Sosyal Hizmet Öğrencilerinde Sosyodemografik Değişkenler ve Empatinin Yaşlı Ayrımcılığına Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 128 - 141, 28.12.2023

Abdullah Işık , Ahmet Türk

Öz

Bu araştırma sosyal hizmet öğrencilerinin bazı sosyodemografik değişkenler (cinsiyet, sınıf düzeyi, aile tipi) ve empatinin yaşlı ayrımcılığına etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın amacına uygun olarak tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmaya 112’si (%27,3) erkek ve 299’u (%72,7) kadın olmak üzere 411 sosyal hizmet öğrencisi katılmıştır. Öğrencilerin yaş ortalaması x̄=21,67±3,32’dir. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Toronto Empati Ölçeği ve Yaşlı Ayrımcılığı Tutum Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Normal dağılım gösteren veriler, korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon analizleri kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda öğrencilerin düşük düzeyde yaşlı ayrımcılığına ve yüksek düzeyde empatiye sahip olduğu görülmüştür. Cinsiyet, sınıf düzeyi, aile tipi ve empati ile yaşlı ayrımcılığı arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çoklu doğrusal regresyon analizinde de cinsiyetin, sınıf düzeyinin, aile tipinin ve empati düzeyinin sosyal hizmet öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığını anlamlı düzeyde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları literatürdeki çalışmalar çerçevesinde tartışılmış ve araştırmanın bulgularından yola çıkarak birtakım öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

sosyal hizmet, yaşlı ayrımcılığı, empati, öğrenci, gerontoloji

The Effect of Sociodemographic Variables and Empathy on Ageism in Social Work Students

Öz

This study aims to examine the impact of certain sociodemographic variables (gender, class level, family type) and empathy on age discrimination in social work students. A survey model was used in accordance with the purpose of the study. A total of 411 social work students participated in the study, with 112 (27.3%) being male and 299 (72.7%) female. The mean age of the students is x̄=21.67±3.32. Data for the study were collected using a Demographic Information Form, the Toronto Empathy Scale, and the Ageism Attitude Scale. Data that showed a normal distribution were analyzed using correlation and multiple linear regression analyses. The analysis revealed that students exhibited a low level of age discrimination and a high level of empathy. A significant negative relationship was found between gender, class level, family type, empathy, and age discrimination. The multiple linear regression analysis also showed that gender, class level, family type, and level of empathy significantly influenced age discrimination in social work students. The study findings were discussed within the context of the existing literature, and several recommendations were made based on the study's results.

