Uluslararası Sınavlarda Başarılı Ülkeler Ve Türkiye'nin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Tasarım Boyutu Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 56 - 79, 01.12.2017

Yasin Doğan , Osman Tuğ

Öz

Bu çalışmada, uluslararası
sınavlarda başarılı ülkeler ve Türkiye’nin sosyal bilgiler ders kitapları
tasarım boyutu açısından incelenmiştir. Araştırmanın sosyal bilgiler ders
kitaplarındaki tasarımsal eksikliklerin giderilmesine ve bu alanda yapılacak
çalışmalara katkıda bulunacağı düşünülmüştür. Araştırma, doküman incelemesi
yoluyla betimsel tarama yapılarak incelenmiştir. Uluslararası ölçekte eğitim
araştırmaları yapan kuruluşlar tarafından ortaya konan PISA ve TIMSS gibi raporlardan
hareketle eğitimde üst sıralarda yer alan ülkelerden ve Türkiye’den maksimum
çeşitlilik açısından çalışma grubu oluşturulup bu ülkelerin 12-14 yaş grubuna
hitap eden sosyal bilgiler ders kitapları tasarım boyutuyla ele alınmıştır. Bu
ülkeler, ABD, Kanada, İsveç, Almanya, Japonya, Singapur, Finlandiya, Fransa,
Danimarka Polonya ve Türkiye’den oluşturulmuştur. Örneklemi oluşturan ülkelerin
sosyal bilgiler ders kitaplarından elde edilen veriler Alpan (2004) tarafından
geliştirilen 32 maddeden oluşan görsel tasarım ilkeleriyle (görsel ögelerin
tasarımı, sayfa tasarımı, kapak tasarımı ve üretime yönelik dış yapı
özellikleri) 3’lü dereceleme ölçeği (Oldukça Uygun, Uygun, Yetersiz)
kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında PISA ve
TIMSS’te üst sıralarda bulunan ülkelerin sosyal bilgiler ders kitaplarının
görsel tasarım ilkelerine göre incelenmesinde farklılık gösterdiği, bu
uluslararası kuruluşların sınavlarında ortalamanın altında puan alan
Türkiye’nin ise sosyal bilgiler ders kitabının görsel tasarım öğelerine göre
incelenmesinde daha iyi bir sonuç aldığı görülmüştür. Araştırmanın sonuçlarına
göre örneklemi oluşturan ülkelerden Singapur ve Türkiye’nin sosyal bilgiler
ders kitapları görsel tasarım ögelerin üç tanesinde iyi sonuç alıp ‘üretime
yönelik dış yapı özelliklerinden’ yetersiz düzeyde sonuç alması maliyeti
artırıcı etmenlerden kaçınmış oldukları sonucuna ulaşılabilir. Yine araştırma
dahilindeki ülkelerden Finlandiya, Japonya ve Singapur’un uluslararası ölçekte
eğitim araştırmaları yapan kuruluşlardan yüksek puan alıp ‘görsel tasarım
ögelerinden’ üst düzey bir puan alamadıkları görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler ders kitapları, görsel tasarım, tipografi, pisa

