Ergenlik Dönemindeki Bireylerin Çocukluk Çağı Travmalari İle Öznel İyi Oluşları Arasındaki İlişki

Yıl 2023, , 48 - 63, 30.06.2023

Eser Karal

https://doi.org/10.38015/sbyy.1287792

Öz

Yaşam evreleri içerisinde oldukça kritik olan ergenlik dönemi, bireylerin yoğun değişim yaşadığı süreçlerden biridir. Bu dönemde yaşanılan fizyolojik gelişime, psikolojik değişimler de eşlik etmektedir. Bireylerin çocukluk çağında yaşamış oldukları ruhsal travmaların yansıması ergenlik döneminde de kendisini gösterebilmekte, iyi oluşlarını etkileyebilmektedir. Bu araştırmada temel amaç, ergenlik dönemindeki bireylerin çocukluk çağı travmaları ile öznel iyi oluşları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Ayrıca katılımcıların travmayı inkâr durumlarına, demografik özelliklerine göre öznel iyi oluşun farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Çalışma grubunun uygun örnekleme yöntemi ile belirlendiği bu araştırmada, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, 2021-2022 eğitim öğretim yılında lise eğitimlerine devam eden ergenlik dönemindeki 649 gönüllü kişi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Bernstein ve arkadaşları (1994) tarafından geliştirilen ve Şar, Öztürk ve İkikardeş (2012) tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılan Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği ile Eryılmaz (2009) tarafından geliştirilen Ergen Öznel İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Veriler analiz edilirken, betimsel istatistiklerden, ilişkisiz örneklemler için t-Testinden ve tek yönlü varyans analizinden (ANOVA) yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında katılımcıların öznel iyi oluş puanlarının travmayı inkâr etme durumuna göre anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmektedir. Ayrıca araştırmada katılımcıların çocukluk çağı travmaları ile öznel iyi oluşları arasında orta düzeyde negatif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Katılımcıların öznel iyi oluşlarının cinsiyete ve sosyo-ekonomik duruma göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular ilgili alan yazın ışığında tartışılarak öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Travma, çocukluk çağı travması, öznel iyi oluş, ergenlik dönemi.

Teşekkür

Bir ömür boyu sürecek olan öğrenme yolculuğumun yüksek lisans bölümünde, bana ışık olup yol gösteren, motivasyonumun düştüğü anlarda beni cesaretlendiren ve yardımlarını hiç bir zaman esirgemeyen Değerli Danışmanıma çok teşekkür ederim.

The Relationship Between Childhood Traumas and Subjective Well-Being of Individuals in Adolescence

Öz

Adolescence period, which is very critical in life stages, is one of the processes in which individuals experience intense change. The physiological development experienced in this period is accompanied by psychological changes. The reflection of the psychological traumas experienced by individuals in childhood can also show itself in adolescence and affect their well-being. The main purpose of this study is to examine the relationship between childhood traumas and subjective well-being of individuals in adolescence. In addition, it was examined whether subjective well-being differed according to the denial of trauma and demographic characteristics of the participants. Relational screening model was used in this study in which the study group was determined by convenient sampling method. Relational screening model was used in this study, in which the study group was determined by appropriate sampling method. The sample of the study consists of 649 adolescent volunteers who continue their high school education in the 2021-2022 academic year. Personal Information Form, Childhood Trauma Scale and Adolescent Subjective Well-Being Scale were used as data collection tools in the study. While analyzing the data, descriptive statistics, t-Test for unrelated samples and one-way analysis of variance (ANOVA) were used. When the results of the research are examined, it is seen that the subjective well-being scores of the participants differ significantly according to their denial of trauma. In addition, a moderate negative significant relationship was found between the childhood traumas and subjective well-being of the participants in the study. It was concluded that the subjective well-being of the participants did not differ significantly according to gender and socio-economic status. The findings obtained in the research were discussed in the light of the relevant literature and suggestions were presented.

Anahtar Kelimeler

Trauma, childhood trauma, subjective well-being, adolescence.

