Sosyal Hizmet Çalışanlarının Engellilere Yönelik Algılarının Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 61 - 74, 15.12.2025

Safa Eroğlu

https://doi.org/10.70989/scd.1692064

Öz

Engellilik algısı, sosyal hizmet çalışanlarının mesleki uygulamalarını ve hizmet sunum süreçlerini şekillendiren temel unsurlardan biridir. Bu araştırmanın amacı sosyal hizmet çalışanlarının engellilere yönelik algılarını değerlendirmek ve bu algıların demografik değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini analiz etmektir. Açıklayıcı tipte hazırlanan bu çalışmada nicel temelli tarama deseni kullanılmıştır. Araştırma 250 sosyal hizmet çalışanı örnekleminde yürütülmüş ve katılımcılara anket veri toplama aracıyla ulaşılmıştır. Araştırmada toplanan verilerin analizinde IBM SPSS 22.00 yazılımından faydalanılmış, demografik özelliklere göre gruplar arasındaki farkları incelemek amacıyla iki grup arasındaki karşılaştırmalar için bağımsız iki örnek t-test, ikiden fazla grubu karşılaştırmak için tek yönlü ANOVA analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular sosyal hizmet çalışanlarının engellilere yönelik algılarının orta düzey olduğunu ve bu algıların cinsiyet ile yaş değişkenleri açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu farklılıklar sosyal hizmet çalışanlarının engellilere ilişkin algılarının homojen bir yapı sergilemediğini ve engelliliğe yönelik mesleki müdahale, uygulama ve karar alma süreçlerinde bireysel değişkenlerin etkili olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal hizmet çalışanları , engellilik algısı , engellilere yönelik tutum

Etik Beyan

Derginiz yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu makalenin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, çalışmanın içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, makalenin herhangi bir kısmının bu dergi veya başka bir dergideki başka bir akademik çalışma olarak sunulmadığını beyan eder, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabullendiğimi beyan ederim.

Evaluation of Social Service Workers Perceptions of People with Disabilities

Öz

Disability perception constitutes a critical component shaping the professional practices and service delivery strategies of social service professionals. This study seeks to explore how social service workers perceive disability and to determine whether these perceptions vary based on demographic factors. Employing a descriptive and quantitative research design, data were collected from 250 social service professionals through a structured questionnaire. The dataset was analysed using IBM SPSS 22.0 software. Independent samples t-tests were conducted to compare binary groups, while one-way ANOVA was applied for comparisons across multiple demographic categories. The results indicate that participants generally hold a moderate level of disability perception, with significant differences observed across gender and age groups. These findings suggest that social service workers’ perceptions of disability are not uniform and may be influenced by individual characteristics, which in turn can affect professional interventions and decision-making processes in disability-related services.

Anahtar Kelimeler

social service workers , disability perception , attitudes towards disabled people

