Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Hazırlanan Tarih Konulu Lisansüstü Tezlerdeki Eğilimler: Bir Meta-Sentez Çalışması

Yıl 2021, , 152 - 176, 30.06.2021

Filiz Zayimoğlu Öztürk , Cenap Sığnaktekin

https://doi.org/10.38015/sbyy.875796

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi içerisinde tarih ve tarih öğretimi konuları bağlamında yapılmış lisansüstü tez çalışmalarını ve bu tezlerdeki eğilimleri çeşitli değişkenler açısından kapsamlı bir şekilde incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada doküman incelemeyi de içerisinde barındıran nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. İncelenen 72 tez YÖK ulusal tez merkezinden elde edilmiştir. Verilerin analiz sürecinde öncelikle araştırmacılar tarafından her bir teze ait araştırma alt sorularını içeren bir künye belgesi/tez tanımlama kataloğu oluşturulmuştur. 72 tez içerik analizi için T1’den T72’ye kadar oluşturulan künyeleri ile MAXQDA 2020 nitel veri analiz programına aktarılmıştır. Analiz programında veriler alt amaçlar doğrultusunda tema ve kategorilere dönüştürülerek kodlanmış ve analiz yapılmıştır. Tezler, yıl ve tez türü değişkenlerine göre, üniversite değişkenine göre, ele alınan konulara göre, amaçlarına göre, kullanılan araştırma yöntemlerine göre, çalışma grubu/örneklem açısından, veri toplama araçları açısından, verilerin analizinde kullanılan yöntemlere göre ve geliştirilen önerilere göre incelenmiştir. İncelenen lisansüstü tezlerde en fazla tez çalışmasının 2019 yılında yapıldığı, konuların öğretiminde çoğunlukla öğretmen görüşlerinin tercih edildiği, tezlerin yöntem açısından oldukça yetersiz olduğu ve önemli bir kısmında yöntemin bulunmadığı, tez sayısının en çok olduğu üniversitelerin Marmara, Gazi ve Niğde üniversiteleri olduğu, en çok nitel araştırma desenlerinin ve görüşme formunun kullanıldığı ve genellikle öğretmenlere öneriler getirildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Meta sentez, Tarih, Tarih Öğretimi

Trends in Graduate Thesis prepared in the field of Social Studies Education in Turkey: A Meta-Synthesis Study

Öz

The purpose of this study is to examine graduate theses and trends in them comprehensively in terms of different variables conducted in social studies education in the context of history and history education in Turkey. For this purpose, a qualitative research approach, which includes document analysis, was used in the study. The examined 72 theses were obtained from YÖK national thesis center. In the analysis process of the data, first of all, an imprint document / thesis definition catalog containing the research sub-questions of each thesis was created by the researchers. 72 theses were transferred to the MAXQDA 2020 qualitative data analysis program with their tags created from T1 to T72 for content analysis. In the analysis program, the data were transformed into themes and categories in line with sub-purposes, coded and analyzed. Theses were analyzed according to the variables of year and thesis type, university variable, the subjects discussed, purposes, the research methods used, the study group / sample, the data collection tools, the methods used in the analysis of the data and the recommendations. In the postgraduate theses examined, it was seen that the most theses studies were conducted in 2019, teachers' opinions were mostly preferred in teaching the subjects, theses are quite insufficient in terms of methodology and most of them do not have this section, Marmara, Gazi and Niğde universities were the universities with the highest number of theses, qualitative research designs and interview forms were used the most and suggestions were generally made to teachers.

