Suçun Önlenmesinde Ailenin Önemi ve Aile Odaklı Sosyal Hizmet Müdahaleleri: Sistematik Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 89 - 104, 15.12.2025

Emine Özmete , Büşra Demir

https://doi.org/10.70989/scd.1763719

Öz

Bu çalışma, aile ekosisteminin suçluluğun oluşumu ve önlenmesindeki önemini ortaya koymak amacıyla, sosyal hizmet perspektifiyle ele alınmış olan aile ve suç konularına ilişkin makalelerin sistematik bir incelemesini sunmaktadır. Çalışma kapsamında Türkiye’de son on yılda Dergipark, ULAKBİM ve TRDizin veri tabanlarında bulunan konuyla ilgili 37 makale sistematik olarak incelenmiştir. Makalelerin %70,3’ünün araştırma makalesi türünde olduğu, %29,7’sinin derleme çalışmalardan oluştuğu görülmüştür. Çalışmaların %43,2’sinde çocukların suça sürüklenmesinde ailenin önemi incelenmiştir. Diğer çalışmalarda ise kadın suçluluğu, yetişkin suçluluğu, göç ve suç, aile ve suç, madde bağımlılığının aile ile ilişkileri ele alınmıştır. Makalelerde ailenin suçu önlemedeki önemi, suça neden olan ailesel risk faktörleri ve suçtan koruyucu faktörler bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışmalarda suçu önlemede risk odaklı bakış açışı yaygın olmakla birlikte aile odaklı sosyal hizmet uygulamalarının suçun önlenmesindeki önemine de yer verilmiştir. Aile odaklı sosyal hizmet müdahalelerinin aileyi güçlendirerek suçun önlenmesinde etkili bir müdahale aracı olarak kullanıldığı; bu müdahalelerin uygulama yeterliliği ve yaygınlaştırılma açısından desteklenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile ekosistemi , Suç , Aile odaklı sosyal hizmet , Sistematik inceleme.

Etik Beyan

Bu çalışma, araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır.

The Importance of Family and Family-Focused Social Work Interventions in Crime Prevention: A Systematic Review

Öz

Abstract
This study presents a systematic review of articles on family and crime, approached from a social work perspective, with the aim of highlighting the importance of the family ecosystem in the formation and prevention of criminality. Within the scope of the study, 37 articles related to the subject found in the Dergipark, ULAKBİM and TRDizin databases in Turkey over the last ten years were systematically reviewed. It was observed that 70.3% of the articles were research articles, while 29.7% were review studies. Forty-three point two per cent of the studies examined the importance of the family in children's involvement in crime. Other studies addressed female criminality, adult criminality, migration and crime, family and crime, and the relationship between substance abuse and the family. The articles evaluated the importance of the family in crime prevention in the context of family risk factors that cause crime and protective factors against crime. While a risk-focused perspective on crime prevention was prevalent in the studies, the importance of family-focused social service interventions in crime prevention was also highlighted. It was concluded that family-focused social service interventions are an effective tool for crime prevention by strengthening the family; these interventions need to be supported in terms of their implementation adequacy and dissemination.

Anahtar Kelimeler

Family ecosystem , Crime , Family-focused social work , Systematic review.

Etik Beyan

This study has been prepared in accordance with research and publication ethics.