Kaynakça

• Acak, M., & Narinç, Ç. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi (Malatya ili örneği). GERMENİCA Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 18-27.
• Akardere, S. S. (2005). İşverenlerin engelli çalışanlara yönelik tutumları. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi: İstanbul.
• Akhidenor, C. D. (2007). Nigerians' attitudes toward people with disabilities. Doctoral dissertation. Capella University: ABD
• Aktaş, C., Küçüker, S. (2002). Bilişsel-duyuşsal odaklı bir programın ilköğretim öğrencilerinin fiziksel engelli yaşıtlarına yönelik sosyal kabul düzeylerine etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 15-25.
• Alahmari, K. A., Rengaramanujam, K., Reddy, R. S., Silvian Samuel, P., Ahmad, I., Nagaraj Kakaraparthi, V., & Tedla, J. S. (2021). Effect of disability-specific education on student attitudes toward people with disabilities. Health Education & Behavior, 48(4), 532-539.
• Alyüz, S.B.A. (2022). Engelli ve engelli sorunlarında yeni bir perspektif sosyal dışlanmadan sosyal entegrasyon ve sosyal içermeye yönelim. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(1), 457-471.
• Apaydın, R., & Barış, İ. (2021). Toplumda engelli bireylere yönelik tutumun sağlık çalışanları bağlamında değerlendirilmesi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 21(1), 22-39.
• Aslan, Ö. F., & Küçükali, A. (Eds.). (2024). Sosyal, iktisadi, beşerî ve yönetim alanları perspektifinde sorunlara bakış (Cilt 3). Efe Akademi Yayınları.
• Au, K. W., & Man, D. W. (2006). Attitudes toward people with disabilities: a comparison between health care professionals and students. International Journal of Rehabilitation Research, 29(2), 155-160.
• Babik, I., Gardner, E. S. (2021). Factors affecting the perception of disability: a developmental perspective. Frontiers in Psychology, 12, 702166.
• Barr, J. J., & Bracchitta, K. (2015). Attitudes toward individuals with disabilities: the effects of contact with different disability types. Current Psychology, 34, 223-238.
• Baykan, Z., Naçar, M., Şenol, V., & Çetinkaya, F. (2018). Erciyes Üniversitesi akademik personelinde engellilik farkındalığı. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 50-61.
• Bennwik, I. H. B., Oterholm, I., & Kelly, B. (2023). ‘Disability is not a word we use’: social workers' professional judgements about support for disabled young people leaving care. Child & Family Social Work, 28(2), 443-453.
• Bingöl, O. (2015). Genel bağlarıyla sosyal hizmet ve toplum. Mavi Atlas, 5, 69-77.
• Bircan, B., Bektaş, G., & Aytaç, B. (2020). 360 derece performans değerlendirme sistemi ve özel bir sağlık kuruluşu uygulama örneği. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 567-573.
• Borozancı, İ., Sezer, S., Türe., D., Panış, B. İ., Arıcı, A., Bolat, G. B. (2021). Pandemi sürecinde fiziksel engelli bireylerin sorun ve beklentileri üzerine nitel bir inceleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 21(2), 269-289.
• Boztepe, Ö., & Mecek, M. (2023). Belediye çalışanlarının engelli bireylere yönelik hizmet sunumunda bireysel tutumlarının incelenmesi: Afyonkarahisar Belediyesi çalışanları örneği. İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 123-146
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 14. Baskı, Ankara, Pegem Akademi Yayınları.
• Corrigan, P. W., Morris, S. B., Michaels, P. J., Rafacz, J. D., & Rüsch, N. (2012). Challenging the public stigma of mental illness: a meta-analysis of outcome studies. Psychiatric services, 63(10), 963-973.
• Çalbayram, N. Ç., Aker, M. N., Akkuş, B., Durmuş, F. K., & Tutar, S. (2018). Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 30-40.
• Çalışkan, H., & Şahin, H. (2024). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik algılarının ve bilişsel ve duygulanımsal empati düzeylerinin incelenmesi. 1. Third Sector Social Economic Review, 59(3), 1788-1801.
• Çetin, B. I. (2017). Sanayi Devrimi’nden 21. yüzyıla batı dünyasında engellilik. Sosyal Güvenlik Dergisi, 7(1), 91-122.
• Çitil, M., & Üçüncü, M. K. (2018). Türkiye’de engelli hakları ve Engelliler Hukuku’nun durumu. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (35), 233-278.
• Çoşkun., R., Altunışık., R., Yıldırım., E. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, (Güncellenmiş 9. Baskı), Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Dayı, E., Açıkgöz, G., Elçi, A.N. (2020). Güzel Sanatlar eğitimi bölümü öğretmen adaylarının engelli öğrencilere yönelik metaforik algıları (Gazi Üniversitesi örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(1), 95-122.
• Demir, C. (2023). Beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki benlik saygıları ile engellilere yönelik tutumlarının karşılaştırılması (Bağcılar İlçesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Gelişim Üniversitesi: İstanbul.
• Demirbilek, B., Öcal, Y. K., & Karabulut, E. O. (2024). Spor bilimleri öğrencilerinin engellilere yönelik algı düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-13.
• Diğer, H., & Yıldız, A. (2021). Engelli bireylere yönelik toplumsal algı: Fırat Üniversitesi örneği. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 8(15), 67-84.