Anahtar Kelimeler

Social studies, meta-synthesis, History, History teaching

Kaynakça

• Akdağ, H. (2009). Sosyal bilgilerin tanımı, amacı, önemi ve Türkiye’deki yeri. R. Turan, A. M. Sünbül ve H. Akdağ (Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Aksoy, B. Sözmez, Ö. F., Merey, Z. & Kaymakcı, S. (2009). Sosyal bilgiler alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 7-9 Ekim İstanbul. https://www.pegem.net/Akademi/kongre_detay.aspx?id=10609605 adresinden erişildi.
• Akyol, B. & Yavuzkurt, T. (2016). Türkiye’de lisansüstü tezlerde eğitim denetimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (2), 908-926.
• Apaydın, Y. & Erol, İ. (2017). Türkiye’de eğitim ekonomisi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 45, 23-41.
• Ata, B. (2007). Sosyal bilgiler öğretim programı. Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi, Öztürk, C. (Ed.) Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Ata, B. (2009). Sosyal bilgiler ünitesi kavramı üzerine bazı düşünceler. İçinde: Refik Turan, Ali Murat Sünbül ve Hakan Akdağ (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar -1, (25-42). Ankara: PegemA Yayınları.
• Ayaz, M. F., Behçet, O. & Söylemez, M. (2015). Türkiye’de öğretmen eğitimi ile ilgili yapılmış lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14 (2).
• Aydın, A. & Uysal, Ş. (2011). Evaluation of doctoral theses on educational administration in Turkey and abroad, in terms of subjects, methods, and results. Eurasian Journal of Educational Research, 42, 1-14.
• Bıkmaz, F. H., Aksoy, E., Tatar, Ö. & Altınyüzük, C. A. (2013). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan doktora tezlerine ait içerik çözümlemesi (1974-2009). Eğitim ve Bilim Dergisi, 38 (68), 288-303.
• Canbulat, T., Avcı, G. & Sipahi S. (2016). ABD ve Kanada’da sosyal bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 351-370.
• Coşkun, İ., Dündar, Ş. & Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 15 (2), 375-396.
• Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni. Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (Çev. Ed. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Cücük, E. (2017). Türkiye’de “eğitim tarihi” alanında yapılmış doktora tezlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Gaziantep.
• Çalık, M. & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174). 33-38.
• Çırak, A. (2020). Sosyal bilgilerde tarih ile ilgili konuların öğretimi üzerine 1999-2019 yılları arası yapılan tezlerin analizi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40 (3), 1219-1242.
• Demircioğlu, İ. H. (2010). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dilek, A., Baysan, S. & Öztürk, A. A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans tezleri: Bir içerik analizi çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22 (2), 581-602.
• Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: PegemA Yayınları.
• Erdoğan, Y. (2017). What does research tell us about trends in dissertations on PBL? Universal Journal of Educational Research, 5 (6), 972-988.
• Fazlıoğulları, O. & Kurul, N. (2012). Türkiye’deki eğitim bilimleri doktora tezlerinin özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (24) 43-75.
• Geçit, Y. & Kartal, A. (2010). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi araştırma konuları üzerine bir inceleme. International Conference on New Trend in Education and Their Implications, 11-13 November Antalya. http://www.iconte.org/FileUpload/ks59689/File/19.pdf adresinden erişildi.
• Günay, D. (2018). Türkiye’de lisansüstü eğitim ve lisansüstü eğitime felsefi bir bakış. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 71-88.
• Gürdoğan-Bayır, Ö., Kılıç, Z. & Balbağ, N. L. (2018). Vatandaşlık eğitimine yönelik yapılan lisansüstü çalışmaların incelenmesi. İçinde Tay, B. (Ed.), 7. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 69- 81). Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
• Hayta, N., Karabağ, G. & Göverci̇n, A. (2020). Türkiye’de tarih eğitimi ile ilgili yapılmış lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. Turkish History Education Journal, 9 (1), 248-262. doi: 10.17497/tuhed.705751
• Karadağ, E. (2010). Eğitim bilimleri doktora tezlerinde kullanılan araştırma modelleri: Nitelik düzeyleri ve analitik hata tipleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (1), 49-71.
• Karakoç, B., Turan Özpolat, E. & Kara, K. (2018). Türkiye’de öğretmen yetiştirme konusunda yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi, Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12 (24), 313 – 333.
• Kaymakcı, S. & Er, H. (2009). Türk inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi üzerine yapılan tezlerin analizi. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5 (9), 165-180.
• Kaymakcı, S. & Öztürk, T. (2011). The panorama of social studies education in Turkey. e-Journal of New World Sciences Academy, 6 (2), 1852-1867.
• Kaymakcı, S. (2017). Türkiye’de tarih öğretiminin yönelimi üzerine bir değerlendirme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25 (6), 2153-2172.
• Oğuz-Haçat, S. & Demir, S. B. (2018). Sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi (2002-2018). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (15), 948-973. doi:10.33692/avrasyad.510136
• Okutan, M. & Ekşi, A. (2007). 2000-2003 yılları arasında eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi alanında yapılmış olan yüksek lisans tez özetleri çalışması. 16. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Oruç, Ş. & Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler öğretimi alanında yapılan tez çalışmaları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121 -132.
• Öner, G. & Öner, D. (2018). Sosyal bilgiler eğitiminde coğrafya konuları üzerine yapılmış lisansüstü tezlere yönelik bir analiz ve bibliyografya çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 34 (2), 13-34.
• Öztürk, C. & Dilek, D. (2005). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programları, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Ed. C. Öztürk ve D. Dilek), Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Polat, S. & Ay, O. (2016). Meta-sentez: kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi. 4 (2), 52-64.
• Sönmez, N. & Özcan, B. (2020). Türkiye’de ilkokulda kaynaştırma eğitimiyle ilgili yapılan lisansüstü tezlerin betimsel incelemesi. Yaşadıkça Eğitim, 34 (1), 1-27.
• Sönmez, Ö. F., Merey, Z. & Kaymakcı, S. (2009). Vatandaşlık ve insan hakları alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu, 28-30 Mayıs, Uşak. https: //www.Pegem.net/Akademi /sempozyumbildiri_detay.aspx?id=50291 erişildi.
• Şahin, D., Calp, Ş., Bulut, P. & Kuşdemir, Y. (2013). Sınıf öğretmenliği eğitimi bilim dalında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli kriterlere göre incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 5(3), 187-205.
• Tavşancıl, E., Erdem, D., Yalçın, N., Yıldırım, Ö. & Bilican, S. (2010). Examination of data analyses used for master’s theses in educational sciences. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 1467-1474.
• Turan, R. & Akdağ, H. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar III. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Turan, R. & Ulusoy K. (2011). Sosyal bilgiler disiplininde tarihin yeri ve önemi. İçinde: R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Sosyal Bilgilerin Temelleri, (138-155). Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Üstüner, M. & Cömert, M. (2008). Eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi anabilim dalı lisansüstü dersleri ve tezlerine ilişkin bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 497-515.
• Yaylak, E. (2019). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminin yükseköğretimdeki durumu. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11 (18), 800-838. DOI: 10.26466/opus.545800.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zengin, O. & Çalış, N. (2017). Türkiye’de sosyal hizmet araştırması: son 10 yılda sosyal hizmet anabilim dallarında yazılan tezler üzerine bir inceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 1260-1273.