Anahtar Kelimeler

social work, ageism, empathy, student, gerontology

Kaynakça

• Acar, M. C. ve Apak, H. (2017). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin empatik eğilimleri ile özgecilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28 (1), 93-112.
• Ayoğlu, F.N., Kulakçı, H., Ayyıldız, T.K., Aslan, G.K. ve Veren, F. (2013). Attitudes of Turkish nursing and medical students toward elderly people. Journal of Transcultural Nursing, 25(3), 241-248. https://doi.org/10.1177/1043659613515527
• Barker, R. L. (1999). The social work dictionary (4. Baskı). Washington DC: NASW Press. Bilir, N. (2004). Yaşlanan toplum. Y. Gökçe-Kutsal (Ed.), Sağlıklı ve başarılı yaşlanma (s. 1-9) içinde. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.
• Birinci, E. (2021). Sosyal çalışmacı adaylarının yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumlarının değerlendirmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9 (2), 566-577. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.839540
• Boz, H., Gökçe, N., Özüstün Kıral, A., Mutlu, E., Selvi, N., Ünlü, D. ve Yılmaz, G. (2017) Sağlık Bilimleri Fakültesi ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumları. Kastamonu Sağlık Akademisi Dergisi, 2(1), 32-54.
• Bölükbaş, M. (2021). Sosyal hizmet öğrencilerinin toplumsal cinsiyet tutumları ile empati becerileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Bulut, E. (2015). Cerrahi hemşirelerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Ceylan, H. ve Öksüz, M. (2015). Sosyal hizmet lisans öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumlarının incelenmesi. Journal of International Social Research, 8(39), 459-466.
• Ceylan, H. ve Sevgili, A. (2023). Sosyal hizmet öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığı tutumlarının belirlenmesi: Şırnak Üniversitesi örneği. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 18(1), 69-82.
• Cherry, K. E., & Palmore, E. (2008). Relating to Older People Evaluation (ROPE): A measure of self-reported ageism. Educational Gerontology, 34(10), 849–861. https://doi.org/10.1080/03601270802042099
• Chonody, J. M. ve Wang, D. (2014). Predicting social work students’ interest in gerontology: Results from an international sample. Journal of Gerontological Social Work, 57(8), 773-789. https://doi.org/10.1080/01634372.2014.888605
• Corrigan, P. (2004). How stigma interferes with mental health care. American Psychologist, 59(7), 614-625. https://doi.org/10.1037/0003-066x.59.7.614
• Çamur-Duyan, G., Tuncay, T., Özdemir, B. ve Duyan, V. (2016). Attitudes of social work students towards older people. European Journal of Social Work, 19(5), 764-778. https://doi.org/10.1080/13691457.2015.1084269
• Çetinkaya-Büyükbodur, A. ve Kayma, D. (2020). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinde empati düzeyinin sosyal adalet savunuculuğuna etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (70), 910-920. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2020.4145
• Çilingiroğlu, N. ve Demirel, S. (2004). Yaşlılık ve yaşlı ayrımcılığı. Türk Geriatri Dergisi, 7 (4), 225-230.
• Demir-Çam, S., Erkal E. ve Demirkıran B. C. (2022). Yaşlı bakımı programında öğrenim gören öğrencilerde akran desteği yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumu etkiler mi?. The Medical Journal of Mustafa Kemal University, 13(46), 203-210. https://doi.org/10.17944/mkutfd.1020621
• Dereboy, Ç., Harlak, H., Gürel, S., Gemalmaz, A. ve Eskin, M. (2005). Tıp eğitiminde eşduyumu öğretmek. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(2), 83-89.
• Dinçer, Y., Usta, E., & Bulduk, S. (2016). Üniversite öğrencileri gözüyle yaşlılık nasıl algılanıyor?. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 9(1), 26-38.
• Erdemir, F., Kav, S., Citak, E. A., Hanoglu, Z. ve Karahan, A. (2011). A Turkish version of Kogan's attitude toward older people (KAOP) scale: Reliability and validity assessment. Archives of Gerontology and Geriatrics, 52(3), e162-e165. https://doi.org/10.1016/j.archger.2010.10.019
• Erkan, G. ve Duyan, V. (2000). Sosyal hizmette mülakat dersinin öğrencilerin empatik anlayışına etkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 12 (1), 29-37.
• George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10. ed.) Boston: Pearson. 1 Gholamzadeh, S., Khastavaneh, M., Khademian, Z. ve Ghadakpour, S. (2018). The effects of empathy skills training on nursing students’ empathy and attitudes toward elderly people. BMC Medical Education, 18 (198), 2-7. https://doi.org/10.1186/s12909-018-1297-9
• Goel, K. (2019). Teaching pedagogies enhancing social work students’ perceptions and attitudes toward older age in an undergraduate course on working with older people. Social Work Education, 38(7), 834-845. https://doi.org/10.1080/02615479.2019.1595568
• Hughes, M. ve Heycox, K. (2006). Knowledge and interest in ageing: a study of final‐year social work students. Australasian Journal on Ageing, 25(2), 94-96. https://doi.org/10.1111/j.1741-6612.2006.00158.x
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi (12.Baskı). Ankara: Nobel Yayın.
• Keçelioğlu, A., Kaptan, B., Liman, İ., Avşar, İ., İnan, K.N. ve Akça, M.E. (2018). Sosyal hizmet ve psikoloji lisans programlarında eğitim alan dördüncü sınıf öğrencilerinin empati düzeylerinin karşılaştırılması: Hacettepe Üniversitesi örneği. SHUDER Sosyal Hizmet Dergisi, (2), 145-153.
• Koca, E. (2022). Sosyal hizmet öğrencilerinin yaşlılara yönelik tutumları ile empati düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Macnicol, J. (2006). Age discrimination: An historical and contemporary analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
• Mancılık, A. (2015). Sosyal hizmet öğrencilerinin müracaatçı olarak yaşlılarla çalışma ve yaşlılara yönelik tutumlarının belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• McConatha, J.T., Hayta, V., Rieser-Danner, L., McConatha D. ve Polat T. (2004). Turkish and U.S. Attitudes Toward Aging. Educational Gerontology, 30(3), 169-183. https://doi.org/10.1080/03601270490272106