Kaynakça

• Aazami, A., Valek, R., Ponce, A. N., & Zare, H. (2023). Risk and Protective Factors and Interventions for Reducing Juvenile Delinquency: A Systematic Review. Social Sciences, 12(9), 474. https://doi.org/10.3390/socsci12090474
• Acar, G., Demir, A., Görmez, D., Keser, İ. (2015). Aile ve çocuk suçluluğu ilişkisi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal., 1, 651-656.
• Akgün, R. (2018). Cinsiyete dayalı patikalar yaklaşımı ve ataerkillik bağlamında kadın hükümlüler. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 1, 16-32.
• Algan, T., Özmete, E. (2025). Çözüm odaklı ailelerle sosyal hizmet müdahalesinin evli çiftlerin psikolojik iyi oluş ve aile yaşam doyumu düzeyleri üzerindeki etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2025(Aile Özel Sayısı Cilt-1), 249-287. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1648112
• Al-Ma’seb, H. (2018). Social support as a predictive factor: Solution-focused thinking in clinical social work. International Social Work, 63(3), 323-336. https://doi.org/10.1177/0020872818799432.
• Aslan, Y. (2021). Suça sürüklenen çocuklarla ilgili yapılan yayınların incelenmesi. Anatolian Journal of Health Research, 2(3), 79-86. https://doi.org/10.29228/anatoljhr.53877.
• Astridge, B., Li, W. W., McDermott, B., & Longhitano, C. (2023). Asystematic review and meta-analysis on adverse childhood experi-ences: Prevalence in youth offenders and their effects on youth re-cidivism. Child Abuse & Neglect, 140, 1-14.
• Ateş, K., & Tuncay, T. (2020). Madde bağımlılığı merkezine başvuranların aile ve sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi bursa gadem örneği. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (16), 62-81.
• Ayano G, Rooney R, Pollard CM, Dantas JAR, Lobo R, Jeemi Z, Burns S, Cunningham R, Monterosso S, Millar L, Hassan S, Dovchin S, Oliver R, Coleman K & Alati R. (2024) Risk and protective factors of youth crime: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. Clin Psychol Rev. 113, 102479. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2024.102479.
• Ayata Küçükbükücü, R., Çamur, G. (2023). Kadın hükümlülerin yaşam öykülerinde toplumsal cinsiyet izleri. Firat University Journal of Social Sciences, 33(3), 1299-1311. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1248027.
• Barnes-Lee, A. R. (2020). Development of protective factors for reducing juvenile reoffending: a strengths-based approach to risk assessment. Criminal Justice and Behavior, 47(11), 1371-1389. https://doi.org/10.1177/0093854820949601
• Başar, M. R., Aydemir, İ., & Aktaş, S. (2022). Madde bağımlısı bireylerin ailelerinin karşılaştıkları psiko-sosyal ve ekonomik güçlükler ile sosyal dışlanma algılarının sosyal hizmet perspektifinden incelenmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 19, 37-52. https://doi.org/10.46218/tshd.1062294.
• Batman, H., & Demirel, A. C. (2023). Suça sürüklenen çocuklarda çocuk destek merkezlerinin yeri ve önemi. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 5(2), 1-10. https://doi.org/10.56493/nkusbmyo.1331846
• Bilican Gökkaya, V. (2022). Suça sürüklenen çocuk ve aile faktörü. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46(2), 193-204.
• Bilican Gökkaya, V. (2022). Suça sürüklenen çocuk ve aile faktörü. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46(2), 193-204.
• Bronfenbrenner, U. (1986). Ecology of the family as a context for human development: Research perspectives. Developmental Psychology, 22(6), 723-742. https://doi.org/10.1037/0012-1649.22.6.723
• Bulgurcuoğlu, S. E. ve Çamur Duyan, G. (2019). Hükümlü çocuklar: İstanbul ve Ankara çocuk eğitim evi örneği. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 30, 167-190.
• Buran, M. (2019). Çocuk destek merkezlerinden reşit olarak ayrılan bireylerin sosyal hayata uyum süreci. Journal of Social Sciences And Education, 2(1), 149-161.
• Büber, Ö., Akyüz, İ. (2025). Hastanede görevli sosyal çalışmacıların çocuk istismarıyla ilgili deneyimleri: nitel bir analiz. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 12(24), 195-218.
