The Recent History of Social Studies Education in Turkey: 23 Years of Experience (1998-2022)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 206 - 224, 30.12.2022

İlker Dere , N. Zeynep Kıral

https://doi.org/10.38015/sbyy.1154914

Öz

This research aims to evaluate the developments in the recent history of the social studies course in Turkey (1998-2022) through the curricula. Since 1998, 2005 and 2018 social studies curricula and literature studies were used as data sources, and the research was conducted with the document analysis method. The data were evaluated by the content analysis method. At the end of the study, it was determined that the 1998 curriculum, which was first prepared with a behavioral approach, did not fully reflect the understanding of contemporary social studies. Secondly, the 2005 curriculum, designed with a constructivist approach, emphasized individual identity instead of social identity, unlike the curricula prepared until that time. Furthermore, the 2005 curriculum brought many innovations, such as learning strands, sub-disciplines, skills, concepts, values, activity recommendations, and assessment and evaluation elements that did not exist in previous curricula. Moreover, while sub-disciplines, skills, concepts, and activity recommendations were not included in the 2018 curriculum, some values were removed and some new values were added instead. Finally, it has been seen that the 2018 curriculum includes various competencies and literacy, unlike the 2005 curriculum. Based on these results, it can be suggested that the 2018 curriculum be updated in more detail to guide teachers.

Anahtar Kelimeler

social studies curricula, Turkey, history of education, literacy

Türkiye’de Sosyal Bilgilerin Yakın Tarihi: 24 Yıllık Tecrübe (1998-2022)

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de sosyal bilgiler dersinin yakın geçmişinde (1998-2022) yaşanan gelişmeleri öğretim programları aracılığıyla değerlendirmektir. Doküman analizi yöntemiyle yapılan araştırmada veri kaynakları olarak 1998, 2005 ve 2018 sosyal bilgiler öğretim programları ile alanyazın çalışmaları kullanılmıştır. Ulaşılan veriler, içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonunda ilk olarak davranışçı yaklaşımla hazırlanan 1998 programının çağdaş sosyal bilgiler anlayışını tam olarak yansıtmadığı tespit edilmiştir. İkinci olarak yapılandırmacı yaklaşımla hazırlanan 2005 programında o zamana kadar hazırlanan programların aksine toplumsal kimlik yerine bireysel kimliğin ön plana çıkarıldığı görülmüştür. Bunlara ek olarak 2005 programı kendinden önceki programlarda var olmayan öğrenme alanları, ara disiplinler, beceriler, kavramlar, değerler, etkinlik önerileri, ölçme-değerlendirme ögeleri gibi birçok yeniliği beraberinde getirmiştir. Son olarak 2018 programında bu yeniliklerden ara disiplinler, kavramlar ve etkinlik önerileri yer almamış, bazı değerler kaldırılmış ve yerine yeni değerler eklenmiştir. Ayrıca 2018 programının 2005 programından farklı olarak çeşitli yetkinlikler ve okuryazarlıklar içerdiği görülmüştür. Bu sonuçlara dayanarak 2018 programının daha detaylı ve öğretmenlere rehberlik edecek nitelikte güncellenmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler programları, Türkiye, eğitim tarihi, okuryazarlık