Kaynakça

• Adams, G. (2000). Adolescent development the essential readings. Blackwell Publishers Ltd.
• Arık Binbay, D. (2009). Bipolar I bozukluk hastalarında şiddetli çocukluk çağı travmasının hastalık özellikleri üzerine olan etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış tıpta uzmanlık tezi). Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Arnett, J. J. (2001). Conceptions of the transition to adulthood: Perspectives from adolescence through midlife. Journal of Adult Development, 8(2), 133-143. https://doi.org/10.1023/A:1026450103225
• Atak, H. (2010). Yetişkinliğe geçişte kimlik biçimlenmesi ve eylemlilik: Bireyleşme sürecinde iki gelişimsel kaynak [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Bernstein, D., Fink, L., Handelsman, L., Foote, J., Lovejoy, B. A., Wenzel, K. & Ruggiero, J. (1994). Initial reliability and validity of a new retrospective measure of child abuse and neglect. American Journal of Psychiatry, 151(8), 1132-6. https://doi.org/10.1176/ajp.151.8.1132.
• Bulut, S. (2007). Çocuk cinsel istismarı hakkında bir derleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 139-156. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21448/229638.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Pegem Akademi.
• Canbay, M. (2010). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi] Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Cihangir Çankaya, Z. (2009). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma: Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 23-31. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21451/229648.
• Collishaw, S., Pickles, A., Messer, J., Rutter, M., Shearer, C. & Maughan, B. (2007). Resilience to adult psychopathology following childhood maltreatment: evidence from a community sample. Child Abuse Negl, 31(3), 211-29. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2007.02.004.
• Corcoran, M. & McNulty, M. (2018). Examining the role of attachment in the relationship between childhood adversity, psychological distress and subjective well-being. Child Abuse & Neglect, 76, 297-309. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2017.11.012.
• Çakır, G. (2015). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Çelik, Ş. (2008). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal zekâ açısından incelenmes, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye.
• Demir Çelebi, Ç. & Sezgin, O. (2015). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşları ile ahlâkî olgunluk seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 99-146. https://doi.org/10.23863/kalem.2017.53.
• Deswal, A. & Sanhi, M. (2015). General well-being in adolescents on the basis of gender and locale. Scholarly Research Journal for Humanity Science and English Language, 5(2), 2001-2013.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542–575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542.
• Diener, E. (2009). Subjective well-being. In The science of well-being (pp. 11-58). Springer, Dordrecht.
• Diener, E. & Seligman, M. (2002). Very happy people. American Psychological Society, 13(1), 81-84. https://doi.org/10.1111/1467-9280.0041.
• Diener, E., Suh, E., & Oishi, S. (1997). Recent findings on subjective well-being. Indian Journal of Clinical Psychology, 24(1), 25–41. https://psycnet.apa.org/record/1997-43193-002.
• Dost, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri, [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkie.
• Eken, A. (2010). Ergenlerin anne-babaya bağlanma biçimleri ile öznel iyi oluş durumlarının sosyal yetkinlik beklentileriyle ilişkileri, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye.
• Eroğlu Küçükaslan, B. (2017). Ergenlerde kardeşe sahip olma durumunun saldırganlık ve öznel iyi oluşla ilişkisinin incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Eryılmaz, A. (2009). Ergen öznel iyi oluş ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 975-989. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26109/275088.
• Eryılmaz, A. & Aypay, A. (2011). Ergen öznel iyi oluşu ile kimlik statüsü ilişkisinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (16), 167-179. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47949/606683.
• Eryılmaz, A. & Atak, H. (2011). Ergen öznel iyi oluşun öz saygı ve iyimserlik eğilimi ile ilişkisinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 170-181. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6151/82621.
• Güneri Yöyen, E. (2017). Childhood trauma and self-respect. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(1), 267-282. https://doi.org/10.24289/ijsser.274033.
• Güney, M. A. (2017). Ergenlerde duygusal özerklik, sosyal destek ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya., Türkiye.
• Hapke, U., Schumann, A., Rumpf, H. J., John, U. & Meyer, C. (2006). Posttraumatic stress disorder. European Archives of Psychiatry And Clinical Neuroscience, 256(5), 299-306. https://doi.org/10.1007/s00406006-0654-6.
• Ho, S. M., Chu, K. W. & Yiu, J. (2008). The relationship between explanatory style and posttraumatic growth after bereavement in a non-clinical sample. Death Studies, 32(5), 461-478. https://doi.org/10.1080/07481180801974760.
• Hybron, D. M. (2000). Two philosophical problems in the study of happiness. Journal of Happiness Studies, 1, 207-225. https://doi.org/10.1023/A:1010075527517.
• Johnson, C. F. (2000). Abuse and Neglect of Children. In: Behrman, R. E., Kliegman, R. M. ve Arvin, A. M (Eds). Nelson Textbook of Pediatrics (16th ed., pp.110-114). WB Saunders.
• Karal, E. & Atak, H. (2022a). Çocukluk çağı ruhsal travmaları üzerine kavramsal bir çalışma. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 82-103. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maunef/issue/70625/1113006.
• Karal, E. & Atak, H. (2022b). Tek eşli ve çok eşli ailelerde yaşayan ergenlerde öz-yeterlik, öznel iyi oluş ve çocukluk çağı ruhsal travmaları. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 8(63), 1763- 1776. https://doi.org/10.29228/smryj.64607.