• O'Hanlon, A. M. ve Brookover, B. C. (2002). Assessing changes in attitudes about aging: Personal reflections and a standardized measure. Educational Gerontology, 28(8), 711-725. https://doi.org/10.1080/03601270290099732
• Oyserman, D., Coon, H. M. ve Kellemmier, M. (2002). Rethinking individualism and collectivism: Evaluation of theoretical assumptions and meta-analyses. Psychological Bulletin, 128(1), 3-72. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0033-2909.128.1.3
• Özdemir, Ö. ve Bilgili, N. (2014). Sağlık hizmetlerinde yaşlı ayrımcılığı. Gülhane Tıp Dergisi, 56(2), 128-131. Özmen, Ş.Y. (2013). Türk kültüründe yaşlının yeri ve medyayla yaşlılığın değişen konumu. Milli Folklor Dergisi, 25(100), 10-19.
• Özütürker, S. (2019). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin yaşlılığa bakışı. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 12 (2), 107-112.
• Palmore, E. B. (2004). Research note: Ageism in Canada and the United States. Journal of Cross-Cultural Gerontology, 19 (1), 41-46. https://doi.org/10.1023/B:JCCG.0000015098.62691.ab
• Palmore, E.B. (1999). Ageism:Negative and positive. New York: Springer Publishing.
• Pekesen, M., Akdeniz, Ş. ve Sinan, A. (2021). Üniversite öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 18, 82-103. https://doi.org/10.46218/tshd.961336
• Podhorecka, M., Pyszora, A., Woźniewicz, A., Husejko, J. ve Kędziora-Kornatowska, K. (2022). Empathy as a Factor Conditioning Attitudes towards the Elderly among Physiotherapists—Resultsfrom Poland. International Journal of Environmental Researchand Public Health, 19 (7), 1-11. https://doi.org/10.3390/ijerph19073994
• Reed, J., Cook, M., Cook, G., Inglis, P. ve Clarke, C. (2006). Specialist services for older people: issues of negative and positive ageism. Ageing and Society, 26, 849-865. https://doi.org/10.1017/S0144686X06004855
• Sari, D., Taskiran, N., Baysal, E., Acar, E. ve Cevik Akyil, R. (2020). Effect of an aged simulation suit on nursing students’ attitudes and empathy. European geriatric medicine, 11, 667-675. https://doi.org/10.1007/s41999-020-00316-z
• Serpen, A.S. ve Purutcuoğlu, E. (2017). Social work students’ attitudes toward elderly people: Sample of Ankara University. The Eurasia Proceedings of Educational & Social Sciences, 7, 175-182.
• Sheafor, B.W. ve Horejsi, C.J. (2014). Sosyal Hizmet Uygulaması: Temel Teknikler ve İlkeler (Çev.: D. B. Çiftçi). Ankara: Nika Yayınevi.
• Söderhamn, O., Lindencrona, C. ve Gustavsson, S. M. (2001). Attitudes toward older people among nursing students and registered nurses in Sweden. Nurse Education Today, 21(3), 225-229. https://doi.org/10.1054/nedt.2000.0546
• Spreng, R., N., Kinnon, C. M., Mar, R. A. ve Levine, B. (2009). The Toronto Empathy Questionnaire: Scale development and initial validation of a factor-analytic solution to multiple empathy measures. Journal of Personality Assessment, 91(1), 62-71. https://doi.org/10.1080/00223890802484381
• Şahin, H., ve Demirel, B. (2018). Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin yaşlılık ve yaşlanmaya ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 1114-1120.
• Temiz, S. ve Öztürk, M. (2019). Empatinin yaşlı ayrımcılığı üzerindeki etkisi: Gençler üzerine bir araştırma. EKEV Akademi Dergisi, 23(80), 483-498.
• Tereci, D., Turan, G., Kasa, N., Öncel, T. ve Arslansoyu, N. (2016). Yaşlılık kavramına bir bakış. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 16 (1), 84-116.
• Totan, T., Doğan, T. ve Sapmaz, F. (2012). The Toronto Empathy Questionnaire: Evaluation of psychometric properties among Turkish university students. Eurasian Journal of Educational Research, 46, 179-198.
• Turan, E., Yanardag, M. ve Metintas, S. (2016). Attitudes of students of health sciences towards the older persons. Nurse Education Today, 36, 53-57. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2015.07.011
• TÜİK-Türkiye İstatistik Kurumu. (2023, Mart 17). İstatistiklerle yaşlılar, 2022. 15 Ağustos 2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0statistiklerle-Ya%C5%9Fl%C4%B1lar-2022-49667&dil=1 adresinden alındı.
• Ucun, Y., Mersin, S. ve Öksüz, E. (2015). Gençlerin yaşlı bireylere karşı tutumu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 1143-1149.
• Vefıkuluçay, D. (2008). Üniversitede öğrenim gören öğrencilerin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumları (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Vefikuluçay-Yılmaz, D. ve Terzioğlu, F. (2010). Yaşlı ayrımcılığı ve hemşirelik. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi, 2 (2), 137-144.
• Voogt, B.A., Mickus, M., Santiago, O. ve Herman, S.E. (2008). Attitudes, Experiences, And Interest in Geriatrics of First-Year Allopathic and Osteopathic Medical Students. Journal of the American Geriatrics Society, 56(2), 339-344. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2007.01541.x
• Weiss, I. (2005). Interest in working with the elderly: A cross-national study of graduating social work students. Journal of social work education, 41(3), 379-391. https://doi.org/10.5175/JSWE.2005.200300342
• WHO-Dünya Sağlık Örgütü. (2015). World report on ageing and health. 12 Ağustos 2023 tarihinde https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/186463/9789240694811_eng.pdf
• Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis (2nd ed.). New York: Harper and Row. Yılmaz, E. ve Özkan, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3(2), 35-53.
• YÖK Atlas. (2023). Yükseköğretim Program Atlası. 10 Mart 2023 tarihinde https://yokatlas.yok.gov.tr/ adresinden alındı.
• Z. Yanardağ, M., Şahin, D. ve Yanardağ, U. (2018). Examination of ageist attitudes in terms of some variables among social work students. Turkish Journal of Applied Social Work, 1(1), 21-31.