Kaynakça

• Ablak, S., & Yıldırım, S. G. (2021). Development of social studies course in Turkey: 2000-2020 periods. In Ö. Akman, F. O. Atasoy, & T. Gür, (Eds.). Education, social, health and political developments in Turkey between 2000-2020 (p. 44-61). ISRES Publishing.
• Açıkalın, M. (2011). Current status of social studies education in Turkey. JSSE-Journal of Social Science Education, 1(1), 44–53.
• Açıkalın, M. (2018). Araştırmaya dayalı sosyal bilgiler öğretimi. Yeni İnsan Yayınevi.
• Akdağ, H., & Kaymakcı, S. (2011). A chronological approach to development of social studies education in Turkey. Educational Research and Reviews, 6(15), 854-863. https://academicjournals.org/journal/ERR/article-stat/713D8A37568
• Akpınar, M., & Kaymakcı, S. (2012). Ülkemizde sosyal bilgiler öğretiminin genel amaçlarına karşılaştırmalı bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 605-626. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/48697/619551
• Alaca, E. (2017). Sosyal bilgiler ders kitapları üzerine bir değerlendirme. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 18(6), 759-785. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/444194
• Alaca, E., & Yıldırım, T. (2020). Sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitapları. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ambarlı, A. (2010). Türkiye’de cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programları (değişiklikler, düzenlemeler, güncellemeler). [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Aykaç, N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan günümüze sosyal bilgiler programı öğeleri açısından değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 10(2), 406-420. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8592/106810
• Barr, H. (1997). Defining social studies. Teachers and curriculum, 1, 6-13. https://doi.org/10.15663/tandc.v1i1.288 Barr, R., Barth, J. L., & Shermis, S. S. (1978). Sosyal bilgilerin doğası. C. Dönmez (Çev. Ed.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bilgili, A. S. (2019). Geçmişten günümüze sosyal bilimler ve sosyal bilgiler. A. S. Bilgili (Ed.). Sosyal bilgilerin temelleri içinde (s. 1-31). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çatak, M. (2015). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitim programlarının incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 62(19), 69-94. http://dx.doi.org/10.17753/Ekev425
• Çiydem, E., & Kaymakcı, S. (2021). Türkiye’de sosyal bilgiler dersinin yönelimi üzerine bir değerlendirme. İnsan & İnsan Dergisi, 27(8), 179-207. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.818742
• Çoban, O., & Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal bilgiler öğretim programlarının öğrenme alanı, kazanım, kavram, değer ve beceri boyutları açısından karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1395
• Dinç, E., & Doğan, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretim programı ve uygulanması hakkında öğretmen görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-49.
• Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17(2), 77-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4379/60037
• Dunn, A. W. (1916). The social studies in secondary education. Washington: Government Printing Office. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED542444.pdf
• Dündar, Ş. (2008). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğrenme ortamlarının yapılandırmacı özellikler açısından değerlendirilmesi. [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Erden, M. (2000). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Alkım Yayınevi.
• Evans, R. W. (2006). The social studies wars, now and then. Social Education, 70(5), 317-322. https://www.socialstudies.org/system/files/publications/articles/se_700506317.pdf
• Gültekin, M., Gürdoğan-Bayır, Ö., & Göz, N. L. (2013). 2004 sosyal bilgiler öğretim programında yeni anlayışlar: 1998 öğretim programından farklılıkları açısından bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 46(12), 24-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6160/82802
• Güngördü, E. (2002). İlköğretim okullarında hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Nobel Akademik Yayıncılık. Kabapınar, Y. (2019). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi (6. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kalaycı, N., & Baysal, S. B. (2020). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (2005- 2017-2018). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 106-129. https://doi.org/10.32709/akusosbil.544022
• Karasu-Avcı, E., & İbret, B. Ü. (2018). Sosyal kimliğin oluşumunda sosyal bilgiler dersinin rolünün incelenmesi: sosyal bilgiler öğretim programları (1968, 1998, 2005). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (29), 336-376. https://doi.org/10.14520/adyusbd.384963
• Kayaalp, F. (2016). İdeoloji-vatandaşlık ilişkisi bağlamında 1923-1950 Türkiye’sinde sosyal bilgiler kapsamındaki ders kitaplarının incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Kaymakcı, S. (2015). Öğretmen görüşleri ışığında 1998 ve 2005 sosyal bilgiler öğretim programlarındaki değişimi anlamak. Eğitim ve Bilim Dergisi. 181(40), 293-309. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.3901
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1990). Tebliğler Dergisi, 62(2315).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1998a). Tebliğler Dergisi, 61(2487).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1998b). Tebliğler Dergisi, 61(2490).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1998c). Tebliğler Dergisi, 61(2492).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1999). Tebliğler Dergisi, 62(2506).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2005). Sosyal bilgiler öğretim programı. TTKB.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018a). Ortaöğretim çağdaş Türk ve dünya tarihi dersi öğretim programı. Ankara: TTKB. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=337
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018b). Sosyal bilgiler öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). TTKB. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• National Council for the Social Studies. (n.d.). Publications and resources. https://www.socialstudies.org/publications-resources
• Öcal, A. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde deprem eğitiminin değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 169-184. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6757/90874
• Öztürk, C., Coşkun-Keskin, S., & Otluoğlu, R. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, C. (2015). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 1-31). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, C., & Kafadar, T. (2020). 2018 Sosyal bilgiler dersi öğretim programının değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 112-126. https://doi.org/10.24315/tred.550508
• Resmi Gazete. (1997). İlköğretim ve eğitim kanunu, millî eğitim temel kanunu, çıraklık ve meslek eğitimi kanunu, millî eğitim bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun ile 24.3.1988 tarihli ve 3418 sayılı kanunda değişiklik yapılması ve bazı kâğıt ve işlemlerden eğitime katkı payı alınması hakkında kanun. Kanun No: 4306. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23084.pdf
• Ross, E. W. (2001). The struggle for the social studies curriculum. In E. W. Ross (Ed.). The social studies curriculum purposes, problems and possibilities (s. 203-228). State University of New York Press.
• Şahin, M. (2017). Social studies curricula in Turkey: Historical evolution. European Journal of Education Studies, 3(2), 48-64. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.241260
• Tay, B. (2017). 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal of Eurasia Social Sciences, 27(8), 461-487. http://www.ijoess.com/Makaleler/1444509075_4.%20461-487Bayram%20Tay.pdf
• Thornton, S. J. (2017). A concise historiography of the social studies. In M. M. Manfra, & C. M. Bolick (Eds.). The Wiley handbook of social studies research (p. 9-41). John Wiley & Sons, Inc.
• Ulutaş, B. (2017). Doküman analizi. F. N. Seggie, & Y. Bayyurt (Ed.). Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (s. 279-297). Anı Yayıncılık.
• Willig, C. (2014). Interpretation and analysis. In U. Flick (Ed.). The SAGE handbook of qualitative data analysis (p. 136-149). Sage.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.