliği tanısı alan hastaların psikolojik sağlamlığının orta düzeyde olduğu, yarısından fazlasının depresyon yaşadığı, sosyal desteklerinin yüksek olduğu ve çoğunluğunun tedaviye uyumsuz olduğu bulundu.

Anahtar Kelimeler

Depresyon, kronik böbrek yetmezliği, psikolojik dirençlilik, sosyal destek, tedavi uyumu

Kaynakça

• Alradaydeh, M.F., & Khalil, A.A. (2018). The association of spiritual well-being and depression among patients receiving hemodialysis. Perspectives in Psychiatric Care, 54(3), 341-347. doi: 10.1111/ppc.12249
• Anees, M., Barki, H., Masood, M., Ibrahim, M., & Mumtaz, A. (2008). Depression in hemodialysis patients. Pakistan Journal of Medical Sciences, 24(4), 560-565.
• Atik, D., Atik, C., Asaf, R. ve Cinar, S. (2015). Hemodiyaliz hastalarında algılanan sosyal desteğin sosyal görünüş kaygısına etkisi. Medicine Science, 4(2), 2210. doi: 10.5455/medscience.2015.04.8235
• Bahar, G., Savaş, H.A., Ünal, A., Savaş, E., Kaya, H. ve Bahar, A. (2014). Morisky Tedavi Uyum Ölçeğinin iki uçlu duygu durum bozukluğu için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 15(2), 141-149. doi: 10.5455/apd.39827
• Basım, N. ve Çetin, F. (2011). Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklık Ölçeğinin güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114.
• Beck, A.T., Ward, C.H., Mendelson, M., Mock, J., & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4, 561-571. doi: 10.1001/archpsyc.1961.01710120031004
• Cukor, D., Coplan, J., Brown, C., Friedman, S., Cromwell-Smith, A., Peterson, R.A., & Kimmel, P.L. (2007). Depression and anxiety in urban hemodialysis patients. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 2(3), 484 490. doi: 10.2215/CJN.00040107
• Dane, E. ve Olgun, N. (2016). Hemodiyaliz hastalarının psikolojik dayanıklılık durumları ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Journal of Nephrology Nursing, 11(1), 43–54.
• Duran, S., Avci, D., & Esim, F. (2020). Association between spiritual well-being and resilience among turkish hemodialysis patients. Journal of Religion and Health, 59(6), 3097-3109. doi: 10.1007/s10943-020-01000-z
• Eker, D., Arkar, H., & Yaldız, H. (2001). Factorial structure, validity, and reliability of revised form of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17–25.
• Friborg, O., Barlaug, D., Martinussen, M, Rosenvinge, J.H., & Hjemdal, O. (2005). Resilience in relation to personality and intelligence. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 14(1), 29-42. doi: 10.1002/ mpr.15
• Hemmett, J., & McIntyre, C.W. (2017). A dialysis patient’s choice and a nephrologist’s obligation: The need to understand and value the patient’s perspective. Seminars in Dialysis, 30(1), 3-5. doi: 10.1111/sdi.12562
• Hisli, N. (1988). Beck Depresyon Envanteri’nin geçerliği üzerine bir çalışma. Psikoloji Dergisi, 11(22), 118-126.
• Ibrahim, N., Desa, A., & Chiew-Tong, N.K. (2011). Illness perception and depression in patients with end-stage renal disease on chronic haemodialysis. Social Sciences, 6(3), 221-226. doi: 10.3923/sscience.2011.221.226
• Karabulutlu, E., Tan, M., Erdem, N. ve Okanlı, A. (2010). Hemodiyaliz hastalarında stresle başetme ve sosyal destek. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(3), 56-66.
• Karadag, E., Ugur, O., Mert, H., & Erunal, M. (2019). The relationship between perceived social support, psychological resilience and happiness levels of hemodialysis patients. Annals of Medical Research, 3(1), 9-15. doi: 10.5455/annalsmedres.2019.09.523
• Karaırmak, Ö. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
• Kocaman Yıldırım, N., Okanlı, A., Karabulutlu, E.Y. ve Karahisar, F. (2013). Hemodiyaliz hastalarının anksiyete ve depresyon belirtilerine hastalık algısının etkisi: Çok merkezli bir çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14(3), 252-259. doi: 10.5455/apd.40629
• Köroğlu, G., Çorapçıoğlu, A. ve Kalender, B. (2003). Kronik böbrek yetmezlikli depresif hastalarda Sitalopram tedavisinin yaşam kalitesine etkisi: Açık etiketli bir ön çalışma. Klinik Psikiyatri, 6, 158–164.
• Krespi, M. R., & Küntüz, İ.S. (2017). Effects of psychosocial factors on emotional wellbeing and quality of life among haemodialysis patients. Turkiye Klinikleri Journal of Internal Medicine, 2(1), 1-10. doi: 10.5336/intermed.2016-51842
• Li, M., & Wang, L. (2016). The associations of psychological stress with depressive and anxiety symptoms among chinese bladder and renal cancer patients: The mediating role of resilience. Plos One, 11(4), e0154729. doi: 10.1371/journal.pone.0154729
• Lopes, A.A., Albert, J.M., Young, E.W., Satayathum, S., Pisoni, R.L., Andreucci, V.E., … Port, F.K. (2004). Screening for depression in hemodialysis patients: Associations with diagnosis, treatment, and outcomes in the DOPPS. Kidney International, 66(5), 2047-2053. doi: 10.1111/j.1523-1755.2004.00977.x