• Conger, R. D., Conger, K. J., & Martin, M. J. (2010). Socioeconomic status, family processes, and individual development. Journal of Marriage and Family, 72(3), 685–704. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2010.00725.x
• Coşkun, Ö., Aydın, Ö. (2025). Bireyin sosyalleşmesinde ailenin rolü. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 8(1), 44-60.
• Çabuk, G. (2022). Çocuk suçluluğu bağlamında çocuğu suça iten nedenler. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 3(1), 129-142.
• Demir, B., & Polat, G. (2023). Türkiye’de suç ve sosyal hizmet alanındaki araştırmalarda paradigma dönüşümü: lisansüstü tezlerin sistematik incelenmesi (1990-2023). Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 7(2), 78-93. https://doi.org/10.55109/tushad.1327259.
• Dickens, G.L., O’Shea, L.E. Protective factors in risk assessment schemes for adolescents in mental health and criminal justice populations: a systematic review and meta-analysis of their predictive efficacy. Adolescent Res Rev 3, 95–112 (2018). https://doi.org/10.1007/s40894-017-0062-3
• Dinç, A. (2020). Türkiye’de çocuk mahkemelerinin çocuk adalet sistemindeki yeri. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5, 62-79.
• Dopp, A.R., Borduin, C.M., White, M.H.& Kuppens, S.(2017) Family-based treatments for serious juvenile offenders: A multilevel meta-analysis. J Consult Clin Psychol. 85(4), 335-354.
• Dursun, Y. (2021). Suça sürüklenen çocukların bağlanma stilleri ve aile aidiyetleri. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 2(1), 1-29.
• Duyan, V. (2019). Sosyal hizmet temelleri, yaklaşımları, müdahale yöntemleri, Ankara: Nar Yayınları.
• Elsayed, W. (2024). Building a better society: The Vital role of Family's social values in creating a culture of giving in young Children's minds. Heliyon, 10(7), doi: 10.1016/j.heliyon.2024.e29208.
• Erdemir Turgut, A., & Sürsavur, L. (2024). Sokakta çalıştırılan çocukların sorunları ve ihtiyaçları: Ankara örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 734-746. https://doi.org/10.11616/asbi.1454685.
• Eryalçın, M., Eryalçın T., Duyan V. (2022). Denetimli serbestlik sisteminde aile temelli müdahale yöntemleri. TJFMPC, 16(2), 434-46.
• Eskiçorapçı, E. (2022). Türkiye’de kadın suçluluğunun feminist sosyal hizmet bağlamında incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 1-16. https://doi.org/10.21733/ibad.940246.
• Fagan, A.A., Benedini, K.M. (2016). How do family-focused prevention programs work? a review of mediating mechanisms associated with reductions in youth antisocial behaviors. Clin Child Fam Psychol Rev, 19, 285–309. https://doi.org/10.1007/s10567-016-0207-0
• Farrington, D. P. (2015). Prospective longitudinal research on the development of offending. Australian & New Zealand Journal of Criminology, 48(3), 314-335. https://doi.org/10.1177/0004865815590461
• Farrington, D. P., Welsh, B. C. (2003). Family-based Prevention of Offending: A Meta-analysis. Australian & New Zealand Journal of Criminology, 36(2), 127-151. https://doi.org/10.1375/acri.36.2.127
• Fraser, M. W., Galinsky, M. J. (2010). Steps in intervention research: Designing and developing social programs. Research on Social Work Practice, 20(5), 459–466. https://doi.org/10.1177/1049731509358424
• Genç, Y., Taylan, H. H., Kara, H. Z., Yıldız, H., vd. (2023). Family profile of substance addicted ındividuals. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), 9(18), 138-167. https://doi.org/10.25306/skad.1296026
• Gönültaş, B. M., & Kelebek, G. (2017). Metropollerde önemli bir realite: göç, çocuk suçluluğu ve sosyal hizmet odağında çözüm önerileri. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(2), 142-155.
• Gülboy, H., Kocaoğlu, A., & Yücesoy Özkan, Ş. (2024). Eğilimler ve yönelimler: son 10 yılda “The Journal Of Special Education” dergisinde yayımlanan çalışmaların incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 59, 51-74. https://doi.org/10.53444/deubefd.1318133
• Harris, J. D., Quatman, C. E., Manring, M. M., Siston, R. A. & Flanigan, D. C. (2014). How to write a systematic review. The American Journal Of Sports Medicine 42(11), 2761-2768.