Kaynakça

• Ablak, S. (2013) “Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Biçimsel Özellikleri” Bülent Akbaba(Ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler (ss, 51-78). Ankara: Pegem Akademi.
• Aeschlimann, M. Ritter E. (2011). Histoire Geographie 4e. Paris. Nathan.
• Alpan, G.B. (2004). Ders Kitaplarındaki Grafik Tasarımın Öğrenci Başarısına ve Derse İlişkin Tutumlarına Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altun, A. (2013). “Yapılandırmacı Yaklaşım, Sosyal bilgiler Programı ve ders kitapları.” Bülent Akbaba(Ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme kılavuzu Sosyal bilgiler. s.19. Ankara. Pegem Akademi.
• Arabacı, İ. B. (2011) Türkiye’de ve OECD ülkelerinde eğitim harcamaları. Elektronik Sosyal Bilgiler Dergisi. Cilt 10, Sayı 35. (100-112).
• Becer, E. (2008). İletişim ve Grafik Tasarımı. Ankara. Dost Kitabevi Yayınları.
• Christoffer, S. Eck, G. (2013). Mitmischen PLUS 2. Stuttgart. Ernest Klett GmbH.
• Davidson, J. W. Castillo P. Stoff, M. B. (2000). American Nation. New Jersey. Prentice Hall.
• Çayır, K. (2009). “Yeni Ders Kitaplarında İnsan Hakları Eğitimi.” Tüzün, G. (Ed.). Ders Kitaplarında İnsan Hakları II Tarama Sonuçları. s.58. İstanbul. Tarih Vakfı Yayınları.
• Çetin, A. (2008). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının (2005) Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenip Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, Y. (2007). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Yazılı Kanıtların Kullanımı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara. Gazi Üniversitesi.
• Doğan, Y. (2009). “Sosyal bilgiler Program ve Ders Kitaplarında Birinci Elden Kaynak ve Kanıt Kullanımı: ABD, İngiltere ve Türkiye Karşılaştırması.” Turan, R. Sünbül, A. M. Akdağ, H. (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar-1. Ankara. Pegem Akademi
• Dursun, F. Eşgi, N. (2008). 4. Ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretimi Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Bilimleri Dergisi. Sayı 22. Sayfa 21-34.
• Dünya Tarihi. (2006). Tokyo. Seibido Shuppan.
• Foged, E. Nielsen, K. M. (2009). Sam Funds Studier. Gyldendal.
• Güneş, F. (2002). Ders kitaplarının incelenmesi. Ankara. Ocak yayınları.
• Hayta, N. Şahin, M. Cemaloğlu, N. Karabağ, G. Tütüncü Oğuzoğlu, D. Köksal, H. (2003). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, Tarih 9-12. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• İnan, S. (2004). Sosyal Bilgiler Eğitimi Nedir: Nedir, Ne zaman ve Neden?. İnan, S. (Ed.). Sosyal Bilgiler Eğitimine Giriş. Ankara. Anı Yayıncılık.
• Interacting With Our World- Our Progress. (2011). Singapur. Marshall Cavendish Education.
• Ivansson, E. Tordai M. (2012). Historia. Liber.
• Kab, İ. (2012). Türkiye’deki Sosyal Bilgiler ders Kitaplarının Almanya’daki Tarih, Coğrafya ve Vatandaşlık Eğitimi Ders Kitaplarıyla Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, M. F. (2010). Türkiye ve Almanya’daki Lise Coğrafya Ders Kitaplarının Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kılıç, A. Seven, S. (2003). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara. Pegem A Yayıncılık.
• Komisyon. (2016). Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Ankara. Korza Yayıncılık.
• Lahteenmaki, M. Troberg, M. (2001). KRONİKKA 8. Helsinki. ja oy edita ab.
• Malkowski, T. Rzesniowiecki, J. (2011). Historia III. Gdanskie wydawnictwo oswiatowe.
• Küçükahmet, L. (2003). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Osmanoğlu, A. E. (2012). Türkiye Cumhuriyeti ve Mısır Arap Cumhuriyeti Sosyal Bilgiler Öğretim Programları ve Ders Kitaplarının Karşılaştırılması. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Patton, M. Q. (2014) Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. Pegem Akademi. Ankara.
• Robson, C. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Gerçek Dünya Araştırması. Anı Yayıncılık. Ankara.
• Saçlı, E. (2007). Türkiye’de İlköğretim Okullarında Okutulan Sosyal Bilgiler Ders Kitapları ile ABD’nin Virginia ve Los Angeles Eyaletlerinde Aynı Yaş Grubundaki Öğrencilere Okutulan Ders Kitaplarının Şekil ve İçerik Yönünden Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Social Studies 7. (2015). Erişim Tarihi: 09 Mayıs 2016. https://sites.google.com/a/share.epsb.ca/mr-rae-s-social-class/social-8-textbook.
• Şahin, S. (2010). İlköğretim Sosyal Bilgiler 5. Sınıf ders kitaplarını Öğretmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü
• Uluışık, M. (2008). İlköğretim Beşinci Sınıf Matematik Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmış Yükseklisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Ulusoy, K. (2011). “Sosyal Bilgilerde ders Kitapları.” Bayram Tay ve Adem Öcal (Ed.). Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. s.207. Ankara. Pegem Akademi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H.(2013): Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara. Seçkin Yay.
• http://ttkb.meb.gov.tr/www/kriterler/dosya/.9 (MEB1).Erişim tarihi: 14 Haziran 2017.