• Diğer, H., Yıldız, A. (2021). Engelli bireylere yönelik algı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 807-822.
• Doğan Özdemir, S. (2021). Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde çalışan eğitimcilerin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gelişim Üniversitesi: İstanbul.
• Erdoğdu, M. Y. (2008). Duygusal zekanın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 62-76.
• Eroğlu, S., & Gökkaya, D. (2025). Sağlık Hizmetleri Sistemine Çok Boyutlu Güven ve Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bir Alan Araştırması. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(1), 37-47.
• F. Antonak, R., & Livneh, H. (2000). Measurement of attitudes towards persons with disabilities. Disability and rehabilitation, 22(5), 211-224.
• Friedman, C., & Owen, A. L. (2017). Defining disability: Understandings of and attitudes towards ableism and disability. Disability Studies Quarterly, 37(1).
• Furnham, A., & Pendred, J. (1983). Attitudes towards the mentally and physically disabled. British Journal of Medical Psychology, 56(2), 179-187.
• Gedik, Z., & Toker, H. (2018). Üniversite öğrencilerinin engelli bireylere yönelik tutumları ve sosyal beğenirlik düzeyleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1). 111-116.
• Gencer, M. (2019). Engellilik durumu ve engellilere yönelik toplumsal algı: Kütahya örneği. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi SBE, Kütahya.
• Genç, Y., Çavuşoğlu, O., & Çöpoğlu, M. (2020). Sosyal politika geliştirme ve sosyal hizmet uygulamalarında yerelleşme: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Sosyal Gelişim Merkezi örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(46), 235-272.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson Gill, F., Kroese, B. S., & Rose, J. (2002). General practitioners' attitudes to patients who have learning disabilities. Psychological Medicine, 32(8), 1445-1455.
• Girli, A., Sarı, H. Y., Kırkım, G., & Narin, S. (2016). University students’ attitudes towards disability and their views on discrimination. International Journal of Developmental Disabilities, 62(2), 98-107.
• Gülen, B., & Çakmak, A. (2024). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik algıları ile sosyal-duygusal yetkinlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 8(42), 653-663.
• Hablemitoğlu, Ş., & Özmete, E. (2012). Sosyal çalışmacıların iş yaşamı kalitesi: şefkat yorgunluğu, tükenmişlik, stres kaynakları, iş tatmini ve kariyer olanakları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 171-213.
• Jiang, X., Xin, B., & Xiong, Y. (2023). The value of mandatory certification: A real effects perspective. Journal of Accounting Research, 61(1), 377-413.
• Jing, C. C. (2019). Malaysians’ Attitudes toward People with Disabilities. Journal of Arts & Social Sciences, 2(2), 27-65.
• Karataş, Z. (2020). Sosyal Hizmet ve İlahiyat lisans programı öğrencilerinin engelli bireylere ilişkin tutumları. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (15), 65-79.
• Karbeyaz, A., Kurt, M. (2020). COVID-19 sürecinde eğitim bilişim ağı (eba) ile ilgili öğretmen tutumları: Bir karma yöntem çalışması. Ekev Akademi Dergisi, (84), 39- 66.
• Kaur, G., Leong, T. P., Yusof, J. M., & Singh, D. (2015). Perception of people with disability in creating sustainable public policy. Procedia-Social And Behavioral Sciences, 168, 145-155.
• Kennedy, J. F. (2012). Social workers' changing perceptions of disability through working with clients with disabilities. Masters Thesis, Smith College, Northampton, MA.
• Kim, J., & Sellmaier, C. (2020). Making disability visible in social work education. Journal of Social Work Education, 56(3), 496-507.
• Korkut, G., Avcı., Ö. (2019). Üniversite personelinin engelli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(3), 900-915.
• Kwon, M. S., & Lee, J. H. (2014). Study of university students' perception and attitude towards the disabled. Journal of the Korea Academia-Industrial Cooperation Society, 15(6), 3667-3674.
• Lindsay, S., McDougall, C., Menna-Dack, D., Sanford, R., & Adams, T. (2015). An ecological approach to understanding barriers to employment for youth with disabilities compared to their typically developing peers: views of youth, employers, and job counselors. Disability and rehabilitation, 37(8), 701-711.
• Lorcu., F. (2020). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı, (Güncellenmiş 2. Baskı), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Lynch, J., Last, J., Dodd, P., Stancila, D., & Linehan, C. (2019). ‘Understanding disability’: evaluating a contact-based approach to enhancing attitudes and disability literacy of medical students. Disability and health journal, 12(1), 65-71.
• Maloni, P. K., Despres, E. R., Habbous, J., Primmer, A. R., Slatten, J. B., Gibson, B. E., & Landry, M. D. (2010). Perceptions of disability among mothers of children with disability in Bangladesh: ımplications for rehabilitation service delivery. Disability and Rehabilitation, 32(10), 845-854.
• Mamatoğlu, N., Dökmen, Z. Y., Yıldırım, F. (2015). İşyerinde engelliye yönelik tutumlar ölçeği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 32(2), 183-204.