• Hill, J., Blokland, A., & Van der Geest, V. R. (2018). Risk factors for self-reported delinquency in emerging adulthood. European Journal of Criminology, 15(5), 544-566. https://doi.org/10.1177/1477370817749495
• Hoeve M, Dubas J.S., Eichelsheim V.I., Van der Laan P.H., Smeenk W. & Gerris J.R.(2009) The relationship between parenting and delinquency: a meta-analysis. J Abnorm Child Psychol. 37(6):749-75. 10.1007/s10802-009-9310-8.
• Hong, S., Lee, Y. (2025). When parents split: juvenile delinquency and its mechanisms. J Exp Criminol, https://doi.org/10.1007/s11292-025-09674-9.
• Howel, D. C. (2016). Criminogenic risk, community characteristics and parolee recidivism [Doctorate Thesis]. Capella University.
• Kaplan, A., & Akçe, İ. (2024). Intra-family sexual abuse and school social services within the scope of natural and positive law. Sosyal Sağlık Dergisi, 4(1), 24-46.
• Karataş, Z. (2020). Madde kullanım bozukluğu olan yetişkinlerin sorunlarının açıklanmasında aile işlevleri ve çeşitli demografik değişkenlerin rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 70-105. https://doi.org/10.33417/tsh.632892.
• Karataş, Z., Mavili, A. (2019). Çocuk adalet sisteminde suça sürüklenen çocuklara yönelik uygulamalarda karşılaşılan sorunlar. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(45), 1013-1043. https://doi.org/10.21560/spcd.v19i50781.519076.
• Kayma, D., & Gökler, R. (2021). Suça sürüklenen çocukların sosyodemografik özellikleri ile suç ilişkisinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1), 1-10. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.744638.
• Kızmaz, Z. (2019). Suç nasıl önlenebilir? Bütüncül bir model gereksinimi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 285-307.
• Lamari-Fisher A., Bond M.A. (2021) Protective factors in preventing delinquency: Caregiver support, caregiver monitoring, and school engagement. J Community Psychol. 49(7), 2818-2837.
• Lander, L., Howsare, J., & Byrne, M. (2013). The impact of substance use disorders on families and children: from theory to practice. Social Work in Public Health, 28(3–4), 194–205. https://doi.org/10.1080/19371918.2013.759005.
• Lobonţ, O. R., Nicolescu, A. C., Moldovan, N. C., & Kuloğlu, A. (2017). The effect of socioeconomic factors on crime rates in Romania: a macro-level analysis. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 30(1), 91–111. https://doi.org/10.1080/1331677X.2017.1305790
• Lösel, F., Farrington, D. P. (2012). Direct protective and buffering protective factors in the development of youth violence. American Journal of Preventive Medicine, 43(2), 8-23. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2012.04.029
• Masten A. S. (2014). Global perspectives on resilience in children and youth. Child Development, 85(1), 6–20. https://doi.org/10.1111/cdev.12205
• Mcneeley, S. (2018). Ecological context, criminal propensity, and recidivism: an examination of moderating influences at the census tract level. Criminal Justice Review, 43(4), 494-511.
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G., & PRISMA Group*, T. (2009). Preferred reporting ıtems for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. Annuals Of Internal Medicine 151(4), 264-269.
• Nevisi H.M. (2022). The role of the family in preventing youth crimes. Mathews J Foren. 3(1), 1-3.
• Orhan, G. (2023). Şuçun faili olarak kadın. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 6(4), 346-365. https://doi.org/10.59445/ijephss.1342029.
• Öngören, H., Katılmış, A. (2021). Çocukları suça iten nedenler ve alınması gereken önlemler: istanbul emniyet müdürlüğü çocuk şube müdürlüğü görevlilerinin görüş ve değerlendirmeleri. Çocuk ve Medeniyet, 6(11), 83-108.
• Özpolat, A. O. (2023). Düşük sosyo-ekonomik duruma sahip ailelerin içinde bulundukları duruma ilişkin değerlendirmeleri. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1215-1242. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1234061.
• Öztürk, B., Erkul, H. (2023). İnsan hakları açısından çocuk suçluluğu üzerine nitel bir araştırma. TroyAcademy, 8(3), 262-295. https://doi.org/10.31454/troyacademy.1279473.
• Pelit, K., Alkan, M. F. (2022). Suça sürüklenen çocukların sosyo-demografik ve suç özelliklerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 6(1), 51-65. https://doi.org/10.55109/tushad.1028919.