• Kartal, M. A. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin bazı değişkenlere göre öznel iyi oluş ve iletişim beceri düzeyleri, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun., Türkiye.
• Kendler, K. S., Thornton, L. M. & Gardner, C. O. (2000). Stressful life events and previous episodes in the etiology of major depression in women: an evaluation of the “kindling” hypothesis. American Journal of Psychiatry, 157(8), 1243-1251. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.157.8.1243.
• Kermen, U. (2013). Üniversite öğrencilerinin ihtiyaç doyumu ve öznel iyi oluş düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu, Türkiye.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 231-238. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23750/253040
• Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik. Büyük Fikir Kitapları Dizisi.
• Kunz, S., Joseph, S., Geyh, S. & Peter, C. (2017). Posttraumatic growth and adjustment to spinal cord injury: Moderated by posttraumatic depreciation? Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 9(4), 434. https://doi.org/10.1037/tra0000164.
• Lyubomirsky, S., King, L. & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131, 803-855. https://doi.org/10.1037/0033-2909.131.6.803.
• Middeldorp, C. M., Cath, D. C., Van Dyck, R. & Boomsma, D. I. (2005). The co-morbidity of anxiety and depression in the perspective of genetic 61 epidemiology. A review of twin and family studies. Psychological Medicine, 35(5), 611-624. https://doi.org/10.1017/s003329170400412x.
• Myers, D. G. & Diener, E. (1995). Who is happy? Psychological Science, 6(1), 10–19. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.1995.tb00298.x.
• Özen, Y. (2018). Travma sonrası ortaya çıkan psikolojik bozukluklar üzerine bir değerlendirme. The Journal of Social Science (TJSS), 2(4), 139-159. https://doi.org/10.30520/tjsosci.451037.
• Reisoğlu, S. (2014). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarını yordamada beş faktör kişilik özellikleri, mizah tarzları ve duygusal zekânın rolü, [Yayınlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye.
• Ruppert, F. (2014). Travma, bağlanma ve aile konstelasyonları (Çev: F. Zengin). Kaknüs Yayınları.
• Saföz-Güven, İ. G. (2008). Fen ve genel lise öğrencilerinin cinsiyet ve sosyometrik statülerine göre öznel iyi oluş düzeyleri, genel sağlık örüntüleri ve psikolojik belirti türleri, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
• Satan, A. A. (2014). Dini inanç ve bilişsel esneklik düzeylerinin öznel iyi oluş düzeyine olan etkisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(7), 56-74. https://dergipark.org.tr/tr/pub/egitimvetoplum/issue/5126/69815.
• Sayın, Y. (2020). Ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerinin algılanan ebeveyn çatışması ve öz-yeterlilik inançlarıyla ilişkisi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye.
• Sezer Abacı, İ. S. (2019). Ergenlerin öznel iyi oluşlarının aile ve kardeş ilişkileri açısından incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
• Shmotkin, D. (2005). Happiness in the face of adversity: Reformulating the dynamic and modular bases of subjective well-being. Review of General Psychology, 9(4), 291. https://doi.org/10.1037/1089-2680.9.4.291.
• Steinberg, L. (2002). Clinical adolescent psychology: What it is, and what it needs to be. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70(1), 124–128. https://doi.org/10.1037/0022-006X.70.1.124.
• Steinberg, L & Silk, J. S. (2002). Ergenlerin ebeveynliği. In Bornstein, M.H. (Ed.), Handbook of Parenting (pp.103-133). Erlbaum.
• Şar, V. (1997). Kötüye kullanım ve ihmalle ilişkili sorunlar. In Güleç, C. Köroğlu, E. (Eds.), Temel Psikiyatri (pp. 823-834). Hekimler Yayın Birliği.
• Şar, V., Özturk, E. & İkikardeş, E. (2012). Validity and reliability of the Turkish version of childhood trauma questionnaire. Türkiye Klinikleri Tip Bilimleri Dergisi, 32(4). https://doi.org/10.5336/medsci.2011-26947.
• Şar, V., Mutluer, T., Necef, I. & Fatih, P. (2018): Trauma, creativity and trance: special ability in a case with dissociative identity disorder. American Journal of Psychiatry, 175(6), 506-507. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2018.17121347.
• Şirin, A. & Ulaş, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile karakter eğitimi uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(30), 279–307. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29166/312336.
• Topuz, C. (2013). Üniversite öğrencilerinde özgeciliğin öznel iyi oluş ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Toprak, H. (2014). Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Türkiye.
• Tuzgöl Dost, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri, [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Tümkaya, S. (2011). Humor styles and socio-demographic variables as predictor of subjective well-being of Turkish university students. Eğitim ve Bilim, 36(160), 158-170. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/viewFile/463/26.
• Tüzün, O. & Sayar, K. (2006). Attachment theory and psychopathology. The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 19(1), 24-39.
• Uçan, A. (2013). Cinsiyetleri farklı lise öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının toplumsal konum ile ilgili risk alma ve göç değişkenlerine göre incelenmesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi, Mersin, Türkiye.
• Özbay, H., & Öztürk, E. (1992). Gençlik. İletişim Yayınları.
• Öztürk, M. (2011). “Çocuk ihmal ve istismarı”. M. Öztürk (Ed.). Çocuk hakları açısından çocuk ihmal ve istismarı. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Yetim, Ü. (2001). Toplumdan bireye mutluluk resimleri. Bağlam.
• Yiğit, İ. (2013). Çocukluk çağı ruhsal travma yaşantılarının genç yetişkinlik döneminde görülen psikolojik belirtilerle ilişkisi: Erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Wilson, W. (1967). Correlates of avowed hapiness. Psychological Bulletin, 67(4), 294-306. https://doi.org/10.1037/h0024431.