• Mamatoğlu, N., Tasa, H. (2018). Engelliye yönelik ayrımcılık ve iş yerinde engelli. Turkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics, 3(1), 1-10.
• Martínez, R. S. (2006). Social support in inclusive middle schools: perceptions of youth with learning disabilities. Psychology in the Schools, 43(2), 197-209.
• Metin, B. (2017). Engellilere yönelik sosyal politikalarda yerel yönetimlerin rolü: keçiören belediyesi örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 320-344.
• Murphy, K. S., DiPietro, R. B., Kock, G., & Lee, J. S. (2011). Does mandatory food safety training and certification for restaurant employees improve inspection outcomes?. International Journal of Hospitality Management, 30(1), 150-156.
• Nagata, K. K. (2007). The scale of attitudes towards disabled persons (SADP): Cross-cultural validation in a middle income arab country, jordan. Review of Disability Studies: An International Journal, 3(4), 1-8.
• Nandrino, J. L., Baracca, M., Antoine, P., Paget, V., Bydlowski, S., & Carton, S. (2013). Level of emotional awareness in the general french population: Effects of gender, age, and education level. International Journal of Psychology, 48(6), 1072-1079.
• Ocete, C., Pérez-Tejero, J., Coterón, J., & Reina, R. (2022). How do competitiveness and previous contact with people with disabilities impact on attitudes after an awareness intervention in physical education?. Physical Education and Sport Pedagogy, 27(1), 19-31.
• Orçun, İ. M. G. A. Paradigmanın dönüşümü: Ekolojik felsefeyi etkileyen bilimsel çalışmalar. Sosyal Bilimler Dergisi. (7)2. 2010
• Öksüz, C. E., Uzun, Ö. K., Kalkışım, Ş. N., & Zihni, N. B. (2023). Attitudes toward persons with disabilities and disability awareness of university students providing healthcare. Makara Journal of Health Research, 27(3), 4.
• Özlü, Z. K., Apay, S. E., Öztürk, Z. O., Küçükoğlu, A., Gündoğdu, F., & Yiğit, N. (2023). Akademisyenlerin engelli farkındalığının belirlenmesi. Anatolian Journal of Health Research, 3(3), 144-148.
• Pelleboer-Gunnink, H. A., Van Oorsouw, W. M., van Weeghel, J., & Embregts, P. J. (2021). Stigma research in the field of intellectual disabilities: a scoping review on the perspective of care providers. International Journal of Developmental Disabilities, 67(3), 168-187.
• Perenc, L., & Pęczkowski, R. (2018). Cognitive and affective empathy among adolescent siblings of children with a physical disability. Disability and health journal, 11(1), 43-48.
• Pettigrew, T. F., & Tropp, L. R. (2006). A meta-analytic test of intergroup contact theory. Journal of personality and social psychology, 90(5), 751.
• Seewooruttun, L., & Scior, K. (2014). Interventions aimed at increasing knowledge and improving attitudes towards people with intellectual disabilities among lay people. Research in developmental disabilities, 35(12), 3482-3495.
• Sevindik, F., Uncu, F., & Dağ, D. G. (2012). Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin duygusal zekâ düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 26(1), 21-26.
• Sniatecki, J. L., Perry, H. B., & Snell, L. H. (2015). Faculty attitudes and knowledge regarding college students with disabilities. Journal of Postsecondary Education and Disability, 28(3), 259-275.
• Solmaz, S. A., & Yenişehirlioğlu, E. (2020). Turizm öğrencilerinin engelli bireylere ve engelli turizmine bakış açılarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 476-487.
• Sözen, H. (2023). Avrupa Birliği (AB) Ülkelerinde Engellilere Yönelik Yasal Düzenlemeler: Fransa, İspanya ve Almanya Örneği. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 121-136.
• Şahin, F., & Güldenoğlu, B. (2013). Engelliler konusunda verilen eğitim programının engellilere yönelik tutumlar üzerindeki etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 214-239.
• Şahin, H., & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 767-779.
• Telli, H. (2023). Sosyal Hizmet bölümü öğrencilerinin engelli bireylere yönelik tutumları: Gümüşhane Üniversitesi örneği, Ankara: İKSAD yayınevi.
• Toygar, Ş. A., & Kırlıoğlu, M. (2020). Doğrulayıcı faktör analizi ile mesleki doyum ölçeği'nin yapı geçerliliğin sağlık çalışanları örnekleminde incelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 120-133.
• Uygun, E. (2006). Psikiyatri servisinde çalışan hemşirelerin empati beceri düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Uzunoğlu, E. (2019). Engelli bireye sahip ailelerin sorunları ve sosyal dışlanması üzerine nitel bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi.
• Van der Ploeg, H. P., Van der Beek, A. J., Van der Woude, L. H., & Van Mechelen, W. (2004). Physical activity for people with a disability: A conceptual model. Sports medicine, 34, 639-649.
• Yıldırım, N., Özyürek, A. (2023). Okul öncesi çocuklarda" engelli" kavramının incelenmesi. Unika Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 438-451.
• Yılmaz, S., Paçacı, İ. (2019). Türkiye’de sosyal devlet ilkesi ve engellilere yönelik yayıncılık. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 3, 43-68.
• Zdun-Ryżewska, A., Sobczak, K., & Rudnik, A. (2022). Fatigue, pro-social attitude and quality of life as predictors of empathy in medical and social-oriented students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(23), 15853. 1-8.