• Rooney R.M., Hopkins A., Peckover J., Coleman K., Sampson R. & Alati, R (2024) Protective factors, risk factors, and intervention strategies in the prevention and reduction of crime among adolescents and young adults aged 12–24 years: A scoping review protocol. PLoS ONE 19(11), e0312684. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0312684
• Sağlık, S. (2024). Psikososyal ve manevi sorunların çözümünde okul sosyal hizmetinin gerekliliği. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 11(1), 85-115. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097910.
• Seyidoğlu, S., Kızmaz, Z. (2024). Cezaevinden çıkan eski hükümlülerin suçu terk etmeleri üzerinde aile desteğinin önemi. Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 12(1), 25-56. https://doi.org/10.26650/JPLC2024-1450449.
• Sheble, L., Chen, A. T. (2014). Contexts of diffusion: adoption of research synthesis in social work and women’s studies. International Conference on Social Computing, Behavioral-Cultural Modeling, and Prediction (s. 351-358) içinde. Cham: Springer International Publishing.
• Small, S.A., Huser, M. (2018). Family-based prevention programs. Levesque, R.J.R. (eds) Encyclopedia of adolescence içinde (s.1-11). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-33228-4_161
• Şahin, M., Güngör, F. (2022). Göç ve bağımlılık: suriyeli göçmenlerin madde kullanım süreçlerine dair nitel bir araştırma. İçtimaiyat, 6(Göç ve Mültecilik Özel Sayısı), 319-337. https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1111559
• Şamar B., Buz, S. (2022). Bağımlılık rehabilitasyonunda sosyal hizmet uygulamaları: Erenköy BAHAR modeli. Bağımlılık Dergisi, 23(2), 221-232. doi:10.51982/bagimli.982856.
• Şentürk Dızman, Z., Oktik, N. (2022). Aile ve suç ilişkisi: denetimli serbestlikteki gençler üzerine nitel bir çalışma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(3), 1345-1362. https://doi.org/10.15869/itobiad.1092012.
• Şimşek, H. (2021). Suç yönetimi bağlamında çocuk suçluluğu, cezalandırma sistemi ve eğitim. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 2(1), 93-120.
• Topçu, G., (2024). Toplum ve sosyal hizmet hakkında konuşmalıyız: toplum ve sosyal hizmet dergisindeki derlemeler üzerine . 26. Ulusal Sosyal Hizmet Sempozyumu, İstanbul, Turkey.
• Tsuchiya K, Lee D.B., Qian Y., Caldwell C.H. &Mincy R.B.(2020). Risk and protective family factors during childhood on youth violence among African American males: The role of mothers and nonresident fathers. J Community Psychol, 48, 1543-1563. https://doi.org/10.1002/jcop.22346
• Walsh F. (2003). Family resilience: a framework for clinical practice. Fam Process, 42(1), 1-18.
• Welsh, Brandon C., Steven N.(2019). Family-based programs for preventing delinquency and later offending. David P. Farrington, Lila Kazemian, and Alex R. Piquero (eds), The Oxford Handbook of Developmental and Life-Course Criminology içinde Oxford Handbooks (s.653-672) https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780190201371.013.30.
• Yanar, G., & Buz, S. (2023). Cinsel istismara maruz kalan çocukların sosyo-demografik ve ekonomik özelliklerinin travmatik strese etkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 34(3), 579-603. https://doi.org/10.33417/tsh.1113333
• Yavuz, S., Özmete, E. (2012). Türkiye’de genç bireyler ve ebeveynleri arasında yaşanan sorunların “aile yapısı araştırması” sonuçlarına göre değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 9-27. https://doi.org/10.21560/spçd.79283
• Yolcuoğlu, İ. G. (2010). Çocukların ihmal-istismara uğramasında aile ve çocuklara yönelik risk faktörleri ve sosyal hizmet müdahalesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 73-83.
• Yörükoğlu, A. (2000). Değişen toplumda aile ve çocuk (6. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Zastrow, C. (2016). Sosyal Hizmete Giriş. 4. Baskı. Ankara: Nika Yayınevi
• Zengin Taş E., Duman, N. (2019). Yetişkin hükümlülere yönelik klinik sosyal hizmet uygulamaları. Journal of Human Sciences, 16(2), 620-634., Doi: https://doi.org/10.14687/jhs.v16i2.5685