• Luthar, S.S., & Cicchetti, D. (2000). The construct of resilience: Implications for interventions and social policies. Development and Psychopathology, 12(4), 857-885. doi: 10.1017/S0954579400004156
• Maurice-Stam, H., Nijhof, S.L., Monninkhof, A.S., Heymans, H.S.A., & Grootenhuis, M.A. (2019). Review about the impact of growing up with a chronic disease showed delays achieving psychosocial milestones. Acta Paediatrica, 108(12), 2157-2169. doi: 10.1111/apa.14918
• Mete, H.E. (2008). Kronik hastalık ve depresyon. Klinik Psikiyatri, 11, 3-18.
• Morisky, D.E., Green, L.W., & Levine, D.M. (1986). Concurrent and predictive validity of a self-reported measure of medication adherence. Medical Care, 24(1), 67-74.
• Ozgur, B., Kursat, S. ve Aydemir, O. (2003). Hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesi ile anksiyete ve depresyon düzeyleri yönünden değerlendirilmesi. Journal of the Turkish Society of Nephrology, 12(2), 113-116.
• Pehlivan, S., Ovayolu, N. ve Uçan, Ö. (2008). Hemodiyaliz hastalarının aileden aldıkları sosyal destek ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 5(1), 50-54.
• Prakoura, N., Kavvadas, P., & Chadjichristos, C.E. (2018). Connexin 43: A new therapeutic target against chronic kidney disease. Cellular Physiology and Biochemistry, 49(3), 998-1009. doi: 10.1159/000493230
• Saeed, Z., Ahmad, A.M., Shakoor, A., Ghafoor, F., & Kanwal, S. (2012). Depression in patients on hemodialysis and their caregivers. Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation, 23(5), 946-952. doi: 10.4103/1319 2442.100869
• Son, Y.J., Choi, K.S., Park, Y., Bae, J.S., & Lee, J.B. (2009). Depression, symptoms and the quality of life in patients on hemodialysis for end-stage renal disease. American Journal of Nephrology, 29(1), 36-42. doi: 10.1159/000150599
• Sontakke, S., Budania, R., Bajait, C., Jaiswal, K., & Pimpalkhute, S. (2015). Evaluation of adherence to therapy in patients of chronic kidney disease. Indian Journal of Pharmacology, 47(6), 668-671. doi: 10.4103/0253 7613.169597
• Sousa, H., Ribeiro, O., Paúl, C., Costa, E., Miranda, V., Ribeiro, F., & Figueiredo, D. (2019). Social support and treatment adherence in patients with end-stage renal disease: A systematic review. Seminars in Dialysis, 32(6), 562-574. doi: 10.1111/sdi.12831
• Tan, M., Karabulutlu, E., Okanlı, A. ve Erdem, N. (2005). Hemodiyaliz hastalarında sosyal destek ve umutsuzluk arasında ilişkinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(2), 32–39.
• Tangkiatkumjai, M., Walker, D.M., Praditpornsilpa, K., & Boardman, H. (2017). Association between medication adherence and clinical outcomes in patients with chronic kidney disease: A prospective cohort study. Clinical and Experimental Nephrology, 21(3), 504-512. doi: 10.1007/s10157-016-1312-6
• Topbaş, E. ve Bingöl, G. (2017). Psikososyal boyutu ile diyaliz tedavisi ve uyum sürecine yönelik hemşirelik girişimleri. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 1(12), 36-42.
• Turgay, G., Tutal, E. ve Sezer, S. (2017). Hemodiyaliz hastalarının günlük yaşam aktiviteleri, yeti yitimi, depresyon ve komorbidite yönünden değerlendirilmesi. Turkish Nephrology Dialysis Transplantation, 26(03), 311-316. doi: 10.5262/tndt.2017.1003.11
• Üstünsoy Çobanoğlu, Z.S., Aker, T. ve Çobanoğlu, N. (2003). Şizofreni ve diğer psikotik bozukluğu olan hastalarda tedaviye uyum sorunları. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 16(4), 211–218.
• Wagner, G.J., Goggin, K., Remien, R.H., Rosen, M.I., Simoni, J., Bangsberg, D.R., & Liu, H. (2011). A closer look at depression and its relationship to HIV antiretroviral adherence. Annals of Behavioral Medicine, 42(3), 352-360. doi: 10.1007/s12160-011-9295-8
• Yakar, B. ve Demir, M. (2019). Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda antihipertansif ilaç tedavisine uyum oranları ve etkileyen faktörlerin araştırılması. Dicle Tıp Dergisi, 46(4), 685-696. doi: 10.5798/dicletip Yavuz, R., Yavuz, D., Altunoglu, A., Canoz, B.M., Sezer, S., Yalçın, M.B. & Demirag, M.D. (2015). Depression, inflammation, and social support in hemodialysis patients. Annals of Clinical and Analytical Medicine, 6(Supplement 6), 801-805. doi: 10.4328/JCAM.3679
• Yıldırım, A. ve Ekinci, M. (2010). Ruhsal eğitimin şizofreni hastalarının ailelerinin aile işlevleri, hastaların sosyal destek düzeyleri ve tedaviye uyum üzerine etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(3), 195-205.
• Yorulmaz, H., Kececi, N. ve Tatar, A. (2014). Kronik böbrek yetmezliği hastalarında hastalık algısının yaşam kalitesine olan etkisi. Literatur Sempozyum, 1(1), 40–45.
• Zimet, G.D., Dahlem, N.W., Zimet, S.G., & Farley, G.K. (1988). The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41. doi: 10.1207/s15327752jpa5201_2